Klient banku dowiaduje się o wystawieniu przeciwko niemu bankowego tytułu egzekucyjnego zwykle dopiero od komornika, w związku z wszczęciem przeciwko niemu egzekucji w oparciu o tytuł wykonawczy, którym jest bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Jak może się bronić?

Osoba wskazana jako dłużnik może bronić się przed prowadzoną na tej podstawie egzekucją dwutorowo: podnosząc zarzuty formalne w ramach zażalenia na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności bądź skargi na orzeczenie referendarza w tym przedmiocie - w zależności od tego, który z tych podmiotów rozstrzygnął wniosek banku albo zarzuty merytoryczne w powództwie przeciwegzekucyjnym (zwanym również ekscydencyjnym).

Zarzuty formalne

Od daty doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji rozpoczyna bieg tygodniowy termin do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności, ewentualnie skargi na orzeczenie referendarza. W postępowaniu klauzulowym sąd (referendarz) powinien zbadać, czy dłużnik poddał się egzekucji (bank powinien przedłożyć w postępowaniu klauzulowym oryginał oświadczenia dłużnika, odpowiadającego warunkom przewidzianym w prawie bankowym).

Poza tym powinien sprawdzić, czy roszczenie objęte tytułem wynika z czynności bankowej dokonanej bezpośrednio z bankiem lub z zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z tej czynności. Jeżeli sąd (referendarz) dopuścił się zaniedbań w tym zakresie i w konsekwencji bezpodstawnie nadał klauzulę wykonalności, można na tej podstawie oprzeć zażalenie - skargę na orzeczenie referendarza.

W zależności od okoliczności sprawy można również podnosić, że dokument wystawiony przez bank nie spełnia wymogów przewidzianych w prawie bankowym dla bankowego tytułu egzekucyjnego (np. nie zawiera oznaczenia czynności bankowej, z której wynikają dochodzone roszczenia czy wzmianki o wymagalności tych roszczeń).

Wniosek o wstrzymanie wykonania postanowienia Składając zażalenie na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności, warto pamiętać o możliwości złożenia wniosku o wstrzymanie przez sąd pierwszej instancji wykonania zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. Pozwoli to na wstrzymanie dalszych czynności egzekucyjnych.

Jeżeli do tego nie dojdzie i komornik będzie kontynuował egzekucję na podstawie bankowego tytułu wykonawczego zaopatrzonego w nieprawomocną klauzulę wykonalności, a następnie postanowienie o nadaniu tej klauzuli zostanie uchylone, podmiot, który poniósł szkodę na skutek wszczęcia egzekucji, może - zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (np. wyrok z dnia 9 marca 2007 r., V CSK 452/06) - dochodzić od banku odszkodowania z tego tytułu.

Zarzuty merytoryczne

Jeżeli nie jest możliwe podważenie tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności ze względów formalnych, należy rozważyć istnienie przyczyn merytorycznych, które pozwoliłyby na pozbawienie go wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenie w drodze tzw. powództwa przeciwegzekucyjnego. Po pierwsze, chodzi o sytuację, w której w ogóle nie istnieje obowiązek stwierdzony bankowym tytułem egzekucyjnym.

W szczególności może to dotyczyć sytuacji, w której nie powstała wymagalna wierzytelność banku objęta wystawionym przez niego tytułem. Na przykład w ogóle nie została dokonana pomiędzy bankiem i dłużnikiem czynność, która stanowiłaby podstawę zadłużenia, albo w związku z jej realizacją zadłużenie to nie powstało bądź powstało, ale w mniejszej wysokości. Po drugie, może się zdarzyć, że w momencie wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego zobowiązanie nim objęte istniało, ale później wygasło albo przestało być egzekwowalne, np. wskutek zaspokojenia całości albo części zadłużenia.

Skutecznie wytoczenie powództwa

Należy jednak zwrócić uwagę, że skuteczne wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego z uwagi na zaspokojenie wierzyciela w całości jest możliwe tylko wówczas, gdy doszło do tego poza postępowaniem egzekucyjnym, w wyniku dobrowolnego spełnienia świadczenia przez dłużnika. Jeżeli świadczenie zostanie wyegzekwowane przez komornika, dłużnikowi pozostaje dochodzenie ewentualnych roszczeń w stosunku do banku w drodze odrębnego powództwa, w którym będzie kwestionował podstawę świadczenia.

Aby uniknąć sytuacji, w której w trakcie postępowania przeciwegzekucyjnego na podstawie podważanego tytułu wykonawczego zostanie przeprowadzona egzekucja, należy pamiętać o złożeniu wniosku o zabezpieczenie powództwa poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Autorka jest radcą prawnym w SSW Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy