Do tej pory zgodnie z ustawą o prawach konsumenta, prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość, czyli za pośrednictwem telefonu lub Internetu przysługuje jedynie konsumentowi, czyli wyłącznie osobie fizycznej dokonującej z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Nowy zakres ochrony

Po wejściu w życie ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1495), czyli od 1 czerwca 2020 r. definicja konsumenta pozostanie bez zmian, ale ochronę konsumencką zyskają również nowe podmioty – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Ta konkretna kategoria przedsiębiorców będzie traktowana jak konsument w następujących zakresach:

• rękojmi za wady,
• prawa odstąpienie od umowy zawartej na odległość (np. przez Internet czy telefon) lub poza lokalem przedsiębiorstwa,
• niedozwolonych postanowień umownych – tzw. klauzul abuzywnych.

Aby przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą zyskał w tych trzech zakresach uprawnienia konsumenckie, musi być spełniony jeszcze jeden warunek – umowa, jaką będzie zawierał ze sprzedawcą, nie może mieć zawodowego charakteru, czyli nie może dotyczyć bezpośrednio branży i specjalizacji, w jakiej działa przedsiębiorca.

Przykładowo elektryk postanawia kupić komputer – chce przy jego pomocy wystawiać faktury swoim klientom. A zatem elektryk prowadzi działalność gospodarczą i kupuje sprzęt na fakturę. Obecnie zakup na fakturę pozbawia elektryka jakichkolwiek praw konsumenckich. Od 1 czerwca 2020 r. jeśli komputer się zepsuje, to elektryk będzie mógł skorzystać z uprawnień konsumenckich, gdyż umowa nie jest związana bezpośrednio z jego zawodem.

Weryfikacja

Co istotne, sama weryfikacja czy dana czynność ma zawodowy charakter, czy nie, będzie odbywać się na podstawie informacji znajdującej się w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (www.firma.gov.pl).
Weryfikacji będzie podlegać wpisany kod PKD określający rodzaje działalności gospodarczej. Taka weryfikacja będzie musiała być bardzo rzetelna, bo będzie decydować
o tym, czy osobie fizycznej prowadzącej działalność będzie przysługiwać uprawnienie konsumenckie, czy też nie.

Niestety ustawodawca nie wskazał w nowelizacji, kto ma tę weryfikację przeprowadzać. W związku z powyższym należy sądzić, iż będą zmuszeni tego dokonywać sprzedawcy lub usługodawcy, którzy zostaną obciążeni kolejnym obowiązkiem. Po pierwsze będzie się to wiązać ze zmianami w regulaminach sklepów, czy stron internetowych.

Dodatkowo w sytuacji, gdy przedsiębiorca będzie chciał odstąpić od umowy lub skorzystać z rękojmi, w pełnym zakresie jak konsument, będzie należało sprawdzić na podstawie kodu PKD, czy będzie on mógł skorzystać z ochrony na prawach konsumenta. A to wymaga zaangażowania znacznych sił i środków.
Nowymi przepisami nie zostaną objęte spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółki osobowe czy stowarzyszenia.

Rękojmia

Jedną z najistotniejszych zmian dotyczących osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie rękojmi jest uregulowanie terminu odpowiedzi na reklamację. Jeśli osoba żąda naprawy, wymiany lub obniżenia ceny towaru, to sprzedawca – po zmianie prawa – będzie zobowiązany do rozpatrzenia reklamacji w ciągu 14 dni kalendarzowych od dnia jej złożenia. Do tej pory termin ten dla przedsiębiorców nie był wprost uregulowany. 

Ponadto, po nowelizacji osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą będą mogły korzystać z prawa domniemania istnienia wady fizycznej w momencie wydania rzeczy, jeśli została ona stwierdzona w ciągu roku. Dotychczas domniemanie to (które ma olbrzymi walor praktyczny), było zarezerwowane wyłącznie dla konsumentów.

Klauzule abuzywne

Nowelizacja również wprowadza zakaz stosowania tzw. klauzul abuzywnych do osób prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze. Nowelizacja położy kres elastycznemu podejściu w konstruowaniu umów. Sprzedawcy i usługodawcy będą musieli stworzyć w swoich regulaminach nowe zapisy dotyczące omawianej kategorii przedsiębiorców oraz przygotować nowe umowy dla tych podmiotów.

Dodanie ich będzie niezbędne, ponieważ jednoosobowe firmy będą stanowiły niejako trzecią kategorię podmiotów – obok konsumenta i przedsiębiorcy – które z jednej strony są przedsiębiorcami, a z drugiej przyznane im zostaną pewne uprawnienia konsumenckie.
Katalog klauzul abuzywnych nadal będzie prowadzony przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – dostępnym na stronie www.rejestr.uokik.gov.pl.
Przykładowe klauzule abuzywne w umowach:

• sklep w ciągu 14 dni roboczych ustosunkuje się do reklamacji klienta i powiadomi go o sposobie dalszego postępowania – zgodnie z przepisami jest to 14 dni kalendarzowych, a nie roboczych,
• koszty przesyłki reklamowanego produktu pokrywa zamawiający – jeżeli kupującym jest konsument, wtedy koszt reklamowanego towaru pokrywa sprzedawca, bez względu na to, czy reklamacja jest zasadna, czy nie,
• podstawą przyjęcia reklamacji jest dowód zakupu towaru (paragon lub faktura VAT) – sprzedawca nie ma prawa uzależniać przyjęcia reklamacji od posiadania paragonu czy faktur.

Podsumowanie

Podsumowując, warto podkreśli, że już w polskim orzecznictwie pojawiają się rozstrzygnięcia na korzyść osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, którzy otrzymują uprawnienia konsumenckie.
Między innymi wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 28 stycznia 2019 r. sygn. akt: XIX Ga 1228/17, w którym sąd stwierdził, iż konsumenckie prawo do odstąpienia od umowy przysługuje także przedsiębiorcy prowadzącemu jednoosobową działalność gospodarczą nawet wtedy, gdy w umowie oświadczył, że zakupiony przedmiot będzie wykorzystywany przez niego do prowadzenia biznesu.

Zmiany, które wejdą w życie, z pewnością będą pozytywnie odebrane przez mikro i małych przedsiębiorców, którzy często borykają się z dochodzeniem swoich praw przed sądami. Jest to duży przywilej dla tej grupy przedsiębiorców.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1495).

Autorka jest prawnikiem z zakresu prawa gospodarczego