Windykować
Krok pierwszy, który być może pozwoli na uniknięcie windykacji w przyszłości, to weryfikacja historii działalności potencjalnego kontrahenta. Wydawałoby się, że oczywiste, a jednak wielu przedsiębiorców o tym zapomina.
Krok drugi to dobrze sporządzona umowa. Każdy przedsiębiorca zawierając umowę handlową w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej powinien za przykładem instytucji finansowych zadbać o zabezpieczenie wykonania umowy, w tym w szczególności płatności za świadczoną usługę, dostarczony czy sprzedany towar. Ustanowienie zabezpieczenia zmniejsza bowiem ryzyko niewywiązania się przez drugą stronę z umowy, a gdy do tego dojdzie ułatwia dochodzenie należnego świadczenia, którym zwykle jest obowiązek zapłaty. Właściwy dobór zabezpieczenia, jednoczesne ustanowienie kilku zabezpieczeń lub odpowiednie łączenie zabezpieczeń znacznie zwiększa bezpieczeństwo obrotu gospodarczego i szanse na skuteczną windykację. Zabezpieczeniami, które ułatwią i przyśpieszą windykację są w szczególności: hipoteka, zastaw, weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, oświadczenie o poddaniu się egzekucji.
Bez względu na to, czy powyższe kroki zostały podjęte, windykację rozpoczyna się od wezwania do zapłaty. Już na etapie wezwania do zapłaty warto zweryfikować adres dłużnika w rejestrze przedsiębiorców (KRS) albo w centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej (CEIDG). Pozwoli to uniknąć problemów z doręczeniem korespondencji. W wezwaniu do zapłaty należy wskazać:
- dochodzoną kwotę,
- źródło powstania zobowiązania,
- numer rachunku bankowego do wpłaty dochodzonej kwoty,
- termin płatności
- oraz skutki nieuregulowania zobowiązania w terminie.
- Wezwanie do zapłaty wysyła się pocztą, listem poleconym, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
Dłużnik nie kontaktuje się w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty, nie dokonuje żadnej płatności. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy dłużnik nie został wpisany do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych prowadzonego w systemie informatycznym przez sądy rejonowe (sądy gospodarcze), obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część lub nie ogłosił upadłości. Aby pozyskać powyższe informacje należy wystąpić do właściwego sądu z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, że podmiot nie jest wpisany do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych albo z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, że podmiot jest wpisany do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych, opłata od wniosku wynosi 15 zł, albo z wnioskiem o wydanie odpisu z Rejestru Dłużników Niewypłacalnych, opłata od wniosku wynosi 30 zł. Informacje o ogłoszeniu upadłości można pozyskać w Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sądowego, prowadzonej przez Ministra Sprawiedliwości na stronie internetowej www.ms.gov.pl w zakładce rejestry i ewidencje lub w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Jeśli ustalimy, że dłużnik prowadzi działalność gospodarczą, jedynie uchylając się od płatności, jak również w sytuacji gdy dłużnik nie realizuje postanowień ugody, w której uznał dług, windykacja sądowa staje się niezbędna. W zależności od stanu faktycznego danej sprawy należy rozważyć:
- postępowanie pojednawcze przed sądem, które jest inicjowane przez zawezwanie do próby ugodowej,
- skierowanie powództwa i prowadzenie procesu przeciwko dłużnikowi (postępowanie procesowe), co może zakończyć się: wydaniem nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub wydaniem nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydaniem wyroku,
- prowadzenie postępowania zabezpieczającego przed wszczęciem procesu lub równolegle z postępowaniem procesowym.
Jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego należy wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym m.in. są wyrok czy nakaz zapłaty. Tytułem egzekucyjnym jest też oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt. 4,5,6 Kodeksu postępowania cywilnego. Powyższe oświadczenie pozwala na wystąpienie z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, bez konieczność przeprowadzenia postępowania sądowego. Oświadczenie o poddaniu się egzekucji jest przykładem zabezpieczenia, które warto rozważyć już na etapie negocjowania umowy.
koniec_str_1#
Wszczęcie postępowania egzekucyjnego następuje poprzez złożenie wniosku o wszczęcie i prowadzenie egzekucji do komornika sądowego. Przedmiotowy wniosek powinien zarówno spełniać warunki stawiane pismu procesowemu, jak i zawierać jak najwięcej posiadanych informacji o dłużniku, tj. nr KRS, NIP, REGON, numery rachunków bankowych, informacje o posiadanych nieruchomościach, w tym numery ksiąg wieczystych, i ruchomościach.
U większości wierzycieli pojawia się przeświadczenie, że nie uda się już odzyskać dochodzonych należności, kiedy komornik postanowieniem umorzył postępowanie egzekucyjne z uwagi na bezskuteczność egzekucji, jeśli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. W podobnym, błędnym przeświadczeniu pozostaje większość dłużników. Tymczasem powyższe postanowienie oznacza jedynie, że dłużnik nie posiada żadnego majątku w momencie prowadzenia egzekucji. Nie pozbawia to wierzyciela prawa do wszczęcia i prowadzenia ponownego postępowania egzekucyjnego, np. w razie gdy pozyska informacje o uzyskaniu spadku czy darowizny przez dłużnika czy wynagrodzeniu z tytułu wykonywanej pracy lub działalności gospodarczej. Przy kolejnym wniosku o wszczęcie i prowadzenie postępowania egzekucyjnego należy mieć na uwadze, iż ponownego dochodzenia świadczenia głównego można próbować skutecznie dochodzić przez kolejne dziesięć lat, gdyż świadczenie główne stwierdzone tytułem wykonawczym przedawnia się właśnie po upływie tego okresu, a odsetki od świadczenia głównego przedawniają się po upływie trzech lat. Skierowanie wniosku o wszczęcie i prowadzenie egzekucji przerywa bieg przedawnienia.
Bezskuteczna egzekucja względem spółek handlowych otwiera drogę do pociągnięcia do subsydiarnej odpowiedzialności wspólników spółek osobowy bądź członków zarządu spółek kapitałowych, w szczególności spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Być windykowanym
Zdecydowanie lepiej stawić czoła czynnościom windykacyjnym, niż unikać odbierania korespondencji, zwłaszcza z sądu czy od komornika. Nieodebrana korespondencja wysyłana na adres wskazany przez przedsiębiorcę we właściwym rejestrze (KRS lub CEIDG) może być uznana za skutecznie doręczoną. Wtedy o fakcie, iż zostało przeprowadzone już całe postępowanie sądowe, przedsiębiorca dowie się dopiero od komornika. Wówczas przedsiębiorca będzie miał też ograniczone możliwości wzruszenia postępowania egzekucyjnego i sądowego. Poza świadczeniem głównym wraz z odsetkami naliczanymi do dnia zapłaty przedsiębiorca będzie zobowiązany do zapłaty kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłat egzekucyjnych.
Windykowany przedsiębiorca po otrzymaniu wezwania do zapłaty w pierwszej kolejności powinien ocenić, czy roszczenie wierzyciela jest zasadne czy nie. Następnie przedsiębiorca powinien zastanowić się, czy roszczenie nie jest przedawnione, czy on także ma roszczenie w stosunku do wierzyciela, które mógłby przedstawić do potrącenia. Kolejną kwestią jest rozważanie, czy świadczenie będące źródłem roszczenia zostało w jakiś sposób zabezpieczone, np. zastawem na samochodzie, hipoteką na nieruchomości, poręczeniem osobistym członka zarządu.
Gdy roszczenie wierzyciela jest zasadne lepiej nie uchylać się od zaspokojenia wierzyciela, tylko podjąć kroki, aby zawrzeć ugodę i rozłożyć zobowiązanie na raty. Każdy dłużnik powinien mieć na uwadze fakt istnienia wielu rejestrów dłużników. Wpisanie dłużnika do odpowiedniego rejestru może skutecznie uniemożliwić dalsze prowadzenie działalności gospodarczej, jak też rozpoczęcie nowej działalności gospodarczej, a także uniemożliwić uzyskanie kredytu z banku czy pożyczki z innej instytucji finansowej. Jedynym ratunkiem dla dłużnika w takiej sytuacji będzie spłacenie długów w celu wykreślenia z odpowiedniego rejestru dłużników.
W ostatnich latach coraz bardziej popularnym narzędziem dochodzenia roszczeń od niewypłacalnych dłużników staje się postępowanie upadłościowe. Wierzyciel, zamiast dochodzić roszczenia od dłużnika w postępowaniu procesowym o zapłatę, składa wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika. Celem złożenia przez wierzyciela wniosku o ogłoszenie upadłości jest niezwłoczne uregulowanie długu przez obawiającego się skutków ogłoszenia upadłości dłużnika, jeszcze zanim sąd ogłosi upadłość albo wniosek o ogłoszenie upadłości oddali. Jeśli dłużnik kwestionuje roszczenie, co do zasady lub nawet tylko jego wysokość, zarówno w postępowaniu procesowym o zapłatę, jak też w postępowaniu upadłościowym, sąd bada podstawy i zasadność roszczenia wierzyciela.
Z drugiej jednak strony wierzyciel nie powinien lekceważyć konsekwencji prawnych złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika w złej wierze. W przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku w złej wierze, sąd – oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości - obciąży wierzyciela kosztami postępowania i może nakazać wierzycielowi złożenie publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. W przypadku oddalenia wniosku wierzyciela o ogłoszenie upadłości złożonego w złej wierze, dłużnikowi, a także osobie trzeciej przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie o naprawienie szkody.
Zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu egzekucyjnym dłużnik powinien szczególną uwagę zwracać na termin spełnienia świadczenia. Termin spełnienia świadczenie przekłada się na wysokość kosztów procesu i wysokość opłat egzekucyjnych. Przykładowo, w postępowaniu sądowym pozwanemu dłużnikowi należy się zwrot kosztów mimo uwzględnienia powództwa, jeśli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu. Z kolei w postępowaniu egzekucyjnym spełnienie egzekwowanego świadczenia pieniężnego do rąk wierzyciela i złożenie przez wierzyciela wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje zmniejszenie opłaty egzekucyjnej do 5 proc. wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/20 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jednak w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 1/20 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Artykuł stanowi omówienie wybranych zagadnień dotyczących dochodzenia roszczeń zarówno z perspektywy wierzyciela, jak i dłużnika, w oderwaniu od konkretnych stanów faktycznych. Należy pamiętać, iż stan faktyczny danej sprawy może różnić się niewielkim szczegółem i tylko od wnikliwej analizy zależy, jakie kroki powinny zostać podjęte. Jedynie gruntowane rozpoznanie problemu pozwala na wybór środków prawnych, które zapewnią najwłaściwsze dla danego przedsiębiorcy rozwiązanie.
Klaudyna Jarzec-Koślacz
Radca Prawny
klaudyna.jarzec@kancelaria.radcow.pl
www.kancelaria.radcow.pl
