Kontynuując problematykę nieuczciwej konkurencji, warto wskazać na poszczególne rodzaje czynów nieuczciwej konkurencji mogące występować w obrocie gospodarczym.

Katalog tych czynów został wymieniony w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993 r. (Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz 1503 z późn. zm.), dalej także „ZNKU”. Ustawa ta zawiera także definicję czynu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z ZNKU są to te zachowania (działania bądź zaniechania) przedsiębiorcy, które są sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, pod warunkiem że zagrażają one lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta. W kontekście właśnie tych przesłanek należy dokonywać oceny zachowań przedsiębiorców, jeżeli mamy podejrzenia, że dopuszczają się oni nieuczciwej konkurencji.

Oprócz definicji czynu nieuczciwej konkurencji, ZNKU wymienia przykładowy katalog tych czynów. Oznacza to, że każde zachowanie, które mieści się w powyższej definicji, nawet jeżeli nie zostało szczegółowo uregulowane w ZNKU, może zostać uznane za czyn nieuczciwej konkurencji.

Rodzaje czynów nieuczciwej konkurencji

Czyny nieuczciwej konkurencji mogą zostać popełnione w każdej sferze prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak większość przedsiębiorców kojarzy je np. z podszywaniem się pod inny podmiot – czy to poprzez produkcję lub sprzedaż podróbek markowych towarów czy też poprzez stosowanie podobnych nazw w oznaczeniu przedsiębiorstw. Nie można ich jednak tak ograniczać. Czyny nieuczciwej konkurencji uregulowane w ZNKU dotyczą także innych sfer działalności gospodarczej.

Szczegółowa regulacja poszczególnych czynów została zawarta w art. 5-17 ZNKU i są to:

- wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa (art. 5, 6 i 7 ZNKU);
- fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego, bądź wprowadzające w błąd oznaczenie, towarów albo usług (art. 8, 9 i 10 ZNKU);
- naśladownictwo produktów, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu (art. 10 i 13 ZNKU);
- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11 ZNKU);
- nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy (art. 12 ZNKU);
- pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie (art. 14 ZNKU);
- utrudnianie dostępu do rynku (art. 15 ZNKU);
- przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną (art. 15a ZNKU);
- nieuczciwanieuczciwa lub zakazananieuczciwa lub nieuczciwa lub reklamanieuczciwa lub nieuczciwa lub (art. 16 ZNKU);
- organizowanie systemu sprzedaży lawinowej i prowadzenie sprzedaży premiowanej (art. 17a i 17c ZNKU). 
@@

Cześć z tych czynów (tj. wprowadzanie w błąd klientów co do oznaczenia przedsiębiorstwa, co do pochodzenia towarów, co do ich jakości i cech, naśladownictwo towarów) omówiłem w numerze grudniowym Gazety MSP, natomiast pozostałe (moim zdaniem najważniejsze z punktu widzenia przedsiębiorcy) postaram się przybliżyć w niniejszym artykule.

Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

ZNKU, jako czyn nieuczciwej konkurencji, kwalifikuje zachowanie, którego skutkiem jest naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 11 ZNKU, za czyn nieuczciwej konkurencji uznaje się bowiem przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeśli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy.

Aby móc należycie ocenić czy mamy do czynienia z tego rodzaju nielegalnym działaniem, niezbędne jest zdefiniowanie pojęcia tajemnicy przedsiębiorstwa. Termin ten został również zdefiniowany w ZNKU. Zgodnie z jej brzmieniem, przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne firmy lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Tym samym należy uznać, że nie każda informacja o charakterze np. technicznym lub organizacyjnym będzie uznana za tajemnicę przedsiębiorstwa. Tylko taka informacja, która posiada wartość gospodarczą i wobec której zostały podjęte określone środki zabezpieczające przed jej ujawnieniem.

Osobami, które mogą popełnić ten czyn są nie tylko konkurenci przedsiębiorcy, ale każdy, kto może potencjalnie naruszyć cudzą tajemnicę przedsiębiorstwa. W szczególności chodzi o pracowników i inne osoby, które świadczyły pracę na podstawie innego niż umowa o pracę stosunku prawnego. Zakaz podejmowania tych nieuczciwych działań trwa trzy lata od daty ustania stosunku prawnego łączącego przedsiębiorcę z taką osobą. W przeciwnym razie osoby te mogą być pociągnięte do odpowiedzialności.

Przykład. Jeden z informatyków z zewnętrznej firmy informatycznej opiekującej się oprogramowaniem wykorzystywanym przez koncern chemiczny w zakładzie chemicznym podczas swojej pracy skopiował „recepturę” na produkcję określonego związku chemicznego. Informacja ta nigdy nie została ujawniona publicznie, a także była jedną z najbardziej strzeżonych tajemnic koncernu. Informatyk odsprzedał recepturę innemu przedsiębiorcy, który wykorzystał ją w swojej działalności gospodarczej. Informatyk, pomimo że nie jest przedsiębiorcą, ponosi odpowiedzialność za popełnienie czynu nieuczciwej konkurencji, tak jak nabywca informacji objętych tajemnicą.

Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umów

Obok sankcji za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, ustawodawca w ZNKU usankcjonował odpowiedzialnością nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy. Art. 12 ZNKU stanowi bowiem, że czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, bądź nakłanianie klientów przedsiębiorcy lub innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, jeśli takie zachowanie podejmowane jest w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.

Przepis ten wprowadzono w celu ochrony stosunków umownych przedsiębiorcy, zarówno w sferze wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Sfery wewnętrznej dotyczą stosunki umowne przedsiębiorcy z osobami świadczącymi na jego rzecz pracę, czy to na podstawie stosunku pracy (np. umowa o pracę, mianowanie, powołanie, itd.), czy też na podstawie innego stosunku prawnego (np. umowa zlecenia, umowa o dzieło, mandat członka rad nadzorczych, umocowanie do pełnienia funkcji prokurenta czy mandat członka zarządu, itd.). Zakaz ten przyznaje ochronę takiemu przedsiębiorcy, który za pośrednictwem działania innego podmiotu może zostać pozbawiony wartościowych współpracowników. Sfera zewnętrzna dotyczy z kolei umów, które przedsiębiorca ma zawarte z innymi podmiotami, w szczególności z kontrahentami lub klientami.

Przepisy te nie mają na celu zakłócenia konkurencji poprzez „przypisanie”, czy to współpracowników czy klienteli do jednego przedsiębiorcy. Celem opisywanych przepisów ZNKU jest bowiem ochrona przedsiębiorców przed celowym działaniem osób trzecich, zmierzającym do zakłócenia stosunków umownych wiążących przedsiębiorcę. Podmiot popełniający czyn nieuczciwej konkurencji nie posiada bowiem bardziej konkurencyjnej pozycji na rynku lub nie oferuje korzystniejszych warunków dla swoich współpracowników. Zamiarem takiego podmiotu jest zakłócenie funkcjonowania innego, określonego przedsiębiorstwa. Zakłócenia te spowodowane są nakłanianiem do rozwiązania lub nienależytego wykonania umów.

Przykład. Jeden z menedżerów średniego stopnia otrzymał od konkurencyjnego przedsiębiorstwa bardzo atrakcyjną posadę. Miał on zbudować nowy zespół. Jednym z warunków sukcesu u nowego pracodawcy miało być osiągnięcie dobrych wyników sprzedażowych i „pozbycie” się konkurencji. Menedżer, który u swojego starego pracodawcy miał bardzo dobry zespół, aby móc osiągnąć sukces u nowego pracodawcy nakłaniał swoich dawnych współpracowników do rozwiązania ze starym pracodawcą stosunków pracy. Menedżer ten popełnił czyn nieuczciwej konkurencji.

Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie

ZNKU swoimi zakazami obejmuje także działania przedsiębiorców, którzy rozpowszechniają nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie. Działanie te musi jednak być podejmowane w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody.

Nieprawdziwe informacje mogą dotyczyć:
- osób kierujących przedsiębiorstwem;
- wytwarzanych towarów lub świadczonych usług;
- stosowanych cen;
- sytuacji gospodarczej lub prawnej.

Dodatkowo, za czyn nieuczciwej konkurencji uznaje się posługiwanie się: 

- nieprzysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi informacjami o kwalifikacjach pracowników;
- nieprawdziwymi atestami;
- nierzetelnymi wynikami badań;
- nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów lub usług.

Przykład. Jedna z firm doradczych podczas kompanii marketingowej (w celu zbudowania nowego wizerunku firmy, w której pracują ludzie o najwyższych kwalifikacjach zawodowych i tytułach naukowych) informuje o kwalifikacjach swoich pracowników. Zawyża jednak liczbę osób zatrudnionych z tytułem doktora habilitowanego. W takiej sytuacji popełniony zostaje czyn nieuczciwej konkurencji.

Utrudnianie dostępu do rynku

Jednym z najważniejszych czynów nieuczciwej konkurencji zawartym w ZNKU jest tzw. utrudnianie dostępu do rynku. Ustawodawca – chcąc uchronić podmioty, których pozycja jest dużo słabsza – wprowadził regulację art. 15 ZNKU.
W jego treści uregulował, że za czyn nieuczciwej konkurencji należy traktować utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez:

- sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców bądź sprzedaż produktów bez marży handlowej w wielkopowierzchniowych obiektach handlowych (np. stosowanie cen dumpingowych przy promocjach, wyprzedażach, z wyjątkiem sytuacji szczegółowo opisanych w ZNKU);
- nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców;
- rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów;
- pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży (np. tzw. „opłata za półkę” w hipermarketach);
- działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy.

Niestety charakter niniejszego opracowania nie pozwala na szczegółowe omówienie tego czynu nieuczciwej konkurencji.

Nieuczciwa reklama

ZNKU zawiera także regulację w zakresie nieuczciwej reklamy. To jedna z nielicznych regulacji w polskim prawie, która zakreśla nam ramy prowadzenia działań marketingowych w zakresie reklamy. Art. 16 ZNKU wyraźnie stanowi, że czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest:
- reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka;
- reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi;
- reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci;
- wypowiedź, która – zachęcając do nabywania towarów lub usług – sprawia wrażenie neutralnej informacji;
- reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, szczególnie przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji. 

Charakter tego wyliczenia jest przykładowy. Dodatkowo, ZNKU wprowadza definicję i zakaz stosowania reklamy porównawczej, jeśli jest ona sprzeczna z dobrymi obyczajami.

Podsumowanie

Poznanie podstawowych informacji z zakresu nieuczciwej konkurencji jest niezmiernie ważne w kontekście prawidłowego prowadzenia działalności gospodarczej. Nie chodzi tu tylko o ocenę zachowania swoich konkurentów, ale przede wszystkim o ocenę swojego postępowania, które w kontekście wymienionych wyżej czynów nieuczciwej konkurencji może być obarczone ryzykiem poniesienia odpowiedzialności cywilnej, a nawet karnej. Dlatego też warto przy podejmowaniu strategicznych decyzji podejmować je w konsultacji ze specjalistami.

¬ródło: Gazeta Małych i ¦rednich Przedsiębiorstw, www.gazeta-msp.pl
Autor: Mateusz Mrzygłód
Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Law-Taxes.pl we Wrocławiu