Jak wynika z art. 120 k.c., bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Roszczenie staje się wymagalne wówczas, kiedy wierzyciel może skutecznie żądać od dłużnika zadośćuczynienia jego roszczeniu, czyli np. dnia następnego po upływie ustalonego terminu płatności.
Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
Termin przedawnienia
Zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosi 3 lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Powyższa regulacja stanowi zasadę ogólną, istnieją przepisy szczególne, które regulują terminy przedawnienia roszczeń w inny sposób. W zależności od rodzaju łączącego strony stosunku zobowiązaniowego są sytuacje, kiedy termin przedawnienia jest krótszy niż trzy lata.
Zgodnie z art. 554 k.c. w przypadku roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia przedawniają się z upływem lat dwóch. Dalej, w myśl art. 646 k.c. roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.
Roszczenia z zakresu umowy zlecenia co do zasady przedawniają się według przepisów ogólnych, tj. art. 118 k.c. Pewne wyjątki przewidziane zostały w art. 751 k.c., który to przepis jest przepisem szczególnym wobec art. 118 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem z upływem dwóch lat przedawniają się roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju. Z upływem dwóch lat przedawniają się również roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone.
Ustawodawca w niektórych sytuacjach przewidział także roczny termin przedawnienia roszczeń. Zgodnie z art. 803 § 1 k.c. roszczenia z umowy spedycji przedawniają się z upływem roku. Jak stanowi art. 778 k.c. roszczenia z umowy przewozu osób przedawniają się z upływem roku od dnia wykonania przewozu, a gdy przewóz nie został wykonany – od dnia, kiedy miał być wykonany. W zakresie przewozu rzeczy również obowiązuje roczny termin przedawnienia roszczeń. W myśl art. 390 § 3 k.c. roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta.
Zobowiązanie neutralne
Po upływie okresu przedawnienia roszczenie wprawdzie istnieje nadal, ale staje się zobowiązaniem naturalnym. Oznacza to, że dłużnik może uchylić się od obowiązku zaspokojenia roszczenia, powołując się na upływ terminu przedawnienia.
Co ważne, po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. W praktyce oznacza to tyle, że sąd rozpoznając sprawę, w której stroną jest konsument, z urzędu bada, czy roszczenie nie uległo przedawnieniu.
Jeżeli sąd uzna, że roszczenie uległo przedawnieniu, powództwo oddali. Zgodnie jednak
z art. 1171 § 1 k.c. w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów obu stron, nie uwzględnić upływu termin przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.
Przedsiębiorcy powinni mieć zatem świadomość tego, iż jeżeli w odpowiednim terminie nie podejmą właściwych działań i nie skierują sprawy na drogę sądową, odzyskanie przysługujących im należności może okazać się niemożliwe, z uwagi na upływ terminu przedawnienia. Nie warto zatem zbyt długo czekać na dobrą wolę dłużnika.
Autorka: radca prawny wspólnik w JKM KancelariaRadców Prawnych Jarzec-Koślacz Miśkiewicz s.c. Specjalizuje się w obsłudze korporacyjnej, postępowaniach sądowych, w windykacji należności i postępowaniu egzekucyjnym
