I to jego skala wpływa na rentowność banku.

Z działalnością kredytową banków nierozerwalnie wiąże się zjawisko ryzyka kredytowego. Można je zdefiniować jako niebezpieczeństwo niespłacenia przez dłużnika zaciągniętego kredytu (w całości lub w części) wraz z odsetkami i pozostałymi prowizjami.

Każdy kredyt jest obarczony ryzykiem jego niespłacenia i w związku z tym większość banków wypracowuje własne kryteria i metody oceny oraz klasyfikacji ryzyka. Najczęściej stosuje się zestawy kilkunastu wskaźników umożliwiających ocenę sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa i jego adaptacji do aktualnych warunków gospodarczych.

¬ródła ryzyka

Klasyfikując przedsiębiorstwa do poszczególnych grup ryzyka kredytowego, bankowcy uwzględniają przede wszystkim dwa kryteria: sytuację ekonomiczno-finansową kredytobiorcy oraz terminowość obsługi kredytu.

O stopniu ryzyka ponoszonego przez banki w związku z udzielaniem kredytów podmiotom gospodarczym decydują przede wszystkim niżej wymienione czynniki:
1. Rodzaj kredytu,
2. Kwota kredytu: im wyższa kwota kredytu, tym wyższe ryzyko ponoszone przez banki,
3. Rodzaj kredytobiorcy:

• okres istnienia firmy,
• wielkość firmy,
• stosunek między wielkością zadłużenia a majątkiem firmy,
• proporcja między zyskiem netto a wielkością kredytu.

Jak banki ograniczają ryzyko?

Istnieje wiele sposobów ograniczenia ryzyka kredytowego, a najbardziej popularne z nich to:
1. Ocena standingu – analiza wskaźnikowa na podstawie biznes planu lub feasibility study.
2. Ocena wiarygodności kredytowej – w jej następstwie zaklasyfikowanie do grupy ryzyka.
3. Rating branżowy – wykorzystanie scoringu (punktowa ocena ryzyka).
4. Kontrola bieżąca standingu w okresie kredytowania i nadzorowanie spłat (tzw. monitoring kredytobiorcy).
5. Analiza contingent risk.
6. Tworzenie rezerw celowych.
7. Zabezpieczenie kredytu.
8. Renegocjacje umowy kredytowej i ustanowienie dodatkowych zabezpieczeń.
9. Transfer ryzyka do innych podmiotów (poprzez ubezpieczenia kredytów w instytucjach ubezpieczeniowych, np. w Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych).
10. Tworzenie konsorcjum bankowego zgodnie z art. 73 Prawa bankowego (rodzaj spółki cywilnej utworzonej przez banki na określony czas i w celu wspólnej restrukturyzacji kredytów udzielonych przez uczestników konsorcjum).
11. Szkolenie kadr dla sektora bankowego.
12. Stosowanie limitów ograniczających wartość udzielanych kredytów (art. 71 Prawa bankowego).

Trudne kredyty

Pomimo istnienia sposobów na zabezpieczenie się banku przed ryzykiem kredytowym, nie można zapominać o występowaniu tzw. trudnych kredytów. Jedną z głównych przyczyn takiego stanu rzeczy jest przyjmowanie niewłaściwego prawnego zabezpieczenia kredytu. Ta sytuacja może wynikać z nieujawnienia przed bankiem przez kredytobiorcę całości jego majątku, transferu majątku ruchomego do innych przedsiębiorstw związanych z kredytobiorcą, często
za granicą, unikania włączenia do zabezpieczenia majątku osobistego (jako właściciele niejednokrotnie figurują członkowie rodziny lub krewni), posługiwania się tym samym majątkiem jako zabezpieczeniem kilku kredytów w różnych bankach.

Zdolność kredytowa wymagana

Podstawowym warunkiem udzielenia kredytu jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej. Pod tym pojęciem rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Jeśli ocena zdolności kredytowej przedsiębiorstwa nie wypadnie korzystnie, bank odmawia udzielenia kredytu, a w tej sytuacji, rozpatrywanie i ocena zabezpieczeń stają się niepotrzebne.

Warto zauważyć, iż ocena zdolności kredytowej przedsiębiorstwa ma charakter dynamiczny, a nie statyczny. Może się zdarzyć, że w momencie zawierania umowy przedsiębiorstwo posiada zdolność kredytową, ale kilka dni później zaistnieją tzw. zdarzenia losowe powodujące jej utratę (np. nietrafne decyzje zarządu, przedłużanie się okresu złej koniunktury). Chcąc zapobiec takiej sytuacji, bank cały czas monitoruje sytuację finansową kredytobiorcy, a także bada aktualną sytuację gospodarczą w jego branży.

Zdolność kredytowa niewymagana

Chociaż posiadanie zdolności kredytowej stanowi warunek konieczny uzyskania kredytu, to od tej zasady istnieją dwa wyjątki. Zgodnie z tym artykułem osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej bank może udzielić kredytu, pomimo że nie posiada ona zdolności kredytowej pod następującymi warunkami:

• ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu,
• przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni – według oceny banku  –  uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie.

Szczególny sposób zabezpieczenia dotyczy tzw. pewnych zabezpieczeń. W przypadku zabezpieczeń osobistych może to być poręczenie podmiotu o niepodważalnym zaufaniu, wynikającym z dotychczasowego przebiegu współpracy z bankiem oraz z posiadanych możliwości finansowych. Natomiast w przypadku zabezpieczeń rzeczowych pewne zabezpieczenia to przede wszystkim te prawa i rzeczy, które w przewidywanym czasie nie stracą na wartości i umożliwią pełne pokrycie ewentualnych strat banku przy niedużym nakładzie kosztów. Jak wskazuje praktyka, tego typu zabezpieczeniami najczęściej są gwarancje i papiery wartościowe na okaziciela emitowane przez Skarb Państwa, bank centralny lub inne duże banki i podmioty znane z dobrej i stabilnej sytuacji finansowej.

Historia kredytowa

Duże znaczenie dla banków ma tzw. historia kredytowa przedsiębiorstwa, czyli przebieg spłaty wcześniejszych kredytów. Za jej pośrednictwem określa się, czy kredytobiorca w przeszłości terminowo wywiązywał się z obowiązku spłaty zaciągniętych kredytów.

Jednak w przypadku rozpoczęcia współpracy z nowym klientem, opinia o jego dotychczasowej historii kredytowej wystawiona przez inny bank, zdaniem wielu bankowców, nie jest miarodajna. Nieufność bierze się z podejrzenia, że banki starają się pozbyć klientów mających kłopoty z terminową spłatą rat.

Ponadto banki zwracają również uwagę na regularne obsługiwanie przez przedsiębiorstwo płatności wobec innych podmiotów: ZUS-u, urzędu skarbowego bądź innych przedsiębiorców.

Z uwagi na dynamikę przemian gospodarczych w Polsce i w Europie, banki podejmujące decyzję o udzieleniu kredytu na ogół coraz mniejszą wagę  przykładają do branży, w jakiej działa przedsiębiorstwo. Przykład może stanowić rolnictwo, do niedawna jeszcze niechętnie kredytowana, a teraz coraz bardziej popularna branża, głównie za sprawą dopłat bezpośrednich i unijnej wspólnej polityki rolnej.

Natomiast przedsiębiorstwa rozpoczynające działalność muszą się najczęściej liczyć z większymi wymogami stawianymi przez banki w zakresie zabezpieczeń.

Wartość rynkowa zabezpieczenia kredytu

Ponieważ każde zabezpieczenie posiada pewną wartość rynkową i obarczone jest ryzykiem możliwości dochodzenia przez bank swoich roszczeń, banki z zasady przyjmują wartość zabezpieczeń skorygowaną o specjalne współczynniki. Wartość tych korygujących współczynników ustala się przede wszystkim w zależności od rodzaju przyjętego zabezpieczenia i kondycji finansowej kredytobiorcy.

I tak w następującym wzorze:
Ws = Wr * k
gdzie:
Ws – wartość skorygowana zabezpieczenia,
Wr – wartość rzeczywista (rynkowa),
k – współczynnik korygujący.

Wartość współczynnika k (im wyższa tym lepsza) waha się w przedziale 0-1. Na przykład dla hipoteki współczynnik może wynosić od 0,3 (w przypadku klientów o kondycji finansowej ocenianej przez bank niewysoko, a hipoteka dotyczy mało atrakcyjnych, trudno zbywalnych nieruchomości) do 0,8 (w przypadku dobrych klientów i atrakcyjnej lokalizacji nieruchomości oraz jej wysokim standardzie).