Klasyfikacja transportowa ładunku jest dla spedytora i przewoźnika jednym z narzędzi niezbędnych do odpowiedniego zaplanowania i realizacji transportu. Niektóre towary są bardziej wrażliwe na czas i warunki transportu, niż inne, a ich bezpieczny przewóz wiąże się z koniecznością zapewnienia odpowiednich warunków i spełnienia określonych wymogów. Do takich towarów należą towary niebezpieczne.

Do towarów niebezpiecznych zaliczamy m.in. materiały wybuchowe i pirotechniczne, gazy, ciekłe i stałe materiały zapalne i samozapalne, materiały trujące, zakaźne, żrące, utleniające czy promieniotwórcze. Usługi transportu towarów niebezpiecznych są usługami regulowanymi przez szereg dodatkowych przepisów, bowiem transport tych towarów niesie ze sobą wysokie ryzyko dla zdrowia i życia ludzi, jak również ryzyko skażenia środowiska naturalnego, w związku z czym nie może być realizowany w ramach zwykłego transportu towarowego.

Transport towarów niebezpiecznych wymaga zachowania dużo bardziej rygorystycznych norm, niż transport towarów neutralnych, w tym specjalnych oznaczeń i pozwoleń, a kierowca musi przejść dedykowane szkolenie, zdać egzamin otrzymać zaświadczenie ADR do kierowania pojazdami przewożącymi towary niebezpieczne.

Konwencja ADR

Warunki bezpiecznego transportu towarów niebezpiecznych na drogach bardzo dokładnie i szczegółowo opisuje europejska konwencja dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (z fr. L'Accord européen relatif au transport international des marchandises dangereuses par route – ADR), sporządzona w Genewie 30 września 1957 r. i ratyfikowana przez Polskę w 1975 r.

Konwencja ADR składa się z umowy właściwej, określającej stosunki prawne pomiędzy krajami, oraz z załączników A i B do umowy. Załącznik A zawiera przepisy ogólne oraz przepisy dotyczące materiałów i przedmiotów niebezpiecznych, z kolei w załączniku B znajdziemy przepisy dotyczące środków transportu i operacji transportowych. Adresatami przepisów konwencji ADR są wszystkie strony uczestniczące w przewozie – producenci materiałów niebezpiecznych i ich nadawcy, przewoźnicy, osoby odpowiedzialne za projekty opakowań oraz cystern, producenci pojazdów, jednostki dozoru technicznego oraz odbiorcy towaru.

Konwencja ADR umożliwia szybkie i precyzyjne określenie wymagań przewozowych dla konkretnych towarów niebezpiecznych, a także umożliwia jednolity sposób interpretowania przepisów w zakresie ich krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego. Przepisy umowy są nowelizowane co 2 lata, a uaktualniona oficjalna wersja umowy w języku polskim jest ogłaszana w Dzienniku Ustaw. Nazwa konwencji – ADR – weszła już na stałe do potocznego języka branżowego, w którym często spotykamy się z takimi określeniami, jak towar ADR, transport ADR itp.

Klasyfikacja towarów niebezpiecznych

Konwencja ADR zawiera szczegółową klasyfikację wszelkich substancji uznawanych za niebezpieczne, w której wyróżnia 13 klas zagrożeń:

• Klasa 1 – Materiały wybuchowe i przedmioty z materiałami wybuchowymi.
• Klasa 2 – Gazy.
• Klasa 3 – Materiały zapalne ciekłe.
• Klasa 4.1 – Materiały zapalne stałe, materiały samoreaktywne, materiały polimeryzujące i materiały wybuchowe odczulone stałe.
• Klasa 4.2 – Materiały podatne na samozapalenie.
• Klasa 4.3 – Materiały wydzielające w zetknięciu z wodą gazy palne.
• Klasa 5.1 – Materiały utleniające.
• Klasa 5.2 – Nadtlenki organiczne.
• Klasa 6.1 – Materiały trujące.
• Klasa 6.2 – Materiały zakaźne.
• Klasa 7 – Materiały promieniotwórcze.
• Klasa 8 – Materiały żrące.
• Klasa 9 – Różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Każdy towar niebezpieczny musi mieć przypisany specjalny czterocyfrowy numer UN, który określa niebezpieczne właściwości danego produktu. Konwencja ADR zawiera tabele klasyfikacji towarów niebezpiecznych, które w przystępny sposób prezentują komplet informacji na temat konkretnych produktów, w tym numer UN, nazwę i opis, klasę, kod klasyfikacyjny, grupę pakowania, wymagane oznaczenia, przepisy szczególne, instrukcje dotyczące ilości oraz pakowania itd.

W zależności od grupy, do której należy przewożony towar niebezpieczny, należy zawsze wdrożyć konkretne procedury mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa kierowcy oraz ładunku.

Obowiązki głównych uczestników przewozu

Konwencja ADR nakłada specjalne wymagania oraz wyraźnie określa obowiązki stron zaangażowanych w transport, w tym kierowców i przedsiębiorców, którzy realizują zadania logistyczne, przewożą lub rozładowują towary niebezpieczne.

I tak nadawca towaru powinien:

• upewnić się, że towary niebezpieczne są sklasyfikowane i dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR,
• zaopatrzyć przewoźnika w informacje i dane w formie możliwej do odczytania oraz, jeżeli to konieczne,
• w wymagane dokumenty przewozowe oraz dokumenty towarzyszące (zezwolenia, dopuszczenia, powiadomienia, świadectwa itd.),
• używać wyłącznie opakowań, DPPL oraz cystern, które są dopuszczone i odpowiednie do przewozu danych materiałów oraz posiadają znaki wymagane przez ADR,
• stosować się do wymagań dotyczących sposobów nadania i ograniczeń wysyłkowych,
• zapewnić, aby nawet próżne nieoczyszczone i nieodgazowane cysterny, a także próżne nieoczyszczone pojazdy oraz kontenery do przewozu luzem, były oznakowane i zaopatrzone w wymagane duże nalepki ostrzegawcze zgodnie z działem 5.3 konwencji, a próżne nieoczyszczone cysterny były tak samo zamknięte i szczelne jak w stanie ładownym,
• podjąć odpowiednie środki dla zapewnienia, aby przesyłka spełniała
• wymagania ADR, jeżeli korzysta z usług innych uczestników przewozu (pakującego, załadowcy, napełniającego, itd.).

Przewoźnik powinien:

• upewnić się, że towary niebezpieczne są dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR,
• upewnić się, że wszystkie informacje wymagane w ADR, dotyczące towarów niebezpiecznych przeznaczonych do przewozu, zostały przed jego rozpoczęciem dostarczone przez nadawcę, a wymagana dokumentacja znajduje się w pojeździe,
• upewnić się wzrokowo, czy pojazdy i ładunek nie mają oczywistych wad oraz, czy nie występują wycieki lub nieszczelności, braki w wyposażeniu itp.,
• upewnić się, że pojazd ma ważne badania, nie jest nadmiernie załadowany, oraz że ma wymagane nalepki ostrzegawcze, znaki i tablice barwy pomarańczowej, wskazane w dziale 5.3 konwencji,
• upewnić się, że w jednostce transportowej znajduje się wyposażenie wymagane w ADR dla jednostki transportowej, załogi pojazdu i określonych nalepek ostrzegawczych.

Odbiorca powinien:

• nie opóźniać przyjęcia towarów, jeżeli takie opóźnienie nie jest konieczne oraz sprawdzić, po rozładunku, czy zostały spełnione odnoszące się do niego wymagania ADR. Jeżeli, w przypadku kontenera, sprawdzenie,
• o którym mowa, ujawni naruszenie przepisów ADR, to odbiorca może zwrócić kontener przewoźnikowi jedynie po usunięciu tego naruszenia,
• oczyścić jednostkę transportującą po rozładunku oraz zdjąć wszystkie tablice i nalepki informujące o rodzaju przewożonych produktów,
• zastosować odpowiednie środki w celu zapewnienia zgodności z wymaganiami ADR, jeżeli korzysta z usług innych uczestników przewozu (w zakresie rozładunku, czyszczenia, odkażania itp.).

Przewóz i magazynowanie

Ze względu na specyfikę oraz wymagania, jakie należy spełnić, nie wszystkie firmy przewozowe podejmują się transportów materiałów niebezpiecznych.
Te, które się nimi zajmują, mają obowiązek zatrudniać lub wynająć doradcę ds. bezpieczeństwa w przewozie towarów niebezpiecznych, który ma za zadanie doradzać w zakresie załadunków i rozładunków, samego przewozu oraz magazynowania towarów stwarzających potencjalne zagrożenie.

Przy planowaniu trasy przejazdu należy uwzględnić trasy wyłączone dla poruszania się z towarami niebezpiecznymi. Kierowca musi mieć wymagane uprawnienia – szkolenia kierowców dzielimy na podstawowe i specjalistyczne (cysterny oraz towary ADR z grup 1 i 7).

Dokumentacja MSDS, którą musi posiadać kierowca w aucie, powinna być w języku zrozumiałym dla niego oraz w języku angielskim. CMR musi być prawidłowo wypełniony z pełnymi informacjami, jaki rodzaj towaru ADR jest transportowany.

Nikomu tego nie życzę, ale przy zdarzeniu drogowym, w którym niebezpieczna substancja wydostała się z opakowań, służby ratownicze w pierwszej kolejności zażądają od kierowcy tej dokumentacji. Zatrudniając firmę przewozową lub spedycyjną, która będzie dla nas realizować transport i/lub magazynowanie towarów niebezpiecznych, warto upewnić się, że powierzamy to zadanie specjalistom.

Autor: doradca ds. bezpieczeństwa w przewozie towarów niebezpiecznych w 3CARGO