Teoretycznie określenie wartości rynkowej naszej firmy możliwe jest tylko na giełdzie papierów wartościowych. Praktycznie jednak każdy, kto prowadzi działalność gospodarczą, może na swój własny użytek dokonać wyceny przedsiębiorstwa. Nie musi w tym celu zatrudniać firmy konsultingowej ani konstruować prognoz przepływów finansowych na najbliższe pięć lat. Wystarczy znaleźć firmę, lub lepiej branżę, o podobnym profilu działalności obecną na giełdzie oraz w zależności od własnego zaawansowania technologicznego uzbroić się w arkusz kalkulacyjny lub długopis.

Co to jest wartość firmy?

Byłoby dużym uproszczeniem stwierdzić, że wartość firmy to środki produkcji – maszyny, urządzenia, nieruchomości – wykorzystywane w procesie produkcyjnym. Na ostateczną bowiem wartość przedsiębiorstwa składają się łącznie: środki produkcji jak również trudne do jednoznacznej wyceny elementy niematerialne.

Do elementów niematerialnych należą głównie znaki firmowe i handlowe, jakość kadry zarządzającej i posiadane koncesje, patenty czy zezwolenia. To właśnie suma tych aktywów firmy składa się na jej wartość rynkową. Nie można też zapominać o rodzaju działalności prowadzonej przez firmę, gdyż to branża, w której firma działa, może dać nam dodatkową premię wartości rynkowej.

Zapewne dużo wyżej wyceniona będzie firma informatyczna tworząca oprogramowanie, niż firma zajmująca się sprzedażą artykułów spożywczych, mimo że obie mają identyczną sumę bilansową, ten sam poziom kapitałów własnych i wartość wypracowanego zysku netto.

Po co wyceniać?

Przedsiębiorstwa na równi z innymi towarami znajdującymi się na rynku podlegają najbardziej naturalnemu w gospodarce prawu popytu i podaży – są przedmiotem operacji handlowych tj. kupna-sprzedaży, dzierżawy, zastawu i podziału, fuzji czy przejęć. Dlatego wiele zdarzeń gospodarczych nie byłoby możliwych bez znajomości realnej lub nawet teoretycznej wartości rynkowej przedsiębiorstwa. W jakich przypadkach wartość taka jest niezbędna? Najczęściej w związku z poniższymi zdarzeniami gospodarczymi:

• sprzedażą części lub całości udziałów lub akcji nowemu inwestorowi,
• wniesieniem całości lub części przedsiębiorstwa jako aportu do kapitału innej firmy,
• fuzją z inną firmą
• wystąpieniem lub wyłączenia jednego ze wspólników ze spółki
• umorzeniem udziałów w spółce,
• ubezpieczeniem majątku spółki,
• analizą danego przedsiębiorstwa w zakresie zmian strukturalnych,
• prezentacją w raporcie rocznym wartości udziałów w innych spółkach,
• pomiarem wartości opłat skarbowych lub podatków majątkowych.

Metody wyceny

W praktyce gospodarczej stosuje się wiele metod wyceny przedsiębiorstw. Najbardziej zaawansowane, ale i najdokładniejsze są jednocześnie bardzo pracochłonne i wykorzystywane raczej przez doświadczone firmy konsultingowe lub analityków finansowych. Jak zatem w prosty sposób wycenić, choćby w przybliżeniu, ile faktycznie jest warta nasza firma i jaką mamy siłę przetargową w stosunku do inwestorów?

Jedną z takich metod jest wycena firmy poprzez porównania rynkowe i wykorzystanie tzw. mnożników rynkowych. To stosunkowo prosta metoda, a o jej praktycznym znaczeniu świadczy łatwość stosowania, jednoznaczność interpretacji, a także dostępność informacji źródłowych wykorzystywaniach w obliczeniach. 

Przy wykorzystaniu metody mnożników, wartość rynkową przedsiębiorstwa określa się
iloczynem danego mnożnika i odpowiadającego mu wskaźnika finansowego. Najczęściej stosowane mnożniki prezentujemy w tabeli.

Praktyka gospodarcza

Prześledźmy zatem, jak w praktyce możemy dokonać wyceny naszej firmy oraz jak różni się ta wycena w zależności od branży, w jakiej funkcjonuje firma.

Załóżmy, że prowadzimy 2 firmy. Pierwsza z nich zajmuje się handlem detalicznym artykułami spożywczymi (firma ABC), druga działa w branży informatycznej i tworzy oprogramowanie (firma XYZ).

Obie w poprzednim roku osiągnęły następujące wyniki finansowe:

• przychody netto ze sprzedaży w kwocie 25 mln zł,
• zysk netto 4 mln zł,
• wartość kapitałów własnych 8 mln zł.

Do tych danych finansowych zostaną w dalszej części obliczeń przyporządkowane odpowiednie mnożniki rynkowe. W tym wypadku będą to: C/Z (cena do zysku netto), C/WK (cena do wartości księgowej) oraz WR/S (wartość rynkowa do sprzedaży).

Etap 1.
W tej części obliczeń niezbędne jest określenie średniej wartości mnożników rynkowych: C/Z, C/WK i WR/S charakteryzujących branżę handlową oraz informatyczną. Wskaźniki te możemy odnaleźć na internetowej stronie GPW lub w codziennych publikacjach prasowych.

W naszym przypadku wartości te wynoszą odpowiednio:

• dla branży handlowej: C/ZN 17,3, C/WK 3,05, WR/S 1,1,
• dla branży informatycznej: C/ZN 34,3, C/WK 3,29, WR/S 1,9.

Etap 2.
Dokonujemy obliczenia wartości rynkowej firmy handlowej ABC, opierając się na poszczególnych wskaźnikach i mnożnikach w sposób następujący:

• zysk netto spółki ABC x mnożnik C/ZN = 4 mln zł x 17,3 = 69,2 mln zł,
• kapitał własny spółki ABC x mnożnik C/WK = 8 mln zł x 3,05 = 24,4 mln zł,
• przychody ze sprzedaży ABC x mnożnik WR/S = 25 mln zł x 1,1 = 27,5 mln zł.

Identycznych obliczeń dokonujemy w przypadku firmy informatycznej XYZ:

• zysk netto spółki XYZ x mnożnik C/ZN = 4 mln zł x 34,3 = 137,2 mln zł,
• kapitał własny spółki XYZ x mnożnik C/WK = 8 mln zł x 3,29 = 26,3 mln zł,
• przychody ze sprzedaży XYZ x mnożnik WR/S = 25 mln zł x 1,9 = 47,5 mln zł.

Etap 3.
Ustalamy ostateczną wartość spółki ABC jako średnią arytmetyczną poszczególnych wycen cząstkowych: (69,2+24,4+27,5)/3=40,4 mln zł.

Podobnie ustalamy ostateczną wartość spółki XYZ: (137,2+26,3+47,5)/3=70,3 mln zł.

Wyliczone teoretyczne wartości spółek, mimo identycznych wyników finansowych, zdecydowanie różnią się między sobą. Wynika to z odmiennego postrzegania różnych branż gospodarki, jeśli chodzi o perspektywy rozwoju i skalę ryzyka związanego z każdą z nich. Branża handlowa jest branżą ustabilizowaną, która w podobnym tempie będzie rozwijała się w najbliższych latach, dlatego ryzyko jej funkcjonowania jest znikome.

Branża informatyczna to lokomotywa rozwoju gospodarczego, ale obarczona sporym ryzykiem. To właśnie ta premia za ryzyko powoduje w zupełnie odmiennym rynkowym postrzeganiu obu rodzajów działalności.

To nie wszystko

Chcąc ustalić dokładną wartość naszego przedsiębiorstwa, powinniśmy skorzystać też z bardziej wysublimowanych metod określania wartości rynkowej.

Prezentowana metoda ma bowiem określić jedynie wstępną, szacunkową wartość firmy, która będzie punktem wyjścia do obliczeń innymi metodami i ostatecznego ustalenia ceny przedsiębiorstwa.

W naszych obliczeniach musimy bowiem dodatkowo uwzględnić wartości trudne do zmierzenia, jak: znaki firmowe czy towarowe, unikalne technologie produkcji, posiadane koncesje czy patenty.