Przez pojęcie wizerunku rozumie się zespół cech zewnętrznych umożliwiających identyfikację danej osoby. Może obejmować zarówno fotografię, jak i inne formy artystyczne lub cyfrowe.
Wizerunek nie musi przedstawiać samej twarzy – wystarczy, że dany element przedstawienia (np. postawa, sylwetka, charakterystyczne cechy) umożliwia zidentyfikowanie konkretnej osoby.
Ochrona wizerunku
Wizerunek jest jednym z podstawowych dóbr osobistych chronionych przez prawo. Ochrona ta ma na celu zapewnienie każdemu człowiekowi kontroli nad tym, w jaki sposób jest postrzegany przez innych, zarówno w przestrzeni publicznej, jak i w mediach. W Polsce ochrona wizerunku jest zagwarantowana przez różne akty prawne. Najważniejsze z nich to:
- Kodeks cywilny – zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego, wizerunek jest jednym z dóbr osobistych człowieka, obok takich wartości jak zdrowie, wolność, cześć, czy prywatność. Ochrona wizerunku polega na zakazie jego rozpowszechniania bez zgody osoby przedstawionej, z wyjątkiem sytuacji określonych w przepisach prawa. W przypadku naruszenia prawa do wizerunku, art. 24 Kodeksu cywilnego przewiduje możliwość dochodzenia roszczeń takich jak żądanie zaniechania naruszeń, usunięcia skutków naruszenia, a nawet zadośćuczynienia pieniężnego lub odszkodowania.
- Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych – w myśl art. 81 tej ustawy, rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. Wyjątki od tej zasady dotyczą osób powszechnie znanych, o ile wizerunek jest związany z wykonywaniem przez nie funkcji publicznych oraz sytuacji, gdy wizerunek osoby stanowi jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie czy impreza masowa.
- Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych Osobowych (RODO) – RODO traktuje wizerunek jako danę osobową, co oznacza, że jego przetwarzanie (np. udostępnianie czy publikowanie) wymaga spełnienia określonych warunków, w tym uzyskania zgody osoby, której dane dotyczą.
Zgoda na wykorzystanie wizerunku
Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, zatrudnienie w danej firmie nie oznacza automatycznego przyzwolenia na wykorzystanie wizerunku w materiałach marketingowych. Wymóg uzyskania zgody od pracownika, którego wizerunek ma być wykorzystany, jest kluczowym elementem w ochronie tego dobra. Należy pamiętać, że prawidłowo odebrana zgoda musi być:
- świadoma – pracownik musi wiedzieć, w jakim kontekście i w jaki sposób jego wizerunek będzie wykorzystany,
- dobrowolna – nie może być wymuszona lub uzyskana pod przymusem,
- konkretna – powinna odnosić się do konkretnego przypadku wykorzystania wizerunku i nie może być ogólnikowa ani domniemana.
Niewłaściwe lub niezgodne z prawem wykorzystanie wizerunku pracownika może prowadzić do szeregu problemów prawnych i reputacyjnych. To nie tylko roszczenia ze strony osoby, której wizerunek został wykorzystany bez jej zgody, ale również kary finansowe, które mogą zostać nałożone przez organy nadzoru za niezgodne z prawem przetwarzanie danych osobowych (naruszenie przepisów RODO).
Co więcej, w szczególnych przypadkach, gdy naruszenie wizerunku łączy się z popełnieniem przestępstwa (np. zniesławieniem), może zostać wszczęte postępowanie karne.
Podsumowanie
Ochrona wizerunku w polskim prawie jest wielowymiarowa i obejmuje zarówno przepisy prawa cywilnego, jak i prawa autorskiego oraz regulacje dotyczące ochrony danych osobowych. W dobie cyfryzacji i powszechnego dostępu do mediów społecznościowych, ochrona ta staje się coraz bardziej istotna, zarówno dla osób prywatnych, jak i publicznych.
Wykorzystanie wizerunku pracowników w marketingu może przynieść firmie wiele korzyści, lecz pod warunkiem, że jest realizowane w sposób zgodny z prawem i z poszanowaniem praw pracowników. Naruszenie przepisów dotyczących ochrony wizerunku może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, w tym odpowiedzialności cywilnej, karnej i administracyjnej.
Autorka: adwokat, specjalizuje się w sprawach cywilnych gospodarczych i egzekucyjnych
