Praktycznie w każdym przedsiębiorstwie – bez względu na jego wielkość, spotykamy się z IP pod różnymi postaciami:

• utwory objęte prawami autorskimi – jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, przekazany do publicznej wiadomości, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu jego wyrażenia,
• know-how – jest to niejawny (nie jest powszechnie znany lub nie jest łatwo dostępny) pakiet informacji praktycznych, wynikających z doświadczenia i badań czy fachowej wiedzy oraz doświadczeń w zakresie technologii i procesu produkcyjnego dla określonego wyrobu,
• znaki towarowe (marka) – to ogólnie przyjęte oznaczenia, którymi mogą być sygnowane zarówno towary, jak i usługi umożliwiające odróżnienie ich między konkurującymi przedsiębiorstwami. Tu kwestia jest o tyle ciekawa, że znak towarowy może przybrać dowolną formę: słowną, graficzną, dźwiękową, filmu, hologramu, kształtu, koloru, smaku czy zapachu,
• wzory przemysłowe (design) – jest to nowa forma przedstawienia w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy wyrobu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał oraz przez jego ornamentację,
• wynalazki – jest to ogólna nazwa rozwiązań technicznych o charakterze nowatorskim, które mają postać nowego urządzenia lub jego elementu, metody lub procesu, składu lub nowej funkcji/właściwości, mające na celu rozwiązania w sposób innowacyjny problemu technicznego i może być stosowane ono w szeroko pojętym przemyśle,
• topografia układów scalonych – jest to przestrzenne przedstawienie rozplanowania elementów układu scalonego przy co najmniej jednym aktywnym w nim elemencie,
• odmiany uprawne roślin – czyli nowa odmiana, która powstała przez ingerencję człowieka w istniejącą już odmianę roślin.

Oczywiście, katalog IP jest dużo szerszy – jednak z punktu widzenia MŚP, są to najistotniejsze kategorie, z którymi mogą się na co dzień spotkać w trakcie swojej działalności.

Z powyższego wynika, że nawet najprostszy element, jakim jest nazwa przedsiębiorstwa, stanowi już własność intelektualną.
 

Określenie zasobów własności intelektualnej w przedsiębiorstwie
 

Zatem pierwszym krokiem, jaki należy wykonać – to określenie posiadanych IP w przedsiębiorstwie. Dość kluczową rolę na tym etapie mogą odgrywać rzecznicy patentowi czy specjaliści od IP, którzy pomogą w sposób jednoznaczny określić potencjał IP lub wskazać posiadane już IP, czy to w postaci własnego audytu, czy chociażby przy pomocy dedykowanemu programowi IPScan. Zazwyczaj tego typu raporty stanowią podstawę do przyjęcia dalszej strategii co do IP oraz wstępnie usystematyzować portfolio.

Identyfikacja portfolio to pierwszy mały krok, jaki należy wykonać w przypadku IP, samo posiadanie elementów własności intelektualnej to tylko wierzchołek góry lodowej.

O ile w przypadku utworów objętych prawami autorskimi wystarczy je upublicznić, by uzyskać ochronę prawną, a know-how traktowany jest często jako tajemnica przedsiębiorstwa, to w przypadku pozostałych elementów mamy możliwość uzyskania prawnej ochrony.
 

Rejestracja własności intelektualnej
 

Najprościej mówiąc, rejestracja własności intelektualnej umożliwia uzyskanie czasowego oraz terytorialnego monopolu na korzystanie z wypracowanego wytworu intelektu w szczególności w obrocie handlowym.

Sama procedura zgłoszeniowa jest w miarę prosta – gdyż należy określić, kto chroni, co chroni i w jakim zakresie. Najważniejsze, że z chwilą dokonania zgłoszenia otrzymuje się wstępną ochronę na rozwiązanie, natomiast pełną ochronę po uzyskaniu od odpowiedniego Urząd Patentowy świadectwa rejestracji. W zależności od rodzaju ochrony procedura ta może trwać od kilku dni (wzory przemysłowe) do kilkudziesięciu miesięcy (patenty).
 

Co dają rejestrowe prawa ochronne?
 

Rejestracja daje możliwość nie tylko bezpiecznego korzystania z wypracowanej własności intelektualnej, ale również oznaczania posiadania praw wyłącznych.

Przyznane prawo wyłączne umożliwia także na skuteczną walką z naruszającymi nasze własności intelektualne. Dając możliwość posiadaczowi praw do zakazywania naruszeń, zniszczenia podróbek, czy uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynią za poniesione straty.
Co więcej, mając prawa wyłączne, można udzielać różnego rodzaju licencji na ich wykorzystanie – co może stanowić dodatkowe źródło dochodu przedsiębiorstwa.

Dość często pomijane jest również to, że w przypadku trudnej sytuacji finansowej, prawa rejestrowe mogą podlegać zastawowi. Ich posiadanie może też podnieść wartość przedsiębiorstwa. Już samo rozpoczęcie procedury przyznawania prawa ochronnego – w szczególności na rozwiązania techniczne, może również stanowić dość silny argument do przyciągnięcia inwestorów i pokazania, że kwestia ochrony jest dla nas kluczowa i dbamy o to, by nie stały się powszechnie wykorzystywane.
 

Ochrona kumulatywna
 

Istotną sprawą, jest kwestia tego, że poszczególne prawa wyłączne mogą dawać ochronę kumulatywną. Jeśli mamy urządzenie – to możemy uzyskać ochronę na sposób jej działania – np. patent. Dodatkowo na jego wygląd, wzór przemysłowy oraz na nazwę, pod jaką będzie wprowadzany do obrotu, logotyp, jakim będzie oznaczony, znak towarowy.

Szczególnie może mieć to znacznie w obecnych czasach, kiedy dużą rolę odgrywa e-commerce. Często platformy handlowe po przestawieniu świadectw ochronnych usuwają produkty podrabiane czy usługi naruszające prawa oraz wspierają przy dochodzeniu roszczeń.

Oczywiście oprócz praw istnieją również obowiązki, takie jak rzeczywiste używanie własności intelektualnej zgodnie z zakresem, na jaki została przyznana ochrona, utrzymywanie w mocy praw (wnoszenia opłat okresowych za ochronę) oraz monitoring ewentualnych naruszeń i prowadzenie postępowań sporych w stosunku do naruszających IP.

Warto też wspomnieć, że kluczową rolę mogą spełniać specjaliści od praw własności intelektualnej – co warto mieć na uwadze – w najszerszym zakresie doradztwo, jak również możliwość reprezentowania przed urzędami czy sądami powszechnymi posiadają rzecznicy patentowi, w przypadku znaków towarowych czy wzorów przemysłowych można korzystać ze wsparcia, czy to adwokatów, czy radców prawnych specjalizujących się w IP.

W obecnych czasach własność intelektualna odrywać zaczyna kluczową rolę w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa oraz często stanowi o jego dalszym rozwoju. Warto na początku zidentyfikować posiadane IP, a następnie korzystać i sukcesywnie przyjmować strategię ochrony. Szczególnie że powstaje wiele programów wspierających MŚP w celu świadomego korzystania z wypracowanej własności intelektualnej.
 

Paulina Dziadulewicz – dyplomowana księgowa, z wieloletnim doświadczeniem w rozliczaniu projektów IP, wykonawczyni usługi IP Scan
Marcin Wychota – polski rzecznik patentowy, profesjonalny pełnomocnik przed EUIPO i WIPO, doradca techniczny, wykonawca usługi IP Scan.
Kontakt z autorem: mwychota@gmail.com