Wymagania środowiskowe, którym podporządkować powinien się każdy przedsiębiorca, mają kilka źródeł.
Po pierwsze wynikają bezpośrednio z ustaw lub rozporządzeń. Po drugie: z pozwoleń lub zezwoleń, których konieczność uzyskania wynika właśnie z ustaw. Trzecim istotnym źródłem wymagań ochrony środowiska są umowy zawierane z przedsiębiorstwami świadczącymi usługi komunalne lub specjalistyczne. Poniżej przedstawiamy kwintesencję tych wymagań.
Ochrona powietrza
W zakresie ochrony powietrza obowiązuje zasada, że wprowadzanie pyłów lub gazów do powietrza wymaga albo zgłoszenia albo pozwolenia. W przypadku gdy pozwolenie
na wprowadzanie pyłów lub gazów do powietrza nie jest wymagane, wymagane jest zgłoszenie do starostwa powiatowego samego faktu wprowadzania pyłów lub gazów.
W przypadku zaś gdy na wprowadzanie pyłów lub gazów do powietrza pozwolenie jest wymagane, należy złożyć stosowny wniosek. Małe firmy składają takie wnioski do starostwa powiatowego. Wniosek taki powinien spełniać wymagania określone w art. 184 ustawy Prawo ochrony środowiska; co w praktyce będzie często oznaczało konieczność skorzystania
z usług wyspecjalizowanej firmy.
Uzyskanie pozwolenia wiąże się z obowiązkiem wniesienia opłat skarbowych. Ale to nie wszystko. Odpowiednie opłaty musi wnosić każde przedsiębiorstwo zanieczyszczająca powietrze, niezależnie od tego, czy zobowiązane jest uzyskać pozwolenie na wprowadzanie pyłów lub gazów. Opłaty te uiszczane są raz w roku, na rachunek bankowy odpowiedniego urzędu marszałkowskiego, a w terminie wniesienia opłaty, tj. do 31 marca każdego roku, marszałkowi województwa należy również przedstawić wykaz danych, na których podstawie została wyliczona opłata.
Za działanie bez wymaganego pozwolenia stosuje się opłaty podwyższone, a za niestosowanie się do wymagań w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem grożą sankcje karne.
Gospodarka odpadami
Wytwarzanie odpadów wymaga uzgodnienia w jednym z trzech trybów:
1. Uzyskania zgody na wytwarzanie odpadów – w wypadku gdy firma wytwarza ponad 1 t odpadów niebezpiecznych lub ponad 5 t odpadów innych niż niebezpieczne.
2. Uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi – w wypadku gdy firma wytwarza ponad 100 kg odpadów niebezpiecznych.
3. Przedłożenia informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami – w wypadku gdy firma wytwarza odpady niebezpieczne w ilości do 100 kg lub odpady inne niż niebezpieczne w ilości ponad 5 t rocznie.
Aby uzyskać pozwolenie na wytwarzanie odpadów lub decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, należy złożyć odpowiedni wniosek. W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw składa się go najczęściej w starostwie powiatowym.
Wniosek o wydanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów powinien spełniać wymagania określone w ustawie Prawo ochrony środowiska (art. 184) oraz w ustawie o odpadach.
Wniosek o zatwierdzenie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi powinien z kolei zawierać dołączony program gospodarki tymi odpadami; program taki ma odpowiadać wymaganiom art. 20 ustawy o odpadach.
Jeżeli nie ma konieczności uzyskania wyżej wymienionych decyzji, informację o wytwarzanych odpadach i o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami należy przedłożyć staroście (dotyczy to typowego małego przedsiębiorstwa) przy czym informacja ta powinna zawierać dane określone w art. 24 ustawy o odpadach.
Oczywiście, także w przypadku gospodarki odpadami złożenie wniosku oraz wydanie pozwolenia lub decyzji wiążą się z wniesieniem opłat skarbowych.
Komu zlecić?
Przedsiębiorca wytwarzający odpady może zlecić gospodarowanie- odpadami innemu podmiotowi. Odpady można przekazywać tylko podmiotom, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie gospodarki odpadami w zakresie ich odzysku, unieszkodliwiania, zbierania i transportu.
W niektórych sytuacjach, określonych w odrębnych przepisach, nie jest wymagane posiadanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami, ale jedynie zarejestrowanie w starostwie takiego podmiotu odbierającego odpady.
Przedsiębiorca wytwarzający odpady zawsze musi jednak prowadzić na bieżąco ich ewidencję na odpowiednich formularzach, a przekazując odpady odbiorcy odpadów, musi wypełnić odpowiedni formularz karty przekazania odpadu.
Od 1 stycznia 2002 r. opłaty na składowanie odpadów umieszczonych na składowisku ponoszą tylko zarządzający składowiskami odpadów.
Gospodarka wodno-ściekowa
Korzystanie z wód dla potrzeb działalności gospodarczej jest w większości przypadków traktowane jako szczególne korzystanie z wód i wymaga pozwolenia wodnoprawnego. Podobnie jak w przypadku innych pozwoleń w większości przypadków organem właściwym do jego wydania jest starosta. W wypadku nowych przedsięwzięć pozwolenie wodnoprawne należy uzyskać jeszcze przed ubieganiem się o pozwolenie na budowę.
Korzystaniem z wód dla potrzeb działalności gospodarczej jest:
1. Pobór wody ze studni lub z ujęć wód powierzchniowych.
2. Odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych lub do ziemi.
Warto dodać, że ściekami są również wody opadowe i roztopowe ujmowane w systemy kanalizacyjne, pochodzące z terenów zanieczyszczonych i odcieki ze składowisk odpadów. Pobór wód z wodociągów i odprowadzanie ścieków do kanalizacji regulują umowy z przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi. Tylko w szczególnych przypadkach może być wymagane pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie ścieków do kanalizacji (przypadki te dotyczą odprowadzania ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, określone w rozporządzeniu Ministra ¦rodowiska).
Przedsiębiorcy obowiązani są do rejestracji ilości pobieranej wody, a także ilości i jakości ścieków odprowadzanych do środowiska, czyli do wód lub do ziemi.
W każdym przypadku pobór wód i odprowadzanie ścieków podlega opłatom: jeśli następuje on z wodociągu i do kanalizacji wysokość opłat określa umowa pomiędzy zakładem a przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym. Jeśli natomiast woda pobierana jest z własnych ujęć, a ścieki odprowadzane są do środowiska, firma obciążona jest opłatą z tytułu korzystania ze środowiska. Opłaty te wnosi się na rachunek bankowy właściwego marszałka województwa.
Towary w opakowaniach
Odrębne przepisy określają obowiązki przedsiębiorców wprowadzających do obrotu towary w opakowaniach. Obowiązują w tym zakresie dwie ustawy:
1. Ustawa z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych Dz. U. z 2001 r. Nr 63, poz. 638.
2. Ustawa z 11 maja o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639).
Wytwórcy oraz importerzy produktów w opakowaniach mają obowiązek odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych na poziomie określonym w przepisach.
Podobnie jak w przypadku gospodarki odpadami, obowiązek odzysku
i recyklingu można realizować samodzielnie albo poprzez tzw. organizacje odzysku. W razie zawarcia umowy z organizacją odzysku przejmuje ona od przedsiębiorcy obowiązek osiągnięcia wymaganego poziomu odzysku i recyklingu odpadów.
Jeżeli jednak nie zaangażowano organizacji odzysku, a przedsiębiorcy nie uda się osiągnąć wymaganego poziomu odzysku i recyklingu odpadów, obowiązany jest on ustalić i uiścić na konto urzędu marszałkowskiego tzw. opłatę produktową. Opłata ta płatna jest do końca marca za poprzedni rok kalendarzowy.
Ponadto istnieje również obowiązek prowadzenia ewidencji opakowań wprowadzanych do obrotu wraz z produktami. Ewidencja ta jest podstawą dla sprawozdań składanych na specjalnych formularzach corocznie marszałkowi województwa na temat realizacji obowiązku odzysku i recyklingu, a także należnej opłaty produktowej.
Ochrona gleby
Już na etapie inwestycyjnym przedsiębiorca powinien zadbać o to, aby zapobiegać zanieczyszczeniom gruntu: poprzez zastosowanie tac ochronnych czy innych sposobów zapobiegania zanieczyszczeniu w miejscach magazynowania substancji, które mogą się wylać i przedostać do gruntu.
Także prowadząc działalność należy dbać, by nie doszło do zanieczyszczenia gruntu i podejmować działania inwestycyjne i organizacyjne zmierząjące do zgodności z zasadą zapobiegania zanieczyszczeniu gruntu.
Jeśli przedsiębiorca działa na terenie zakupionym od innego podmiotu, albo włada w nim w jakiś inny sposób, to powinien był – w przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia – zgłosić ten fakt właściwemu staroście. Jeśli bowiem przedsiębiorca dokonał zgłoszenia w terminie, obowiązek rekultywacji spoczywa na staroście. W przeciwnym razie przedsiębiorca musi dokonać rekultywacji na własny koszt.
Ochrona przed hałasem
W zakresie ochrony przed hałasem odrębne normy obowiązują w środowisku pracy oraz na stanowiskach pracy. Te ostatnie określone są na podstawie kodeksu pracy. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone są rozporządzeniem Ministra ¦rodowiska dla terenów związanych z pobytem ludzi, osobno dla pory nocy i pory dnia. Jeżeli działalność nie powoduje przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (wyrażonych w dB), to emisja hałasu nie wymaga pozwolenia i nie rodzi obowiązków finansowych. Jeśli jednak w następstwie stwierdzonych przekroczeń organ administracji publicznej narzuci (w drodze decyzji) limit emisji hałasu, to jego przekraczanie skutkować może nałożeniem kar pieniężnych.
Już na etapie planowania przedsiębiorca powinien zadbać, aby zagadnienia związane z hałasem uwzględniono przez projektanta, który powinien zapewnić, że poziom hałasu nie będzie przekraczał dopuszczalnych norm.
Na etapie eksploatacji, czyli podczas prowadzenia działalności przedsiębiorca nie jest obowiązany z góry uzyskiwać pozwolenia na emitowanie hałasu. Powinien natomiast dbać o to, by poziom hałasu na granicy działki zakładu (w typowej sytuacji) nie przekraczał limitów określonych dla różnego rodzaju terenów. Co do samej zasady: ciszej musi być tam, gdzie ludzie mieszkają, wypoczywają i leczą się, a głośniej może być tam, gdzie ludzie pracują i przemieszczają się.
Jeśli jednak wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub inna upoważniona służba kontrolna stwierdzi przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu poza granicą działki zakładu, przedsiębiorca otrzyma ze starostwa (lub z urzędu wojewódzkiego) postanowienie, z którego będzie wynikał obowiązek wystąpienia o pozwolenie na emisję hałasu.
O pozwolenie na emisję hałasu zakład występuje przygotowując odpowiedni wniosek. Jeśli pozwolenie zostało udzielone, ale przedsiębiorca nadal przekracza dopuszczone poziomy hałasu, będzie płacił surowe kary dziennie za każdy decybel powyżej dopuszczalnego poziomu emisji.
