25 października 2011 r. przyjęto Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów (dalej „Dyrektywa” lub „Dyrektywa w sprawie praw konsumentów”). Celem Dyrektywy jest doprowadzenie do ujednolicenia i doprecyzowania przepisów dotyczących umów konsumenckich zawieranych w okolicznościach typowych, czyli w lokalu przedsiębiorstwa w zakresie obowiązków informacyjnych oraz ujednolicenie i doprecyzowanie przepisów dotyczących umów konsumenckich zawieranych w okolicznościach nietypowych, czyli poza lokalem i na odległość w zakresie obowiązków informacyjnych, wymogów formalnych oraz prawa odstąpienia.
Ujednolicenie standardów w skali całej Unii Europejskiej ma za zadanie zachęcić przedsiębiorców do rozwoju handlu transgranicznego, w szczególności w regionach przygranicznych, co powinno skutkować tym, że rynek wewnętrzny będzie bardziej konkurencyjny, z korzyścią zarówno dla konsumentów jak i przedsiębiorców.
Harmonizacja zupełna, czyli takie same zasady dla wszystkich obywateli UE
Dyrektywa w sprawie praw konsumentów wprowadza harmonizację zupełną. Tylko w kilku przypadkach ustawodawca unijny pozostawił możliwość opcji ustawodawcy krajowemu (np. wyłączenie zastosowania regulacji Dyrektywy do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa o wartości przedmiotu do 50 € lub innej niższej kwoty ustalonej przez dane państwo). Harmonizacja zupełna oznacza, że ustawodawca krajowy nie będzie mógł uchwalać odmiennych przepisów, ani wprowadzać żadnych dodatkowych obowiązków.
Jakich środków użyliśmy by transponować nowe regulacje?
W Polsce transpozycja przepisów Dyrektywy nastąpi poprzez przyjęcie nowego aktu prawnego - ustawy o prawach konsumenta (dalej „Ustawa” lub „Ustawa o prawach konsumenta”). Ustawa ta wprowadza szereg istotnych zmian w odniesieniu do obecnie obowiązującego porządku prawnego, a także nakłada na przedsiębiorców nowe obowiązki, z których najważniejsze zostały przedstawione poniżej.
W jakich sytuacjach będziemy stosować nowe regulacje?
Przepisy wprowadzane Ustawą o prawach konsumenta będą dotyczyły zasad i trybu zawierania z konsumentem umów na odległość oraz umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Zatem będą to odpowiednio umowy zawierane bez jednoczesnej fizycznej obecności stron przy wykorzystaniu co najmniej jednego środka porozumiewania się na odległość. Za środek porozumiewania się na odległość powinniśmy rozumieć np. pocztę elektroniczną i tradycyjną, komunikatory internetowe czy telefony. Natomiast umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa to m.in. transakcja zawierana przy jednoczesnej obecności stron umowy w miejscu, które nie jest miejscem prowadzenia działalności przedsiębiorstwa czy transakcja zawarta na wycieczce, której założeniem była promocja i zawieranie umów z klientami. Przepisów Ustawy nie będziemy stosować jednak w niektórych przypadkach. Wyłączone spod jej obowiązywania są m.in. umowy dotyczące gier hazardowych, dotyczących usług socjalnych czy zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, a także jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczające 50 zł.
Ten ostatni przypadek to właśnie opcja regulacyjna pozostawiona przez unijnego ustawodawcę. W tym przypadku może się zdarzyć, że w innym państwie członkowskim minimalna kwota transakcji zostanie ustalona na wyższym poziomie niż w Polsce.
Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy
Katalog obowiązków informacyjnych w zakresie umów zawieranych w okolicznościach typowych oraz nietypowych jest bardzo rozbudowany. Część z tych informacji przedsiębiorca jest zobowiązany przekazywać na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, niektóre są jednak nowe. Istotnym nowym obowiązkiem przedsiębiorcy jest konieczność poinformowania konsumenta i uzyskania jego wyraźnej zgody na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie (np. ubezpieczenie przesyłki).
W sytuacji gdy przedsiębiorca założył istnienie zgody konsumenta i zastosował tzw. „domyślne opcje”, które konsument jest zmuszony odrzucić poprzez np. ich odznaczenie, konsumentowi będzie przysługiwało prawo do zwrotu uiszczonej płatności dodatkowej. Przedsiębiorcy będą mieli również obowiązek poinformowania konsumenta, że w przypadku odstąpienia od umowy, konsument będzie zobowiązany do poniesienia kosztów odesłania towaru. W przeciwnym razie koszty te obciążać będą przedsiębiorcę.
Zamówienie z obowiązkiem zapłaty…
Zupełnie nowym obowiązkiem, z którym będą musieli poradzić sobie przedsiębiorcy w sposób techniczny jest umieszczenie przy przycisku lub podobnej funkcji służącej do zamówienia – oznaczenia, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Konsekwencje nieprzestrzeganie tego wymogu są wyjątkowo doniosłe, bo niewłaściwe oznaczenie będzie skutkować niezawarciem umowy.
Prawo odstąpienia od umowy
Zmiany zostały wprowadzone również w zakresie prawa odstąpienia od umowy. Termin na odstąpienie został wydłużony z 10 do 14 dni i jest on generalnie liczony od dnia zawarcia umowy. W razie niepoinformowania konsumenta o tym prawie, okres ten wynosił będzie 12 miesięcy od upływu czternastodniowego terminu, podczas gdy obecnie są to tylko 3 miesiące.
Natomiast uproszczenie całej procedury zwrotu nastąpi poprzez wprowadzenie jednolitego dla całej Unii formularza odstąpienia od umowy. W przypadku handlu elektronicznego korzystne dla przedsiębiorcy byłoby udostępnienie tego formularza on-line, lecz w takim przypadku przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie potwierdzić odbiór oświadczenia np. poprzez e-mail. Oczywiście konsument będzie mógł złożyć oświadczenie o odstąpieniu własnymi słowami, bez użycia formularza. Tym samym to od woli konsumenta zależeć będzie w jakiej formie oświadczy przedsiębiorcy, że odstępuje od umowy. W zakresie skutków odstąpienia od umowy nowa regulacja jednoznacznie wskazuje kto poniesie bezpośrednie koszty przesyłki towaru w razie realizacji uprawnienia przez konsumenta. Do tej pory powyższe zagadnienie nie było jednoznacznie uregulowane. Zgodnie z nową ustawą, to przedsiębiorca jest zobowiązany zwrócić konsumentowi wszystkie płatności, w tym także koszty dostarczenia towaru. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy konsument wybrał sposób dostarczenia inny niż najtańszy standardowy sposób, w tym przypadku przedsiębiorca nie będzie zobowiązany do zwrotu dodatkowych kosztów.
koniec_str_1#
Karty kredytowe i infolinie
W sytuacji kontaktu konsumenta z przedsiębiorcą, w sprawie zawartej transakcji przedsiębiorca nie będzie mógł pobierać opłat wyższych niż jak za zwykłe połączenie. Obecnie praktyka pokazuje, że cena za połączenie z infolinią przedsiębiorcy bywa wyższa niż kwota samej transakcji. W przypadku kart kredytowych również nie będzie możliwe pobranie opłaty wyższej niż kwota, która obciąża przedsiębiorcę za umożliwienie takiej formy zapłaty. Kwota, która obciąża przedsiębiorcę to z reguły kwota prowizji, tym samym nowe regulacje uniemożliwią „zarabianie” na niestandardowych formach płatności.
Umowa zawarta przez telefon?
W przypadku, gdy przedsiębiorca proponuje konsumentowi zawarcie umowy przez telefon, będzie miał obowiązek potwierdzenia treści proponowanej umowy poprzez utrwalenie jej na papierze lub innym trwałym nośniku. Przedsiębiorca będzie miał również obowiązek przekazania konsumentowi potwierdzenia zawarcia umowy na odległość na trwałym nośniku w rozsądnym czasie po jej zawarciu, nie później jednak niż w chwili dostarczenia rzeczy lub rozpoczęcia świadczenia usługi. Ma to na celu wykluczenie sytuacji, gdy konsument nie zdaje sobie sprawy, że właśnie zawarł umowę prowadząc rozmowę telefoniczną.
Porządek na własnym podwórku prawnym
Następnym zasadniczym celem nowej ustawy jest uporządkowanie przepisów dotyczących jakości rzeczy sprzedanej poprzez ponowną transpozycję przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1999/44/WE o sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (dalej Dyrektywa o sprzedaży konsumenckiej), która w polskim prawie została wdrożona poprzez ustawę o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. Ustawa o prawach konsumenta uchyla ustawę o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, a jej przepisy w większości zostaną transponowane do Kodeksu cywilnego.
Ujednolicenie regulacji dotyczącej rękojmi i gwarancji
Obecnie w polskim prawie zastosowanie mają dwa reżimy odpowiedzialności – pierwszy z tytułu niezgodności towaru z umową, który dotyczy obrotu konsumenckiego oraz tradycyjny z tytułu rękojmi za wady. Wspomniana dwubiegunowość odpowiedzialności sprzedawcy powoduje, że system jest niejednolity i pozbawiony wewnętrznej spójności. Od wejścia w życie nowych przepisów zasady odpowiedzialności sprzedawcy będą jednolite, przy zachowaniu minimalnych odrębności w odniesieniu do umów konsumenckich (np. regulacja, która stanowi, że jeżeli kupującym jest konsument na równi z zapewnieniami sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela). W nowym stanie prawnym kluczowym pojęciem będzie wada rzeczy sprzedanej, która obejmować będzie pojęcie niezgodności towaru z umową wynikającą z dyrektywy o sprzedaży konsumenckiej. Istotną zmianą będzie na pewno wydłużenie okresu domniemania istnienia wady rzeczy sprzedanej. Obecnie termin ten wynosi 6 miesięcy od wydania towaru konsumentowi, zostanie on wydłużony do jednego roku.
Roszczenia konsumenta
Obecnie Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej przewiduje kaskadę realizacji uprawnień konsumenta. Kupujący w pierwszej kolejności może żądać doprowadzenia towaru do stanu zgodnego z umową przez jego nieodpłatną naprawę lub wymianę na nowy. Dopiero po realizacji powyższych uprawnień może domagać się obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy. Po znowelizowaniu Kodeksu cywilnego, konsument będzie mógł od razu skorzystać z roszczenia o obniżenie ceny bądź odstąpienia od umowy.
Przewidywane skutki nowej regulacji
Wprowadzenie jednakowej i wysokiej ochrony konsumentów - jednolitej we wszystkich państwach członkowskich, poprzez przyjęcie wspólnych zasad dotyczących informacji przekazywanych konsumentom, warunków realizacji transakcji czy prawa odstąpienia niewątpliwie wpłynie na pobudzenie i rozwój handlu na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa. Nie ulega wątpliwości, że nowe regulacje spowodują konieczność technicznego i prawnego dostosowania się przedsiębiorców do ich wymogów. Przedsiębiorcy bez wątpienia będą musieli dostosować swoje dotychczasowe regulaminy sprzedaży i informacje zamieszczone na stronach internetowych do nowych przepisów (np. zmiana informacji o prawie odstąpienia) oraz uwzględnić wymagane opcje wyświetlania na stronach internetowych czy zweryfikować sprzedaż przez telefon. W dalszej perspektywie zmiany wpłyną znacząco na obrót wewnątrzwspólnotowy. Konsumenci będą swobodniej i pewniej dokonywać zakupów na rynku europejskim, co zapewne przełoży się na wymierne korzyści finansowe przedsiębiorców. Przedsiębiorcy natomiast na pewno skorzystają na ujednoliceniu przepisów dotyczących ich odpowiedzialności za jakość rzeczy sprzedanej. Co więcej za sprawą wprowadzenia jednolitej regulacji realizowanie odmiennych akcji marketingowych na obszarze rynku wewnętrznego nie będzie już konieczne.
Termin wejścia w życie Ustawy
Ustawa o prawach konsumenta powinna wejść w życie 13 czerwca 2014 roku – taki termin zakreślił ustawodawca unijny w Dyrektywie. Jednak prace legislacyjne przeciągają się i prawdopodobny termin wejścia w życie nowej regulacji to jesień br. Przepisy przejściowe i końcowe stanowią, że nowe regulacje znajdą zastosowanie do umów zawartych po dniu wejścia w życie ustawy, natomiast do umów zawartych przed tą datą stosować należy przepisy dotychczasowe.
Marta Skwara-Beska, radca prawny
Dagmara Błaszkiewicz
Kancelaria BSO Prawo & Podatki
Tu jesteś:
- Wiadomości
- Nowości
- Prawo dla konsumenta czy przedsiębiorcy
