Struktura sektora MSP w Polsce, zgodnie z danymi GUS z października 2012 r., wskazuje, że największy udział w rynku mają mikroprzedsiębiorstwa (ponad 96 proc.). Zauważalny jest też trend ich rozwoju, który prowadzi do coraz wyższego poziomu organizacyjnego. Dzięki swojej działalności firmy uzyskują możliwość zatrudniania więcej niż dziesięć osób i tym samym stają się podmiotami posiadającymi większy wpływ na kształt gospodarki i jej wyniki.
Wraz ze wzrostem znaczenia poszczególnych firm, pojawia się w ich zasięgu nie tylko możliwość uzyskiwania większych, bardziej zróżnicowanych pod względem źródeł, stałych dochodów, ale też konieczność zarządzania środowiskiem biznesowym, w którym na coraz większą skalę uczestniczą. Same procesy produkcyjne bądź usługowe wchodzą na kolejny etap, który wymaga wzmożonej kontroli z uwagi na proces ich skomplikowania czy wydłużenia łańcucha wytwórczego i dystrybucyjnego.
Poza sprawami bezpośrednio związanymi z działaniami przedsiębiorstwa pojawiają się też wieloaspektowe i czasem niejednoznaczne wymagania prawne. Złożoność otoczenia, w którym operuje firma, jej powiązania z dostawcami, odbiorcami, klientami i różnego rodzaju organami nadzorczymi i kontrolnymi jest wynikiem działań mających na celu zabezpieczenie każdej strony. Dodatkowym wymogiem są obecnie sprawy związane z oddziaływaniem podmiotów gospodarczych na środowisko, co komplikuje sieć zależności i wymusza zwrócenie uwagi także na obszary postrzegane wcześniej jako mające jedynie bagatelny wpływ na całokształt organizacji i jej otoczenia.
Sektor MSP obejmuje coraz większe obszary gospodarki. W zależności od stopnia uprzemysłowienia poszczególnych branż, udział mniejszych firm przesuwać się może w stronę podwykonawców lub poddostawców. Rola takiej wielkości firm jednak znacznie rośnie, mimo drugorzędnych funkcji, które spełniają. Są one uzupełnieniem całej struktury biznesowej, świadczą w wielu przypadkach usługi na zasadach outsourcingu, ale potrafią też wprowadzać innowacyjne rozwiązania, pojawiające się w ich ofercie w związku z odpowiedzią na najbardziej zindywidualizowane potrzeby rynkowe.
Zależności, które w tak skomplikowanym i niejednokrotnie wysoce wyspecjalizowanym środowisku obejmują działalność gospodarczą, powodują nieustanną konieczność dbania o jakość na każdym szczeblu organizacyjnym.
Specjalizacja w zarządzaniu jakością
Optymalizacja kosztów to kluczowe zagadnienie, z którym musi zmierzyć się każde przedsiębiorstwo, bez względu na stopień rozwoju i wielkość struktury organizacyjnej. Umiejętne rozpoznanie obszarów, w których mogą być wygenerowane oszczędności, daje nie tylko możliwość minimalizowania nakładów, ale przede wszystkim pozwala na ich optymalizację.
Przemysł lekki, który w głównej mierze produkuje dobra masowego użytku, jest bezpośrednio narażony na zagrożenia, jakie obniżenie jakości procesów zarządzania może powodować niemal natychmiast wśród szerokiego grona odbiorców. Branża kosmetyczna i spożywcza są jednymi z najbardziej wymagających pod względem konsumenckim. Eliminacja zagrożeń zdrowia i życia klientów jest wieloetapowym procesem, nad którym nadzór prowadzą nie tylko państwowe organy kontrolne. Także sami przedsiębiorcy powinni identyfikować potencjalne niebezpieczeństwo – począwszy od sposobów zarządzania firmą, a skończywszy na analizie produktów, zgodnie z zaleceniami wynikającymi z niezależnego auditu utrzymywać wymagany poziom jakości. Przykład branży kosmetycznej ilustruje, jak duże znaczenie ma zastosowanie indywidualnych norm odpowiadających specyfice danej gałęzi przemysłu. Standard ISO 22716, który stosowany jest w całym łańcuchu produktów kosmetycznych w Europie, powstał dzięki usystematyzowaniu dobrych praktyk wytwarzania (GMP). Ustanawia on wymagania dotyczące personelu, pomieszczeń, wyposażenia, surowców i materiałów, realizacji produkcji, kontroli wyrobu gotowego, kontroli jakości, podwykonawstwa, reklamacji i wycofania wyrobu, auditów wewnętrznych i dokumentacji. Także branża spożywcza posiada wyspecjalizowane standardy, których stosowanie wymagane jest na wszystkich poziomach produkcji, przetwarzania i dystrybucji produktów. Międzynarodowa norma ISO 22000 jest jedną z najszerzej stosowanych i obejmuje szereg podmiotów mających wpływ na bezpieczeństwo żywności w całym cyklu „od pola do stołu”. Jest przeznaczona szczególnie dla producentów pasz, zbóż, rolników, producentów dodatków do żywności, producentów żywności, sprzedawców detalicznych, dostawców świadczących usługi żywieniowe i cateringowe, porządkowe, transportowe, przechowalnicze, dystrybucyjne i podobne do wymienionych, pośrednio lub bezpośrednio włączone w etapy łańcucha żywnościowego.
Tylko na przykładzie tych dwóch norm można zauważyć, iż zakres stosowania kontroli i zarządzania jakością jest bardzo szeroki. Obecny sektor wytwórczy jest na tyle złożony, że w zachodzących w nim procesach bierze udział znaczna liczba branży, a przenikanie ich działań powoduje, że skutki jakie to za sobą niesie, muszą być precyzyjnie zweryfikowane i przewidywalne. Takie podejście pozwala na osiągnięcie poziomów jakości, które nie tylko staną się przyczyną lepszych wyników sprzedażowych, ale też zapobiegną sytuacjom kryzysowym generującym dodatkowe koszty. Specjalizacja w zarządzaniu jakością to nie tylko dokładniejsze spojrzenie na procesy wewnątrz branży i firmy, ale także rozpoznanie połączeń z innymi gałęziami, które mają na nią wpływ.
Międzybranżowe budowanie jakości
Poza przemysłem lekkim, MSP (a także mikro) są coraz liczniej obecne w sektorze przemysłu ciężkiego. Stanowią one głównie podmioty podwykonawcze. Zajmują się świadczeniem niejednokrotnie specjalistycznych usług, które wymagają odpowiedniej kompatybilności z zasadami stosowanymi w dużych firmach. Wchodzą też w łańcuchy wytwórcze i dostawcze na różnych etapach i tym samym przyczyniają się do jakości finalnych wyrobów.
Zależności między różnej wielkości przedsiębiorstwami tworzą specyficzną sieć, powiązaną na zasadzie miejscami bardzo silnych sprzężeń zwrotnych. Powoduje to, że praktyki stosowane w różnych jej punktach mają istotny wpływ na całość układu. W celu zapewnienia wysokiej jakości na poziomie poszczególnych podmiotów gospodarczych stosowana jest integracja systemów zarządzania. Pozwala ona nie tylko na redukcję kosztów, ale też na polepszenie wydajności procesów wewnętrznych. Z uwagi na powiązania międzybranżowe, które są specyfiką niemal wszystkich gałęzi przemysłu ciężkiego, także mniejsze firmy biorą na siebie część odpowiedzialności związanej z zapewnieniem jakości. Wymogi stawiane przez dużych zleceniodawców obligują MSP m.in. do certyfikacji systemów zarządzania czy certyfikacji poszczególnych usług (np. spawanie) zgodnie z tymi, które obowiązują u nich. Pozwala to na precyzyjną kontrolę procesu i bezproblemowe włączanie zleceniobiorców do łańcuchów wytwórczych i dostawczych.
Jakość uzyskiwana dzięki kompatybilności i wzajemnemu zrozumieniu podmiotów gospodarczych kooperujących w celu wytworzenia dóbr umożliwia uzyskanie wysokiego poziomu standaryzacji i daje podstawy do przeprowadzania precyzyjnej kontroli i nadzorów, których celem jest m.in. wykluczenie niebezpieczeństw. Audity wykonywane przez firmy reprezentujące stronę trzecią pomagają podnieść poziom pewności co do prawidłowego osiągnięcia wspólnych założeń. Przykładem ilustrującym złożoność powiązań różnych przedsiębiorstw na wspólnej drodze do jakości jest branża budowlana. Począwszy od projektu, przez wykonanie, aż po odbiory konstrukcji i poszczególnych instalacji to zbiorcze dzieło różnego rodzaju firm. Standardem, który wieńczy osiągnięty dzięki ich współpracy poziom jakości jest BQS. Uzyskanie certyfikatu na zgodność z nim to ostateczny cel, poprzedzony wielowymiarowymi ekspertyzami i auditami. Obejmują one m.in. prawidłowość wykonania robót budowlanych i instalacyjnych, ekspertyzy geologiczne czy inwentaryzację budowlaną. Obrazuje to nie tylko konieczność nadzoru nad jakością wewnątrz MSP z różnych branż, co jest podstawą ich prawidłowego prosperowania, ale pokazuje też, jak ważny jest to czynnik przetargowy w pozyskiwaniu zleceń od dużych podmiotów.
Każda branża, bez względu na poziom skomplikowania, zastosowania zaawansowanych procesów czy rozwiązań technologicznych, dla osiągnięcia zakładanych rezultatów finansowych potrzebuje profesjonalnego dbania o jakość. Zarówno wewnątrz swojej struktury, jak i w połączeniu z podmiotami, z którymi trwale bądź doraźnie kooperuje.
Nakłady przeznaczone na zarządzanie jakością są w złożonym środowisku biznesowym koniecznością, której nie można zaniechać. Reguła ta dotyczy firm każdej wielkości, a wyniki, które pozwala osiągać są w szczególności widoczne w organizacjach posiadających szeroką świadomość na temat swoich celów i postrzegają zależność międzybranżową jako jedno ze źródeł dalszego rozwoju. Niezależne audity i wdrażanie rekomendowanych przez nie rozwiązań pozwalają na kolejnym etapie certyfikować poszczególne działania lub całe systemy złożonych procesów. Powoduje to znaczne ułatwienia w zarządzaniu organizacją, co w ostatecznym kształcie podnosi jej konkurencyjność i pozwala budować wizerunek solidnego partnera, zarówno w kontaktach z partnerami biznesowymi, jak i klientami.
1. www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bip/BIP_Tablica1_31102012.xls
Wraz ze wzrostem znaczenia poszczególnych firm, pojawia się w ich zasięgu nie tylko możliwość uzyskiwania większych, bardziej zróżnicowanych pod względem źródeł, stałych dochodów, ale też konieczność zarządzania środowiskiem biznesowym, w którym na coraz większą skalę uczestniczą. Same procesy produkcyjne bądź usługowe wchodzą na kolejny etap, który wymaga wzmożonej kontroli z uwagi na proces ich skomplikowania czy wydłużenia łańcucha wytwórczego i dystrybucyjnego.
Poza sprawami bezpośrednio związanymi z działaniami przedsiębiorstwa pojawiają się też wieloaspektowe i czasem niejednoznaczne wymagania prawne. Złożoność otoczenia, w którym operuje firma, jej powiązania z dostawcami, odbiorcami, klientami i różnego rodzaju organami nadzorczymi i kontrolnymi jest wynikiem działań mających na celu zabezpieczenie każdej strony. Dodatkowym wymogiem są obecnie sprawy związane z oddziaływaniem podmiotów gospodarczych na środowisko, co komplikuje sieć zależności i wymusza zwrócenie uwagi także na obszary postrzegane wcześniej jako mające jedynie bagatelny wpływ na całokształt organizacji i jej otoczenia.
Sektor MSP obejmuje coraz większe obszary gospodarki. W zależności od stopnia uprzemysłowienia poszczególnych branż, udział mniejszych firm przesuwać się może w stronę podwykonawców lub poddostawców. Rola takiej wielkości firm jednak znacznie rośnie, mimo drugorzędnych funkcji, które spełniają. Są one uzupełnieniem całej struktury biznesowej, świadczą w wielu przypadkach usługi na zasadach outsourcingu, ale potrafią też wprowadzać innowacyjne rozwiązania, pojawiające się w ich ofercie w związku z odpowiedzią na najbardziej zindywidualizowane potrzeby rynkowe.
Zależności, które w tak skomplikowanym i niejednokrotnie wysoce wyspecjalizowanym środowisku obejmują działalność gospodarczą, powodują nieustanną konieczność dbania o jakość na każdym szczeblu organizacyjnym.
Specjalizacja w zarządzaniu jakością
Optymalizacja kosztów to kluczowe zagadnienie, z którym musi zmierzyć się każde przedsiębiorstwo, bez względu na stopień rozwoju i wielkość struktury organizacyjnej. Umiejętne rozpoznanie obszarów, w których mogą być wygenerowane oszczędności, daje nie tylko możliwość minimalizowania nakładów, ale przede wszystkim pozwala na ich optymalizację.
Przemysł lekki, który w głównej mierze produkuje dobra masowego użytku, jest bezpośrednio narażony na zagrożenia, jakie obniżenie jakości procesów zarządzania może powodować niemal natychmiast wśród szerokiego grona odbiorców. Branża kosmetyczna i spożywcza są jednymi z najbardziej wymagających pod względem konsumenckim. Eliminacja zagrożeń zdrowia i życia klientów jest wieloetapowym procesem, nad którym nadzór prowadzą nie tylko państwowe organy kontrolne. Także sami przedsiębiorcy powinni identyfikować potencjalne niebezpieczeństwo – począwszy od sposobów zarządzania firmą, a skończywszy na analizie produktów, zgodnie z zaleceniami wynikającymi z niezależnego auditu utrzymywać wymagany poziom jakości. Przykład branży kosmetycznej ilustruje, jak duże znaczenie ma zastosowanie indywidualnych norm odpowiadających specyfice danej gałęzi przemysłu. Standard ISO 22716, który stosowany jest w całym łańcuchu produktów kosmetycznych w Europie, powstał dzięki usystematyzowaniu dobrych praktyk wytwarzania (GMP). Ustanawia on wymagania dotyczące personelu, pomieszczeń, wyposażenia, surowców i materiałów, realizacji produkcji, kontroli wyrobu gotowego, kontroli jakości, podwykonawstwa, reklamacji i wycofania wyrobu, auditów wewnętrznych i dokumentacji. Także branża spożywcza posiada wyspecjalizowane standardy, których stosowanie wymagane jest na wszystkich poziomach produkcji, przetwarzania i dystrybucji produktów. Międzynarodowa norma ISO 22000 jest jedną z najszerzej stosowanych i obejmuje szereg podmiotów mających wpływ na bezpieczeństwo żywności w całym cyklu „od pola do stołu”. Jest przeznaczona szczególnie dla producentów pasz, zbóż, rolników, producentów dodatków do żywności, producentów żywności, sprzedawców detalicznych, dostawców świadczących usługi żywieniowe i cateringowe, porządkowe, transportowe, przechowalnicze, dystrybucyjne i podobne do wymienionych, pośrednio lub bezpośrednio włączone w etapy łańcucha żywnościowego.
Tylko na przykładzie tych dwóch norm można zauważyć, iż zakres stosowania kontroli i zarządzania jakością jest bardzo szeroki. Obecny sektor wytwórczy jest na tyle złożony, że w zachodzących w nim procesach bierze udział znaczna liczba branży, a przenikanie ich działań powoduje, że skutki jakie to za sobą niesie, muszą być precyzyjnie zweryfikowane i przewidywalne. Takie podejście pozwala na osiągnięcie poziomów jakości, które nie tylko staną się przyczyną lepszych wyników sprzedażowych, ale też zapobiegną sytuacjom kryzysowym generującym dodatkowe koszty. Specjalizacja w zarządzaniu jakością to nie tylko dokładniejsze spojrzenie na procesy wewnątrz branży i firmy, ale także rozpoznanie połączeń z innymi gałęziami, które mają na nią wpływ.
Międzybranżowe budowanie jakości
Poza przemysłem lekkim, MSP (a także mikro) są coraz liczniej obecne w sektorze przemysłu ciężkiego. Stanowią one głównie podmioty podwykonawcze. Zajmują się świadczeniem niejednokrotnie specjalistycznych usług, które wymagają odpowiedniej kompatybilności z zasadami stosowanymi w dużych firmach. Wchodzą też w łańcuchy wytwórcze i dostawcze na różnych etapach i tym samym przyczyniają się do jakości finalnych wyrobów.
Zależności między różnej wielkości przedsiębiorstwami tworzą specyficzną sieć, powiązaną na zasadzie miejscami bardzo silnych sprzężeń zwrotnych. Powoduje to, że praktyki stosowane w różnych jej punktach mają istotny wpływ na całość układu. W celu zapewnienia wysokiej jakości na poziomie poszczególnych podmiotów gospodarczych stosowana jest integracja systemów zarządzania. Pozwala ona nie tylko na redukcję kosztów, ale też na polepszenie wydajności procesów wewnętrznych. Z uwagi na powiązania międzybranżowe, które są specyfiką niemal wszystkich gałęzi przemysłu ciężkiego, także mniejsze firmy biorą na siebie część odpowiedzialności związanej z zapewnieniem jakości. Wymogi stawiane przez dużych zleceniodawców obligują MSP m.in. do certyfikacji systemów zarządzania czy certyfikacji poszczególnych usług (np. spawanie) zgodnie z tymi, które obowiązują u nich. Pozwala to na precyzyjną kontrolę procesu i bezproblemowe włączanie zleceniobiorców do łańcuchów wytwórczych i dostawczych.
Jakość uzyskiwana dzięki kompatybilności i wzajemnemu zrozumieniu podmiotów gospodarczych kooperujących w celu wytworzenia dóbr umożliwia uzyskanie wysokiego poziomu standaryzacji i daje podstawy do przeprowadzania precyzyjnej kontroli i nadzorów, których celem jest m.in. wykluczenie niebezpieczeństw. Audity wykonywane przez firmy reprezentujące stronę trzecią pomagają podnieść poziom pewności co do prawidłowego osiągnięcia wspólnych założeń. Przykładem ilustrującym złożoność powiązań różnych przedsiębiorstw na wspólnej drodze do jakości jest branża budowlana. Począwszy od projektu, przez wykonanie, aż po odbiory konstrukcji i poszczególnych instalacji to zbiorcze dzieło różnego rodzaju firm. Standardem, który wieńczy osiągnięty dzięki ich współpracy poziom jakości jest BQS. Uzyskanie certyfikatu na zgodność z nim to ostateczny cel, poprzedzony wielowymiarowymi ekspertyzami i auditami. Obejmują one m.in. prawidłowość wykonania robót budowlanych i instalacyjnych, ekspertyzy geologiczne czy inwentaryzację budowlaną. Obrazuje to nie tylko konieczność nadzoru nad jakością wewnątrz MSP z różnych branż, co jest podstawą ich prawidłowego prosperowania, ale pokazuje też, jak ważny jest to czynnik przetargowy w pozyskiwaniu zleceń od dużych podmiotów.
Każda branża, bez względu na poziom skomplikowania, zastosowania zaawansowanych procesów czy rozwiązań technologicznych, dla osiągnięcia zakładanych rezultatów finansowych potrzebuje profesjonalnego dbania o jakość. Zarówno wewnątrz swojej struktury, jak i w połączeniu z podmiotami, z którymi trwale bądź doraźnie kooperuje.
Nakłady przeznaczone na zarządzanie jakością są w złożonym środowisku biznesowym koniecznością, której nie można zaniechać. Reguła ta dotyczy firm każdej wielkości, a wyniki, które pozwala osiągać są w szczególności widoczne w organizacjach posiadających szeroką świadomość na temat swoich celów i postrzegają zależność międzybranżową jako jedno ze źródeł dalszego rozwoju. Niezależne audity i wdrażanie rekomendowanych przez nie rozwiązań pozwalają na kolejnym etapie certyfikować poszczególne działania lub całe systemy złożonych procesów. Powoduje to znaczne ułatwienia w zarządzaniu organizacją, co w ostatecznym kształcie podnosi jej konkurencyjność i pozwala budować wizerunek solidnego partnera, zarówno w kontaktach z partnerami biznesowymi, jak i klientami.
1. www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bip/BIP_Tablica1_31102012.xls
Krzysztof Jankowski
Prezes Zarządu TÜV SÜD Polska
