Karuzela zmian podatkowych trwa już od kilku lat i większość przedsiębiorców przyzwyczaiła się do faktu, że ryzyko błędu w rozliczeniach z Urzędem Skarbowym jest wysokie. Jednak z tak dużymi, a do tego tak szybko wprowadzonymi zmianami nie mieliśmy jeszcze do czynienia. Nie są to też proste zmiany, wystarczy spojrzeć na wzory wyliczania ulgi dla klasy średniej zawarte w ustawie, których mamy aż 4. Nawet zmiany i wyjaśnienia, które były koniecznie, nie do końca rozwiewają wszystkie wątpliwości.

Choć część ewentualnych błędów będzie można skorygować w rozliczeniu rocznym, to część zmian powoduje wzrost ryzyka kar skarbowych. Przykładowo, drastycznie ograniczono, praktycznie wręcz zlikwidowano, możliwość tzw. czynnego żalu w rozliczeniach VAT. Ponadto, wraz ze wzrostem płacy minimalnej, rosną też wartości ewentualnych kar – aktualne widełki dla kar grzywny za wykroczenia skarbowe wynoszą od 301 do 60.020 zł, a za przestępstwa skarbowe są to kwoty między 1.003,30 a 28.895.040 zł. Trzeba także pamiętać o rosnących kosztach obrony prawnej w postępowaniach karnoskarbowych.

Rośnie zainteresowanie ubezpieczeniami skarbowymi

To wszystko, czyli rosnące ryzyko błędu oraz wzrost wysokości kar i wydatków na ochronę prawną, sprawiają, że w ostatnich miesiącach znacząco wzrosło zainteresowanie ubezpieczeniami skarbowymi. Jednak, pomimo wejścia w życie Nowego £adu i dużo większego zainteresowania ubezpieczeniem skarbowym, nie widać wzrostu składek za proponowane ubezpieczenia i raczej nie dojdzie do zmian w 2022 r.

Oczywiście, w niektórych przypadkach może dojść do ewentualnego wzrostu składek, ale spowodowane to będzie co do zasady wysokim przebiegiem szkodowym ubezpieczonego, a nie tendencją rynkową. Co ważne, rynek ubezpieczeń oferuje również ochronę prawną w sporze podatkowym (poprzedzającym postępowanie karno-skarbowe) oraz doradztwo podatkowe.

Jest to o tyle istotne, że według danych ubezpieczycieli średnie koszty postępowania podatkowego wynoszą około 40.000 zł, to znacznie mniej niż wynosi koszt ubezpieczenia podatkowego obejmującego do 3 takich sporów. W praktyce ubezpieczenie podatkowe oraz ubezpieczenie kosztów doradztwa prawnopodatkowego jest zawierane jako rozszerzenie ochrony do ubezpieczenia skarbowego.

Co w Polskim £adzie budzi najwięcej wątpliwości?

Choć nowych zasad jest wiele, to kilka kwestii wzbudza szczególny niepokój. Są to przede wszystkim ulga dla klasy średniej, podstawa wymiaru składki zdrowotnej oraz sposoby wyliczania podatków. Dlaczego to one budzą wątpliwości?

Ulga dla klasy średniej
Najwięcej wątpliwości dotyczy jej wyliczania, tzn., kiedy i komu przysługuje, kiedy nie. Zasady wydają się proste – osobom zatrudnionym na umowę o pracę i osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą, które mają dochody miesięczne w określonym przedziale.

Niby jasne, ale… Co na przykład, gdy pracownik otrzyma premię tuż po wypłacie, ale jeszcze w tym samym miesiącu? Czy trzeba dokonać natychmiast korekty? Na szczęście nie, ponieważ dochód obliczamy na moment wypłaty. Co więcej, nawet jeśli w jednym miesiącu pracownik przekroczy próg ulgi, to nie traci prawa do niej w kolejnym miesiącu. Jest ona wyliczana z miesiąca na miesiąc, a ostatecznej korekty można dokonać w rozliczeniu rocznym.

Co z drugiej strony może być niemiłą niespodzianką, jak się okaże, że jednak łączna wysokość zarobków rocznych przekracza próg i trzeba wartość ulgi oddać do US. Ale to tylko jedna z licznych wątpliwości.

Podstawa wymiaru składki zdrowotnej dla firm
To teoretycznie dochód, czyli przychód minus koszty. Przy jego obliczaniu nie uwzględnia się jednak różnic remanentowych, które bierze się pod uwagę, licząc dochód dla celów PIT. Przepis, który stanowi o składce, nie odwołuje się do regulacji wskazujących, w jaki sposób ten dochód jest obliczany, w szczególności do art. 24 ustawy o PIT mówiącym właśnie o różnicach remanentowych. Oznacza to, że w określonych sytuacjach składka zdrowotna znacząco przekroczy kwotę podatku, zwłaszcza tam, gdzie na magazynie na koniec 2021 r. zostały towary.

Skomplikowane wzory matematyczne 
Ustawodawcza owszem wskazał w przepisach dokładne wzory wyliczania należności podatkowych, ale nie należą one do najprostszych. To po pierwsze. Po drugie, jest ich wiele. Różne dla poszczególnych typów dochodu i ich wysokości. Nietrudno zatem o błąd. Zwłaszcza że dochód miesięczny może się wahać i trzeba będzie z miesiąca na miesiąc żonglować poszczególnymi wzorami.

Kogo chronią ubezpieczenia skarbowe?

Ich zadaniem jest zabezpieczenie przed konsekwencjami finansowymi błędów lub zaniechań w rozliczeniach z Urzędem Skarbowym. Polisy te chronią głównie osoby wykonujące funkcje zarządcze, bo to na nich, w pierwszej kolejności, skupia się uwaga organów ścigania, ale także wszystkie inne osoby wykonujące czynności księgowe lub kadrowe w danym podmiocie.

Umową ubezpieczenia mogą zatem zostać objęci: członkowie Zarządu lub Dyrekcji, właściciele firm, dyrektorzy finansowi, główni księgowi, pracownicy działu księgowości i działu płac, prokurenci, inne osoby w sposób bezpośredni lub pośredni odpowiedzialne za sprawy podatkowe. Ubezpieczeniem można objąć zarówno konkretne osoby (wskazane z imienia i nazwiska w umowie ubezpieczenia), jak i opisaną zajmowanymi stanowiskami bezimienną grupę osób, np. wszystkich pracowników działu księgowości.

Na jaką pomoc można liczyć?

Standardowo polisa zapewnia wsparcie ubezpieczyciela w dwóch obszarach. Po pierwsze, w zakresie odpowiedzialności cywilnej pracownika wobec pracodawcy z tytułu uchybień zawodowych za czynności mieszczące się w zakresie objętym umową ubezpieczenia, w tym również osób zatrudnionych na podstawie kontraktu menedżerskiego lub umów cywilnoprawnych. Po drugie, w postępowaniach karno-skarbowych. 

Konstrukcja ubezpieczenia zapewnia refundację kosztów opinii prawnych, obrony w postępowaniach sądowych z kodeksu karnoskarbowego, kwot poniesionych wskutek skazania za wykroczenie bądź przestępstwo skarbowe. Oznacza to, że jest to jedyne na rynku ubezpieczenie, z którego można m.in. otrzymać refundację kar sądowych, grzywien i innych kar pieniężnych nakładanych na gruncie prawa karno-skarbowego.

W przeciwieństwie do niektórych ubezpieczeń te polisy, ale wyłącznie w odniesieniu do sekcji ochrony prawnej, nie zawierają wyłączenia winy umyślnej osoby ubezpieczonej (takie wyłączenie obowiązuje nadal w sekcji OC). Bez tego ochrona mogłaby być bezcelowa, bo zdecydowana większość spraw karno-skarbowych kończy się niestety orzeczeniem winy umyślnej.

Ponadto, w ubiegłym roku wprowadzono na rynek dodatkową klauzulę – obsługi pomocy antycovidowej – przygotowaną z myślą o zapewnieniu ochrony w zakresie czystych szkód majątkowych wyrządzonych osobom trzecim na skutek uchybienia popełnionego przy przygotowywaniu wniosków, ich składaniu lub monitorowaniu wykorzystania lub rozliczania pomocy publicznej przysługującej w związku COVID-19.

Autorki: dr Ewelina Skwierczyńska, właścicielka Kancelarii Doradztwa Podatkowego TAX-ES
Katarzyna Rydlewska, Zastępca Dyrektora Biura Projektów Strategicznych w Departamencie Rozwoju EIB SA