Przedsiębiorcy mają coraz większą świadomość konsekwencji sytuacji, takich jak roszczenia osób trzecich wobec firmy czy pożar nieubezpieczonej hali produkcyjnej. Każde takie wydarzenie może doprowadzić firmę do konieczności ogłoszenia upadłości i uniemożliwić dalsze prowadzenie biznesu. W celu zminimalizowania negatywnego wpływu sytuacji kryzysowych na działalność firmy konieczne jest skorzystanie z ubezpieczenia.

@@

Ponieważ nie jesteśmy w stanie ubezpieczyć się od wszystkich potencjalnych ryzyk, warto dokonać selekcji i ubezpieczyć przede wszystkim to, co ma dla nas znaczną wartość i stanowi podstawę funkcjonowania firmy.

Poniżej przedstawię podstawowe zagadnienia, na które warto zwrócić uwagę przy konstruowaniu programu ubezpieczeniowego dla przedsiębiorstwa. Im trafniej dobierzemy ubezpieczenie do swoich potrzeb, tym spokojniej będziemy mogli prowadzić biznes.

Każdy przedsiębiorca, jako podstawowe minimum, powinien zawrzeć polisę odpowiedzialności cywilnej oraz ubezpieczenie mienia.

1. OC deliktowa z możliwością rozszerzenia o OC kontraktowe

W ramach OC podstawowym przedmiotem ubezpieczenia jest odpowiedzialność cywilna ubezpieczonego za szkody wyrządzone osobie trzeciej, w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, określonej w umowie ubezpieczenia lub posiadanym mieniem, będące następstwem czynu niedozwolonego w granicach ustawowej odpowiedzialności ubezpieczonego (OC deliktowa) - w praktyce dotyczy to szkód osobowych i rzeczowych wynikających z czynu niedozwolonego, tj. art.415 i nast. k.c.

Rozsądnym rozwiązaniem jest rozszerzenie polisy OC deliktowej o ryzyko OC kontraktowej, czyli odpowiedzialność za szkody wyrządzone z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania u kontrahenta, a zatem zawartych w ramach działalności umów. Mają tu zastosowanie przepisy art. 471  i nast. k.c.

OC kontraktowe wciąż jednak jest rzadko włączane do programów ubezpieczeniowych, tymczasem w praktyce niejednokrotnie nie jest oczywiste  czy za powstałe szkody sprawca szkody odpowiada według odpowiedzialności kontraktowej (umownej) czy też na zasadach ogólnych wg odpowiedzialności deliktowej.

Analizując potrzeby firmy i ewentualne ryzyka podstawowy zakres ubezpieczenia można rozszerzyć o dodatkowe klauzule. Do najczęściej stosowanych należą:

• OC pracodawcy – klauzula gwarantująca ochronę przedsiębiorcy przed potencjalnymi  roszczeniami pracowników, wynikającymi z poniesionych przez nich  szkód osobowych, rzeczowych lub wypadku podczas pracy  
• OC pracodawcy zwalnia ubezpieczonego pracodawcę z konieczności uruchomienia własnych środków na odszkodowanie dla pracownika oraz prowadzenia procedury wyjaśniającej i ponoszenia  jej kosztów (w tym kosztów postępowania sądowego).
• OC najemcy pokryje szkody powstałe w nieruchomościach, z których ubezpieczony korzystał na podstawie umowy najmu, dzierżawy, użytkowania, użyczenia, leasingu lub innej podobnej formy korzystania z cudzej rzeczy. A więc w przypadku wynajmu powierzchni biurowej czy magazynowej na działalność – ochrona niezbędna.
• OC produktu powinien zawrzeć w polisie producent, przedsiębiorca, który prowadzi dystrybucję produktu, importer produktu oraz każda osoba, która na produkcie umieszcza swoją nazwę. Klauzula niniejsza daje bowiem pokrycie odpowiedzialności producenta za wprowadzenie do obrotu wadliwego produktu.
• OC podwykonawcy istotne rozszerzenie dla wszystkich przedsiębiorców korzystających z usług podwykonawców np. firm budowlanych. Istotna dla firm budowlanych działających w ramach konsorcjum jest także klauzula roszczeń wzajemnych, która pokrywa szkody wyrządzone przez jednego ubezpieczonego innemu ubezpieczonemu lub ubezpieczającemu przez ubezpieczonego objętych tą samą polisą.
• OC z tytułu zanieczyszczenia środowiska – daje ochronę na szkody powstałe w związku z przedostaniem się niebezpiecznych substancji do powietrza, gleby lub gruntu, a także na koszty poniesione przez osoby trzecie  w celu usunięcia i oczyszczenia powietrza, wody lub gruntu z substancji niebezpiecznej oraz jej utylizacji. Takie rozszerzenie powinna mieć każda stacja benzynowa czy zakład produkcyjny.

koniec_str_1#

Zakres ubezpieczenia może być ściśle dostosowany do świadczonych przez firmę usług. Przedsiębiorstwa transportowe powinny w zakres ubezpieczenia włączyć OC przewoźnika. To ochrona w przypadku szkody polegającej na ubytku, utracie lub uszkodzeniu ładunku, za które przewoźnik jest odpowiedzialny na zasadach określonych w przepisach prawa przewozowego (transport krajowy) oraz konwencją CMR (transport międzynarodowy).

Z kolei przedsiębiorcy z branży logistycznej mogą skorzystać z OC spedytora - ubezpieczenia za szkody powstałe wskutek niewłaściwego wykonania umowy spedycji. Należy jednak pamiętać, że klauzula ta nie pokrywa kar umownych, wynagrodzenia czy obowiązku zapłaty cła nałożonego przez służby celne.

Często spedytorzy rozszerzają zakres swych czynności do usługi przewozu. Trzeba zaznaczyć, że wówczas nie są objęci ochroną w ramach OC spedytora, ponieważ przy świadczeniu usługi przewozu wymagane jest OC przewoźnika w ruchu krajowym lub międzynarodowym.
 
Należy pamiętać , że w ubezpieczeniach OC powstanie obowiązku wypłaty świadczenia po stronie Towarzystwa Ubezpieczeniowego wymaga zaistnienia szeregu czynników takich jak: zdarzenie będące źródłem szkody, powstanie szkody, jej ujawnienie i zgłoszenie roszczeń przez poszkodowanego, a następnie na ustaleniu w drodze uznania, ugody lub orzeczenia sądowego wysokości należnego odszkodowania. Może więc dojść do sytuacji w której w ramach jednej polisy zaszło samo zdarzenie i jego negatywne skutki w postaci szkody. Ale niejednokrotnie mamy do czynienia z sytuacją, gdy na wypadek ubezpieczeniowy składa się szereg zdarzeń, od siebie odległych np. szkody osobowe dotyczące uszczerbku na zdrowiu ujawniającego się po kilku latach. (tym samym kliku rocznych polis ubezpieczeniowych).

Dlatego dla ryzyka OC warto jest wybrać ubezpieczyciela, którego zakres ubezpieczenia nam odpowiada i kontynuować z nim długoletnią relację .

2. Ubezpieczenie mienia

Rynek ubezpieczeniowy oferuje dwa typy polisy tj. od ryzyk nazwanych oraz od wszystkich ryzyk tzw. all risks.

W pierwszym przypadku ochrona istnieje dla enumeratywnie wyliczonych w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia  zdarzeń takich jak np. ogień, pożar, huragan, uderzenie pioruna, itd.  czy też ubezpieczenia kradzieży z włamaniem, rabunku.

Dla ubezpieczającego  istotne jest to, że w przypadku wystąpienia szkody to on musi udowodnić, że zdarzenie szkodowe mieści się w definicji konkretnego zdarzenia losowego.

Natomiast polisa all risks (ubezpieczenie od wszystkich ryzyk) zakłada, że ochrona obejmuje te przypadki, które nie zostały wyraźnie wyłączone  w warunkach umowy ubezpieczenia. Uwzględnia więc nie tylko typowe zdarzenia takie jak np. pożar, powódź, huragan, kradzież, ale także te trudne do przewidzenia  lub wynikające z takiego zbiegu zdarzeń, który utrudnia jednoznaczne określenie przyczyny szkody.

Ciężar dowodu jest tu przeniesiony na ubezpieczyciela, co oznacza, że chcąc odmówić wypłaty odszkodowania musi on wyraźnie wskazać, który z zapisów warunków ubezpieczenia wyłącza jego odpowiedzialność.

Przedmiotem ubezpieczenia mogą być środki trwałe, środki obrotowe (surowce, wyroby gotowe), rzeczy ruchome, nieruchomości, nakłady inwestycyjne, mienie pracownicze, środki pieniężne w lokalu i w transporcie, mienie w transporcie krajowym (cargo).

Ważne jest aby dobrze oszacować wartość mienia dla potrzeb polisy, bowiem w sytuacji, gdy przedsiębiorca zaniży lub nie doszacuje sum ubezpieczenia powstanie niedoubezpieczenie. Wówczas możliwe jest wyczerpanie sumy ubezpieczenia  w sytuacji szkody przewyższającej tę sumę. Ponadto może to skutkować obniżeniem należnego odszkodowania wobec zastosowania przez ubezpieczyciela zasady proporcji.

Przy określaniu wartości mienia do ubezpieczenia pomocne jest  posiadanie świadomości możliwości ubezpieczenia w oparciu o różne systemy. Pozwoli nam ubezpieczać to co stanowi główne ryzyko i tym samym ograniczyć wysokość składki Warto wiedzieć, że istnieje kilka systemów ubezpieczenia. Z czego podstawowe to ubezpieczenie na sumy  zmienne, stałe lub na I ryzyko.
Na sumy zmienne – wykorzystywane do ubezpieczenia środków obrotowych, wówczas ubezpieczający zgłasza na początku ubezpieczenia najwyższą dzienną wartość tych środków przewidywaną w okresie ubezpieczenia i płaci składkę zaliczkową .Po zakończeniu okresu ubezpieczenia zostanie ona rozliczona w oparciu  o dane o wartości stanu środków obrotowych w ciągu okresu ubezpieczenia. System ten jest korzystny dla ubezpieczającego, ponieważ nie opłaca on z góry składki od maksymalnego stanu zapasów, szczególnie w sytuacji, gdy stan zapasów ulega znacznym wahaniom np. sprzedaż sezonowa.

koniec_str_2#

Na sumy stałe – można nim ubezpieczyć środki obrotowe i trwałe. Ubezpiecza się całe mienie, które stawowi limit odpowiedzialności, do którego będzie odpowiadał ubezpieczyciel.  

Na pierwsze ryzyko – charakterystyczny dla ubezpieczeń ryzyk kradzieżowych. Wówczas ubezpieczający określa wysokość prawdopodobnej maksymalnej straty, jaka może powstać wskutek jednego zdarzenia objętego polisą czyli jednej kradzieży z włamaniem.

Ubezpieczający w przypadku ubezpieczenia mienia ma z reguły do wyboru trzy sposoby zadeklarowania sumy ubezpieczenia tj. w oparciu o wartość odtworzeniową, rzeczywistą lub księgową brutto. Najkorzystniejszym dla ubezpieczającego są wartości odtworzeniowe. Odszkodowanie jest wówczas wypłacane w oparciu o wartość jaka jest potrzebna do przywrócenia majątku do stanu „jak nowy” tzn. która pozwoli nam naprawić lub kupić utracony przedmiot o tych samych parametrach.

W przypadku ubezpieczenia wg wartości rzeczywistych wypłacone odszkodowanie zostanie pomniejszone o stopień zużycia technicznego  utraconej rzeczy. Tym samym wybierając te metodę można doświadczyć sytuacji, w której otrzymamy mniej środków na odbudowanie naszego stanu majątkowego z okresu sprzed szkody.

Najmniej korzystne jest ubezpieczenie w oparciu o wartości księgowe brutto  czyli wartość początkową zakupu lub inwestycji. W przypadku firm nowych na rynku można założyć , że posiadane przez nie wartości zestawione w ewidencji środków trwałych odpowiadają wartościom odtworzeniowym. Jednak gdy mamy do czynienia z firmami starszymi (znaczna część na polskim rynku) wówczas posiadane przez nich zestawienia wartości księgowych brutto nie są adekwatne do wartości aktualnie występujących na rynku. Będzie to wartość zaniżona w stosunku do kwot potrzebnych na naprawę zniszczonego mienia. Tym samym trudno będzie w przypadku szkody zapewnić realność odszkodowania.

Przy wyborze oferty ubezpieczenia konieczne jest przeczytanie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia, które zawierają szczegółowy opis zakresu pokrycia, listę wyłączeń oraz zasady postępowania w przypadku powstania szkody i współpracy z ubezpieczycielem.

Wybierając podstawowy zakres polisy ubezpieczenia mienia należy rozważyć włączenie klauzul dodatkowych. Do najbardziej uniwersalnych, mających zastosowanie do każdego rodzaju działalności należą:  

• Klauzula automatycznego ubezpieczenia nowego mienia – automatyczna ochrona ubezpieczeniowa dla nowych środków trwałych lub wzrostu wartości posiadanych środków trwałych wobec ich modernizacji lub nowych inwestycji.
• Klauzula automatycznej ochrony dla nowych lokalizacji – rozszerzenie ochrony ubezpieczeniowej na mienie znajdujące się we wszystkich lokalizacjach otwartych w okresie ubezpieczenia.
• Klauzula reprezentantów - nawiązuje do wyłączenia szkód powstałych z winy umyślnej i rażącego niedbalstwa. Wprowadzenie jej do polisy skutkuje ograniczeniem braku odpowiedzialności  wyłącznie do szkód powstałych z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa członków zarządu, rady nadzorczej czy prokurentów. W sytuacji celowego podpalenia zakładu czy biura przez niezadowolonego pracownika,  pracownik postawiony jest w roli osoby obcej, co wiąże się z pełną odpowiedzialnością ubezpieczyciela w przypadku szkód wyrządzonych przez nich umyślnie.
• Klauzula konsumpcji sumy ubezpieczenia – wypłata odszkodowania nie obniża sumy ubezpieczenia o kwotę dokonanej wypłaty.
• Klauzula zwiększonych kosztów działalności – pokrycie kosztów mających na celu uniknięcie lub zmniejszenie zakłóceń w prowadzeniu działalności gospodarczej
• Klauzula uprzątnięcia pozostałości po szkodzie – pokrycie dla udokumentowanych kosztów np. usunięcia rumowiska, zdemontowania części spalonego dachu

Ponadto, oferowane są specyficzne rozszerzenia jak np. ubezpieczenia szkód estetycznych (graffiti), rozmrożenia środków obrotowych, aktów terroryzmu, katastrofy budowlanej, terminu dokonania oględzin, zabezpieczeń przeciwpożarowych i wiele innych stanowiących indywidualne uzgodnienia pomiędzy stronami umowy ubezpieczenia.
koniec_str_3#

Dla firm IT posiadających znaczną ilość sprzętu komputerowego przydatna jest specjalistyczna polisa  - ubezpieczenie sprzętu komputerowego od wszystkich ryzyk. Wówczas sprzęt stacjonarny i   przenośny, dane i zewnętrzne nośniki danych oraz koszty ich odtworzenia zostają objęte ochroną od  takich ryzyk jak np.: pożar, zalanie, kradzież, upuszczenie sprzętu, błąd w obsłudze. Co istotne – przenośny sprzęt elektroniczny ubezpieczony jest również poza miejscem ubezpieczenia.

Z kolei przedsiębiorstwa, które swoją działalność gospodarczą koncentrują na transporcie towarów powinny rozważyć ubezpieczenie cargo. Ubezpieczenie  ładunków w transporcie (cargo) jest komplementarne do OC przewoźnika. Polisę cargo zawiera się na rzecz właściciela ładunku, bo tylko on ponosi bezpośrednią stratę we własnym mieniu wskutek utraty lub uszkodzenia przewożonego towaru. Tymczasem spedytor czy przewoźnik ponoszą odpowiedzialność za powierzone rzeczy.

Co ważne, zakres ochrony polisy dotyczy ryzyk, które wyłączone są z odpowiedzialności przewoźnika jak np. siła wyższa, zdarzenia wynikłe bez winy przewoźnika na które nie miał wpływu.

Wypłata odszkodowania nie jest uzależniona od znalezienia winnego powstania szkody lecz wystarczy samo wykazanie przez  ubezpieczonego, że  szkoda powstała. Jeśli zawinił przewoźnik/spedytor, a nie np. siła wyższa, to ubezpieczyciel zwróci się do nich z roszczeniem regresowym. Brak ubezpieczenia cargo może znacznie wydłużyć dochodzenie roszczeń od przewoźnika/spedytora.

3. Ubezpieczenie floty komunikacyjnej
W przypadku, gdy przedsiębiorca posiada flotę pojazdów może ubezpieczyć je  w ramach jednej umowy – ubezpieczenia floty komunikacyjnej. Zalety polisy flotowej to: korzystne stawki – ma tu zastosowanie efekt skali, możliwość wyboru kilku wariantów ubezpieczenia  zawarcia klauzul dodatkowych , jasne,  jednolite i uproszczone procedury likwidacji szkód, możliwość wypracowania z ubezpieczycielem polityki flotowej.

W ramach polisy flotowej ubezpieczane są następujące ryzyka: OC/AC /NW kierowcy i pasażerów, Zielona Karta, Car Assistance.

Przed wyborem oferty ubezpieczenia należy przeanalizować takie podstawowe elementy jak: zakres ochrony, sumy ubezpieczenia, udział własny, katalog wyłączeń, poziom składki (zależna od historii szkodowości, zakresu działalności, branży, sumy ubezpieczenia).

Należy pamiętać, że suma ubezpieczenia /suma gwarancyjna w umowie ubezpieczenia stanowi górną granicę odpowiedzialności Towarzystwa Ubezpieczeniowego w odniesieniu do wszystkich wypadków ubezpieczeniowych zaistniałych w okresie ubezpieczenia. W granicach tej sumy ustalane są zazwyczaj podlimity na poszczególne klauzule. Wypłata odszkodowania powoduje zmniejszenie sumy gwarancyjnej o wypłaconą kwotę.

Autor: Monika Kosman
Radca prawny
Kancelaria Gajek i Wspólnicy