Okazuje się bowiem, że zagrożeniem dla efektywnego funkcjonowania firmy jest nie tylko zbyt niska, ale też zbyt wysoka płynność finansowa.

Zagadnienie płynności to – obok pozyskania źródeł finansowania działalności gospodarczej – jeden z najważniejszych problemów przed jakim stają osoby zarządzające finansami
w firmie. Problem jest o tyle ważny, że dotyczy wszystkich przedsiębiorstw działających w Polsce. Szczególnego znaczenia nabiera zwłaszcza w odniesieniu do małych i średnich firm, które – nie posiadając zaplecza finansowego – na utratę płynności finansowej narażone są w najbardziej.

Od czego zależy płynność?

Przystępując do zbadania płynności w firmie, musimy dokonać analizy powiązań i zależności między poszczególnymi elementami majątku obrotowego firmy a jej zobowiązaniami krótkoterminowymi.

W skład majątku obrotowego wchodzą: zapasy, należności i środki pieniężne, a więc te aktywa firmy, które charakteryzują się największą płynnością lub inaczej – są najłatwiej zbywalne.

Zobowiązania krótkoterminowe – lub inaczej bieżące to zobowiązania, których płatność przypada najpóźniej w ciągu dwunastu najbliższych miesięcy. Dotyczy to głównie zobowiązań wobec dostawców, ale także spłaty kredytów krótkoterminowych i rat kredytu długoterminowego przypadających do zapłaty w danym roku.

Zależność między majątkiem obrotowym a zobowiązaniami krótkoterminowymi wyznacza właśnie poziom płynności przedsiębiorstwa i wpływa na jego wypłacalność.

Jak zmierzyć płynność?

Analiza płynności w przedsiębiorstwie ma na celu określenie zdolności do regulowania własnych zobowiązań.

W praktyce finansowej stosuje się trzy podstawowe wskaźniki określające płynność firmy:
1. Wskaźnik bieżącej płynności (current ratio),
2. Wskaźnik szybkiej płynności (quick ratio),
3. Wskaźnik płynności gotówkowej (cash to current liabilities ratio).

Każdy z wymienionych wskaźników określa płynność firmy z coraz większą dokładnością, wynikającą ze stopniowej eliminacji najmniej płynnych aktywów bieżących, takich jak zapasy.

Płynność bieżąca

To podstawowy i najczęściej stosowany wskaźnik, za którego pomocą określamy zdolności płatnicze firmy. Najprościej mówiąc, informuje on nas, ile razy bieżące aktywa firmy pokrywają jej aktualne zobowiązania.

Zgodnie z praktyką finansową, optymalna wartość tego wskaźnika mieści się w przedziale od 1,2 do 2,0 – w zależności od branży w jakiej funkcjonuje firma. Wartość wskaźnika na poziomie 2 oznacza, że majątek obrotowy firmy jest dwukrotnie większy od jej zobowiązań krótkoterminowych.

Płynność szybka

Kolejnym powszechnie stosowanym parametrem finansowym badającym płynność przedsiębiorstwa jest wskaźnik szybkiej płynności. Jedyną modyfikacją w stosunku do wskaźnika płynności bieżącej jest wyeliminowanie z obliczeń (jako najmniej płynnych elementów majątku obrotowego) zapasów i rozliczeń międzyokresowych czynnych.
Wskaźnik szybkiej płynności wskazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych płynnymi aktywami, zwłaszcza należnościami i środkami pieniężnymi. Zadowalająca wartość tego parametru oscyluje wokół wartości 1 i oznacza bilansowanie się aktywów oraz zobowiązań bieżących. Osiągnięcie przez wskaźnik wartości znacznie poniżej 1 może być sygnałem narastających problemów z płynnością. Oznacza bowiem, że głównym elementem majątku obrotowego są zapasy, ze swej natury charakteryzujące się niską płynnością.

Płynność gotówkowa

Wskaźnik ten jest najbardziej szczegółowym parametrem określającym płynność firmy. Wyznacza zdolność do wywiązywania się z zobowiązań, przy wykorzystaniu tylko środków pieniężnych będących w dyspozycji firmy. Za pośrednictwem tego wskaźnika potrafimy ocenić, jaki procent zobowiązań bieżących firmy możemy uregulować praktycznie natychmiast za pomocą posiadanych środków pieniężnych.

Parametr ten stosowany jest jako uzupełnienie dwóch prezentowanych powyżej wskaźników. Nie przesądza o zdolności wywiązywania się ze zobowiązań, ale sygnalizuje potencjalną sprawność płatniczą firmy.

Rotacja majątku obrotowego

Jako uzupełnienie analizy płynności przedsiębiorstwa możemy zastosować wskaźniki rotacji elementów majątku obrotowego firmy. Wskaźniki rotacji określają, co ile dni średnio firma odnawia zapasy i otrzymuje należności. Informacje takie są niezwykle pomocne przy określaniu wpływu poszczególnych aktywów bieżących na płynność firmy.

Pierwszym parametrem jest wskaźnik rotacji zapasów. Określa, co ile dni średnio firma odnawia własne zapasy. Im wyższa wartość tego wskaźnika, tym wolniej następuje pozbywanie się starych zapasów i zamiana na nowe. Jest to sytuacja niekorzystna z punktu widzenia firmy, gdyż świadczy o niskim popycie na jej produkty i trudnościach sprzedaży, a dodatkowo zwiększają się koszty magazynowania wyrobów gotowych.

Rotacja należności

Kolejnym ważnym wskaźnikiem uzupełniającym analizę płynności firmy jest określenie rotacji należności w firmie. Za pomocą tego wskaźnika określamy liczbę dni sprzedaży, za które nie otrzymaliśmy jeszcze zapłaty. Im wyższa wartość tego parametru, tym dłuższy okres kredytowania odbiorców.

To jeden z najbardziej czułych punktów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Gwałtowne zwiększenie się liczby dni sprzedaży, za które nie uzyskaliśmy zapłaty może bardzo szybko przekształcić się w groźną niewydolność finansową firmy.

Jest to jeden z powodów tworzenia się zatorów płatniczych, a w konsekwencji stosowania polityki w myśl zasady: płacę zobowiązania, jeżeli otrzymam należności.

Rotacja zobowiązań

Analizę płynności należy uzupełnić o określenie szybkości, z jaką firma reguluje własne zobowiązania. Pomocnym w tym wypadku jest wskaźnik rotacji zobowiązań.
Do obliczenia tego parametru wykorzystujemy wyłącznie zobowiązania krótkoterminowe i ratę kredytu długoterminowego przypadającego do spłaty w danym okresie.

Im wartość tego wskaźnika jest wyższa, tym firma bardziej niechętnie reguluje swoje zobowiązania w stosunku do kontrahentów i banków, ale jednocześnie posiada mniejsze bieżące zapotrzebowanie na kapitał obrotowy. Jest to sytuacja bardzo komfortowa dla przedsiębiorstwa, może jednak skutkować utratą wiarygodności wśród partnerów handlowych. Ponadto może skończyć się wszczęciem postępowania windykacyjnego.

Cykl środków pieniężnych

Wszystkie prezentowane wyżej wskaźniki rotacji wykorzystywane są przy ustalaniu tzw. cyklu środków pieniężnych. Korzystając z tego wskaźnika jesteśmy w stanie udzielić odpowiedzi na bardzo interesujące przedsiębiorcę pytanie: ile czasu mija od momentu wydatkowania środków finansowych na uregulowanie własnych zobowiązań do momentu otrzymania pieniędzy od własnych kontrahentów.

Krótki cykl środków pieniężnych oznacza, że pieniądze zainwestowane w bieżące aktywa wracają do firmy szybko i mogą być reinwestowane w dalszą jej działalność. A firma nie ma problemów z płynnością finansową.              
--------------------------------------------------------------------------------------------

Wskaźnik bieżącej płynności = (zapasy + należności + środki pieniężne + aktywa bieżące) / zobowiązania krótkoterminowe
Wskaźnik szybkiej płynności = (majątek obrotowy - zapasy - rozliczenia międzyokresowe czynne) / zobowiązania krótkoterminowe
Wskaźnik płynności gotówkowej = środki pieniężne / zobowiązania krótkoterminowe
Wskaźnik rotacji zapasów (dni) = (średni stan zapasów w okresie x 360) / przychody netto ze sprzedaży
Wskaźnik rotacji należności (dni) = (średni stan należności w okresie x 360) / przychody netto ze sprzedaży
Wskaźnik rotacji zobowiązań (dni) = (średni stan zobowiązań w okresie x 360) / przychody netto ze sprzedaży
Cykl środków pieniężnych = (rotacja zapasów + rotacja należności) - rotacja zobowiązań