Nisza przywodzi pozytywne skojarzenia, zapewnia względne bezpieczeństwo prowadzenia działalności i rozwoju, jest celem rozważań wielu osób rozpoczynających przygodę zawodową jako przedsiębiorca, wydaje się być także dobrym zaleceniem dla mniejszych przedsiębiorców. Jak w takim razie wygląda rzeczywistość?

Ilu polskich mikroprzedsiębiorców działa w oparciu o strategię niszy rynkowej? Jakie są powody dla których działają oni w niszy i czy nisza jest punktem wyjścia do dalszego rozwoju? Na te i inne pytania dotyczące naszych rodzimych mikroprzedsiębiorców odpowiada projekt badawczy zrealizowany na zlecenie PARP pt. „Strategia niszy rynkowej jako specyficzny element potencjału rozwojowego mikroprzedsiębiorstw”.

Czym jest nisza i kto w niej jest?

Nisza to część większego rynku, w którym można wiarygodnie przetrwać. Wiarygodnie - to znaczy - stosując strategię niszy, w której nie ma miejsca na zaniedbania i dezorientację, a przeważa myślenie o produkcie jutra. Przedsiębiorcy działający w niszy powinni zatem dążyć do osiągnięcia odpowiedniej pozycji konkurencyjnej w oparciu o unikatowość oferowanego produktu bądź usługi. Ta strategia może skupiać się na wybranym aspekcie prowadzenia działalności, w której szczególnie istotny staje się produkt, odbiorca i jego potrzeby, marka lub terytorium.

Jak pokazały wyniki badania pt. „Strategia niszy rynkowej jako specyficzny element potencjału rozwojowego mikroprzedsiębiorstw” prawie wszystkie - bo 98,5% - mikroprzedsiębiorstwa działające w Polsce to firmy niszowe. Co ciekawe, ich niszowość nie ma charakteru zero – jedynkowego. Raczej jest to rodzaj przynależności do węższego lub szerszego zakresu niszy, jako że przedsiębiorcy prowadzą działalność w jednym lub więcej typie niszy jednocześnie. Rozszerzając zakres niszowości przedsiębiorcy zyskują lepszą pozycję konkurencyjną, stają się bardziej otwarci na współpracę z zewnętrznymi podmiotami.
@@

W jaki sposób znajdujemy niszę?

Jednym z tematów, jakie zostały pogłębione w projekcie badawczym dot. strategii niszy rynkowej było określenie czynników decydujących o wyborze strategii niszowej. Jak się okazuje samo prowadzenie działalności gospodarczej w ramach niszy rynkowej jest w przypadku większości mikroprzedsiębiorców zjawiskiem niezamierzonym. Wszelkie decyzje istotne dla funkcjonowania przedsiębiorstwa są odpowiedzią na bieżące sygnały płynące z rynku, a nie wynikiem planowania.

Głównym motywem rozpoczynania działalności gospodarczej jest chęć samorealizacji oraz w wielu przypadkach – nadarzająca się okazja. Jak pokazały wyniki badania większość (tj. prawie 73%) właścicieli mikro firm nie przeprowadza nawet wstępnej analizy kosztów i korzyści oraz szans i zagrożeń związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej. Zaś co czwarta osoba, która zadaje sobie ten trud, przygotowuje taką analizę samodzielnie, a tylko jedna na sto korzysta w tym celu z pomocy zewnętrznego konsultanta.

Niemniej mikroprzedsiębiorcy mają głębokie poczucie sensu, jaki daje im własna firma. Traktują obecny profil działalności jako docelowy model działania przedsiębiorstwa (46% respondentów) i są niechętni drastycznym zmianom w tym obszarze. Co więcej prawie co czwarty mikroprzedsiębiorca ma plany rozwoju firmy.

Strategia - czy można się bez niej obyć?

O dużym stopniu samodzielności mikrofirm świadczy fakt, że większość (ponad 60%) z nich nie widzi potrzeby posiadania strategii działania w formie dokumentu, a co za tym idzie - nie potrzebują wsparcia ze strony zewnętrznych podmiotów w jej przygotowaniu (ponad 81% odpowiedzi).
Ci, którzy należą do grupy firm dostrzegających przydatność narzędzia jakim jest strategia (13,3% badanych firm) oraz skłonni do skorzystania pomocy w jej tworzeniu najczęściej wskazywali na potrzebę budowania bazy danych o klientach (prawie 26% wskazań) oraz na wsparcie w przygotowaniu analizy SWOT(ponad 21% odpowiedzi). Warte podkreślenia jest to, że mikroprzedsiębiorcy, wskazujący zakres ewentualnego wsparcia przy tworzeniu strategii firmy, najmniej są zainteresowani uzyskaniem pomocy w zakresie identyfikowania potencjalnych źródeł finansowania, choć niezmiennie w wielu badaniach uznają ten czynnik za barierę w dalszym rozwoju.

W sytuacjach kryzysowych, większość mikroprzedsiębiorców przyjmuje postawę pasywną, polegającą bądź na niepodejmowaniu żadnych zadań (25,4% respondentów), bądź ograniczeniu inwestycji, poziomu zatrudnienia czy też ograniczenia różnorodności oferty. Jedynie co dziesiąty przedsiębiorca koncentruje się na pozyskaniu nowych odbiorców.

Współpraca i konkurowanie

Połowa właścicieli mikrofirm nie współpracuje na co dzień z żadnymi podmiotami zewnętrznymi. Natomiast wśród tych, którzy prezentują bardziej otwartą postawę, najwięcej bo ponad 26% badanych współpracuje z innymi przedsiębiorstwami, a 13,6% z ośrodkami szkoleniowo-doradczymi.

Specyficzny jest także sposób konkurowania mikroprzedsiębiorstw z innymi przedsiębiorcami – jest to raczej współpraca polegająca na wykorzystywaniu wolnych mocy produkcyjnych zaprzyjaźnionych podmiotów z branży. Co z drugiej strony nie może dziwić jako, że zdaniem właścicieli mikro-firm rywalizacja z innymi podmiotami powinna opierać się na jakości, solidności oraz terminowości wykonywanych zadań, a nie na walce cenowej.

Jak osiągnąć sukces w niszy?

Według „Sukcesu w niszach rynkowych” Krögera, Vizjaka i Kwiatkowskiego wspomniany sukces umożliwiają trzy elementy. Pierwszy z nich to skoncentrowanie się na precyzyjnie określonym produkcie na rynku częściowym. Drugi – zidentyfikowanie i wykorzystanie różnic między wartościami tworzonymi przez daną firmę a tymi, należącymi do lidera na danym rynku. Trzecim elementem jest „złożoność i dynamiczność (włącznie z innowacyjnymi opracowaniami) oferty niszowej2 . To wszystko razem pozwala nie przejście z pozycji niezagrażającego rywalom dostawcy niszowego do przedsiębiorstwa o wysokiej pozycji konkurencyjnej.
Już teraz mikroprzedsiębiorstwa stanowią istotną siłę polskiej gospodarki. Pod względem liczebności stanowią prawie 95% zarejestrowanych przedsiębiorstw (1,78 mln aktywnych przedsiębiorstw), są miejscem pracy dla 20% osób zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw, tworzą prawie 30% PKB.
Powyższe dane świadczą o tym, że pomimo braku strategii, mikroprzedsiębiorcy prowadzą działalność, zapewniając byt nie tylko sobie, ale też pracownikom, dostawcom, spełniając potrzeby swoich klientów. Jednak wydaje się, że zmiana myślenia na bardziej perspektywiczne i poszukanie przewag konkurencyjnych w obecnych lub nowych obszarach niszowych może zaowocować jeszcze lepszymi wynikami ekonomicznymi tych firm.

Pobierz poradnik "Strategia niszy rynkowej jako element potencjału rozwojowego mikroprzedsiębiorstw. Podręcznik dla mikroprzedsiębiorców"