Warto pamiętać, że każda firma znajduje się w konkretnej fazie rozwoju, a co za tym idzie ma różne możliwości pozyskiwania zewnętrznego finansowania. Wyróżniamy cztery fazy cyklu życia przedsiębiorstwa: powstanie i początkowy rozwój, wzrost, dojrzałość oraz schyłek działalności. Dlatego nie każde rozwiązanie w zakresie finansowania działalności będzie odpowiednie we wszystkich fazach.
Na źródła finansowania firmy w konkretnych fazach cyklu wpływ ma przede wszystkim ryzyko operacyjne działalności, od którego zależy między innymi skala korzystania z dźwigni finansowej. Wspomniane ryzyko charakteryzuje pierwszą i drugą fazę cyklu życia przedsiębiorstwa, co oznacza dużą niewypłacalność, a skutkuje obniżeniem zdolności kredytowej. Jest to spore utrudnienie dla nowo powstających firm, ponieważ w takiej sytuacji zostaje ograniczone wykorzystanie kapitału obcego, co prowadzi do konieczności skorzystania z finansowania kapitałem własnym.
@@
Następnym ważnym aspektem, który wyznaczają plany inwestycyjne, są możliwości rozwojowe. Największe występują w początkowych fazach cyklu i wraz z upływem czasu podlegają ograniczeniu.
Trzecim czynnikiem, który ma znaczenie dla sposobu finansowania firmy w danej fazie cyklu jest nadwyżka finansowa (zysk + amortyzacja), która ze względu na ujęcie pieniężne jest głównym źródłem wewnętrznego finansowania.
Powyższe czynniki mają wpływ na zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na zewnętrzne i wewnętrzne źródła kapitału oraz sposób jego pozyskania. W artykule przedstawimy specyfikę poszczególnych faz cyklu życia przedsiębiorstwa i sposoby finansowania.
Faza powstania i początkowego rozwoju
Najtrudniejszym etapem cyklu życia przedsiębiorstwa w zakresie pozyskiwania źródeł finansowania jest pierwsza faza rozwoju. To moment, w którym firma wymaga stałego zasobu finansowego, z kolei kapitał zewnętrzny i wewnętrzny zazwyczaj jest ograniczony. Najbardziej popularne wśród małych i średnich przedsiębiorstw jest finansowanie inwestycji przez wykorzystanie prywatnych
oszczędności założyciela firmy lub jego rodziny.
Prawdą jest, że spore ryzyko operacyjne zniechęca potencjalnych wierzycieli do finansowania przedsiębiorstwa, jednak niewielu z nas ma świadomość, jak wiele korzyści płynie z dużego potencjału wzrostu. Jest to zachęta dla zewnętrznych inwestorów, którzy specjalizują się w inwestowaniu w nowo powstałe firmy. Mowa o Venture Capital, czyli kapitale wysokiego ryzyka. To bardzo popularny rodzaj kapitału finansującego pierwszą fazę cyklu życia przedsiębiorstwa.
Firmy lub osoby indywidualne zajmujące się Venture Capital wybierają przedsiębiorstwa, które są niewielkie i podatne na zmiany, posiadają potencjał w rozwoju i oferują innowacyjny produkt lub usługę. Oczekują oni wysokiej stopy zwrotu z inwestycji, lecz jest to zrozumiałe, ponieważ są w stanie zaakceptować wysokie ryzyko operacyjne.
Venture Capital inwestowany jest zazwyczaj na kilka lat, a jego wycofanie odbywa się najczęściej w drugiej fazie cyklu – fazie wzrostu, ponieważ możliwe jest wówczas osiągnięcie wysokiego zwrotu z inwestycji.
Kolejnym godnym polecenia sposobem finansowania pierwszej fazy rozwoju przedsiębiorstwa jest pozyskanie Anioła Biznesu (ang. Business Angel). Krótko mówiąc, jest to osoba zamożna, która posiada bogate doświadczenie w zarządzaniu i rozwijaniu biznesów. Ponadto jest skłonna zainwestować swoje oszczędności lub nadwyżki finansowe w bardzo ryzykowne i dobrze rokujące
przedsięwzięcie biznesowe.
W teorii, zdobycie Anioła Biznesu możliwe jest w każdym momencie rozwoju firmy, jednak niezaprzeczalny jest fakt, iż najbardziej interesujące są start up’y, czyli przedsiębiorstwa znajdujące się w pierwszej fazie cyklu. Dla naszej nowej działalności gospodarczej Anioł Biznesu – prócz wniesionego kapitału, który jest nam niezmiernie przydatny – to także wspaniała wartość dodana w samej osobie nowego inwestora. Ponadto, że jest to aktywny inwestor, który pomaga nam zarządzać firmą, służy również swoim doświadczeniem i kontaktami biznesowymi.
Jest to również doskonała pomoc przy staraniu się o fundusze Venture Capital, o których wspominaliśmy wcześniej – VC chętniej inwestują bowiem w spółki, w które wcześniej zainwestował Anioł Biznesu.
koniec_str_1#
Faza wzrostu
W momencie gdy nasze nowo powstałe przedsiębiorstwo pokonało pierwsze trudności i stale utrzymuje się na rynku, zaczyna wchodzić w drugą fazę cyklu swojego życia. Kolejny etap także charakteryzuje się wysokim ryzykiem operacyjnym i dużymi możliwościami rozwojowymi.
Charakterystyczny dla tej fazy jest gwałtowny wzrost przychodów ze sprzedaży, a także rentowności oraz przepływów pieniężnych netto, które są przekazywane głównie na pokrycie nakładów inwestycyjnych z poprzedniej fazy rozwoju. Występują niskie udziały właścicieli w zyskach, ponieważ są ponownie reinwestowane w rozwój firmy.
Pierwsza myśl jaka przychodzi do głowy właścicielom w drugiej fazie to kredyt bankowy. Niestety realia pokazują, że taka forma kapitału dla małego lub średniego przedsiębiorstwa znajdującego się w fazie wzrostu może być bardzo kosztownym rozwiązaniem.
Kolejny sposób to pozyskanie kapitału obcego poprzez emisję dłużnych papierów, jednak na tym etapie to również nie jest dobrym pomysłem, gdyż wiąże się z koniecznością zaproponowania nabywcom wysokiej stopy zwrotu. Zatem, jaka forma finansowania jest odpowiednia dla tej fazy cyklu?
Przede wszystkim jest to nadal Venture Capital, który zaczerpnięty w pierwszej fazie nadal buduje nasze przedsiębiorstwo. Innym sposobem na finansowanie są fundusze agresywnego wzrostu, czyli fundusze inwestycyjne, poszukujące lokat, których wartość szybko wzrasta. Wiele firm właśnie podczas drugiej fazy decyduje się na wprowadzenie akcji do obrotu giełdowego, co jest doskonałą okazją do pozyskania kapitału od inwestorów instytucjonalnych i indywidualnych.
Odmiennym rozwiązaniem jest wejście na rynek regulowany. To popularne rozwiązanie w sytuacji zrezygnowania z Venture Capital pod koniec fazy cyklu. Jednak taka decyzja wiąze się z koniecznością dodatkowego finansowania do momentu emisji nowych akcji na rynku giełdowym
i pozagiełdowym. Rozwiązaniem są pożyczki pomostowe (ang. bridge-financing), których podstawową zaletą jest możliwość negocjacji indywidualnych warunków z bankiem. Drugą możliwością pozyskania pożyczki pomostowej są udziałowcy lub inwestorzy naszej firmy.
Faza dojrzałości
Kolejną fazą w cyklu jest dojrzałość, która charakteryzuje się stabilną sytuacją ekonomiczno-finansową firmy, tj. przedsiębiorstwo wypracowuje stosunkowo wysokie przychody i przepływy pieniężne z działalności operacyjnej. Zmienia się charakter inwestycji – z czysto rozwojowych na modernizacyjne. Ze względu na ograniczone możliwości dalszej ekspansji spada zapotrzebowanie na nowy kapitał, ponadto firma ma już możliwość samofinansowania działalności biznesowej. Najczęściej stosowaną polityką są stabilne wypłaty dywidend akcjonariuszom.
W fazie dojrzałej zdecydowanie wzrasta udział finansowania dłużnego. Firmie dużo łatwiej jest zaciągnąć kredyt, dzięki wysokiej wiarygodności w oczach banków, przy czym możliwe jest wynegocjowanie korzystnych warunków oprocentowania. Nie zaleca się emisji nowych akcji, co niesie ze sobą ryzyko utraty kontroli nad spółką. W celu zwiększenia wartości rynkowej firmy rekomenduje się natomiast wykorzystanie wskaźnika dźwigni finansowej, przykładowo poprzez wykupienie własnych akcji z wykorzystaniem kapitału obcego.
Faza schyłkowa
Ostatnią fazę cyklu stanowi schyłek. Spadają wartości wskaźników, które utrzymywały się na wysokich poziomach w poprzednim stadium rozwoju, tj. przychody ze sprzedaży i rentowność. Jednocześnie brak perspektyw często skutkuje nadwyżką kapitału, która z reguły jest wypłacana właścicielom.
Popularną operacją jest tzw. buyback, czyli wykup i umorzenie własnych akcji (wspomniany przy fazie dojrzałości, jednak tu stosowany na większą skalę). W rezultacie znacznie wzrasta ryzyko finansowe działalności i ryzyko niewypłacalności, a co za tym idzie, brak zainteresowania ze strony nowych inwestorów. Dochodzi także do jeszcze większego udziału finansowania dłużnego, jednak w tym wypadku nowe zobowiązania wykorzystuje się do spłaty uprzednio zaciągniętych. Najbardziej korzystną taktyką, jaką mogą obrać właściciele, jest stopniowe wycofywanie kapitału z firmy, głównie poprzez wspomniane wypłacanie wysokich dywidend lub buyback, oczywiście kosztem przejęcia wartości firmy przez wierzycieli.
Problem z finansowaniem rozwoju firmy dotyka w pewnym momencie niemal każdego przedsiębiorcę. Jednak w każdej fazie cyklu życia istnieją rozwiązania, które zapewnią niezbędny dopływ gotówki i pomogą firmie w dalszej ekspansji.
Na źródła finansowania firmy w konkretnych fazach cyklu wpływ ma przede wszystkim ryzyko operacyjne działalności, od którego zależy między innymi skala korzystania z dźwigni finansowej. Wspomniane ryzyko charakteryzuje pierwszą i drugą fazę cyklu życia przedsiębiorstwa, co oznacza dużą niewypłacalność, a skutkuje obniżeniem zdolności kredytowej. Jest to spore utrudnienie dla nowo powstających firm, ponieważ w takiej sytuacji zostaje ograniczone wykorzystanie kapitału obcego, co prowadzi do konieczności skorzystania z finansowania kapitałem własnym.
@@
Następnym ważnym aspektem, który wyznaczają plany inwestycyjne, są możliwości rozwojowe. Największe występują w początkowych fazach cyklu i wraz z upływem czasu podlegają ograniczeniu.
Trzecim czynnikiem, który ma znaczenie dla sposobu finansowania firmy w danej fazie cyklu jest nadwyżka finansowa (zysk + amortyzacja), która ze względu na ujęcie pieniężne jest głównym źródłem wewnętrznego finansowania.
Powyższe czynniki mają wpływ na zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na zewnętrzne i wewnętrzne źródła kapitału oraz sposób jego pozyskania. W artykule przedstawimy specyfikę poszczególnych faz cyklu życia przedsiębiorstwa i sposoby finansowania.
Faza powstania i początkowego rozwoju
Najtrudniejszym etapem cyklu życia przedsiębiorstwa w zakresie pozyskiwania źródeł finansowania jest pierwsza faza rozwoju. To moment, w którym firma wymaga stałego zasobu finansowego, z kolei kapitał zewnętrzny i wewnętrzny zazwyczaj jest ograniczony. Najbardziej popularne wśród małych i średnich przedsiębiorstw jest finansowanie inwestycji przez wykorzystanie prywatnych
oszczędności założyciela firmy lub jego rodziny.
Prawdą jest, że spore ryzyko operacyjne zniechęca potencjalnych wierzycieli do finansowania przedsiębiorstwa, jednak niewielu z nas ma świadomość, jak wiele korzyści płynie z dużego potencjału wzrostu. Jest to zachęta dla zewnętrznych inwestorów, którzy specjalizują się w inwestowaniu w nowo powstałe firmy. Mowa o Venture Capital, czyli kapitale wysokiego ryzyka. To bardzo popularny rodzaj kapitału finansującego pierwszą fazę cyklu życia przedsiębiorstwa.
Firmy lub osoby indywidualne zajmujące się Venture Capital wybierają przedsiębiorstwa, które są niewielkie i podatne na zmiany, posiadają potencjał w rozwoju i oferują innowacyjny produkt lub usługę. Oczekują oni wysokiej stopy zwrotu z inwestycji, lecz jest to zrozumiałe, ponieważ są w stanie zaakceptować wysokie ryzyko operacyjne.
Venture Capital inwestowany jest zazwyczaj na kilka lat, a jego wycofanie odbywa się najczęściej w drugiej fazie cyklu – fazie wzrostu, ponieważ możliwe jest wówczas osiągnięcie wysokiego zwrotu z inwestycji.
Kolejnym godnym polecenia sposobem finansowania pierwszej fazy rozwoju przedsiębiorstwa jest pozyskanie Anioła Biznesu (ang. Business Angel). Krótko mówiąc, jest to osoba zamożna, która posiada bogate doświadczenie w zarządzaniu i rozwijaniu biznesów. Ponadto jest skłonna zainwestować swoje oszczędności lub nadwyżki finansowe w bardzo ryzykowne i dobrze rokujące
przedsięwzięcie biznesowe.
W teorii, zdobycie Anioła Biznesu możliwe jest w każdym momencie rozwoju firmy, jednak niezaprzeczalny jest fakt, iż najbardziej interesujące są start up’y, czyli przedsiębiorstwa znajdujące się w pierwszej fazie cyklu. Dla naszej nowej działalności gospodarczej Anioł Biznesu – prócz wniesionego kapitału, który jest nam niezmiernie przydatny – to także wspaniała wartość dodana w samej osobie nowego inwestora. Ponadto, że jest to aktywny inwestor, który pomaga nam zarządzać firmą, służy również swoim doświadczeniem i kontaktami biznesowymi.
Jest to również doskonała pomoc przy staraniu się o fundusze Venture Capital, o których wspominaliśmy wcześniej – VC chętniej inwestują bowiem w spółki, w które wcześniej zainwestował Anioł Biznesu.
koniec_str_1#
Faza wzrostu
W momencie gdy nasze nowo powstałe przedsiębiorstwo pokonało pierwsze trudności i stale utrzymuje się na rynku, zaczyna wchodzić w drugą fazę cyklu swojego życia. Kolejny etap także charakteryzuje się wysokim ryzykiem operacyjnym i dużymi możliwościami rozwojowymi.
Charakterystyczny dla tej fazy jest gwałtowny wzrost przychodów ze sprzedaży, a także rentowności oraz przepływów pieniężnych netto, które są przekazywane głównie na pokrycie nakładów inwestycyjnych z poprzedniej fazy rozwoju. Występują niskie udziały właścicieli w zyskach, ponieważ są ponownie reinwestowane w rozwój firmy.
Pierwsza myśl jaka przychodzi do głowy właścicielom w drugiej fazie to kredyt bankowy. Niestety realia pokazują, że taka forma kapitału dla małego lub średniego przedsiębiorstwa znajdującego się w fazie wzrostu może być bardzo kosztownym rozwiązaniem.
Kolejny sposób to pozyskanie kapitału obcego poprzez emisję dłużnych papierów, jednak na tym etapie to również nie jest dobrym pomysłem, gdyż wiąże się z koniecznością zaproponowania nabywcom wysokiej stopy zwrotu. Zatem, jaka forma finansowania jest odpowiednia dla tej fazy cyklu?
Przede wszystkim jest to nadal Venture Capital, który zaczerpnięty w pierwszej fazie nadal buduje nasze przedsiębiorstwo. Innym sposobem na finansowanie są fundusze agresywnego wzrostu, czyli fundusze inwestycyjne, poszukujące lokat, których wartość szybko wzrasta. Wiele firm właśnie podczas drugiej fazy decyduje się na wprowadzenie akcji do obrotu giełdowego, co jest doskonałą okazją do pozyskania kapitału od inwestorów instytucjonalnych i indywidualnych.
Odmiennym rozwiązaniem jest wejście na rynek regulowany. To popularne rozwiązanie w sytuacji zrezygnowania z Venture Capital pod koniec fazy cyklu. Jednak taka decyzja wiąze się z koniecznością dodatkowego finansowania do momentu emisji nowych akcji na rynku giełdowym
i pozagiełdowym. Rozwiązaniem są pożyczki pomostowe (ang. bridge-financing), których podstawową zaletą jest możliwość negocjacji indywidualnych warunków z bankiem. Drugą możliwością pozyskania pożyczki pomostowej są udziałowcy lub inwestorzy naszej firmy.
Faza dojrzałości
Kolejną fazą w cyklu jest dojrzałość, która charakteryzuje się stabilną sytuacją ekonomiczno-finansową firmy, tj. przedsiębiorstwo wypracowuje stosunkowo wysokie przychody i przepływy pieniężne z działalności operacyjnej. Zmienia się charakter inwestycji – z czysto rozwojowych na modernizacyjne. Ze względu na ograniczone możliwości dalszej ekspansji spada zapotrzebowanie na nowy kapitał, ponadto firma ma już możliwość samofinansowania działalności biznesowej. Najczęściej stosowaną polityką są stabilne wypłaty dywidend akcjonariuszom.
W fazie dojrzałej zdecydowanie wzrasta udział finansowania dłużnego. Firmie dużo łatwiej jest zaciągnąć kredyt, dzięki wysokiej wiarygodności w oczach banków, przy czym możliwe jest wynegocjowanie korzystnych warunków oprocentowania. Nie zaleca się emisji nowych akcji, co niesie ze sobą ryzyko utraty kontroli nad spółką. W celu zwiększenia wartości rynkowej firmy rekomenduje się natomiast wykorzystanie wskaźnika dźwigni finansowej, przykładowo poprzez wykupienie własnych akcji z wykorzystaniem kapitału obcego.
Faza schyłkowa
Ostatnią fazę cyklu stanowi schyłek. Spadają wartości wskaźników, które utrzymywały się na wysokich poziomach w poprzednim stadium rozwoju, tj. przychody ze sprzedaży i rentowność. Jednocześnie brak perspektyw często skutkuje nadwyżką kapitału, która z reguły jest wypłacana właścicielom.
Popularną operacją jest tzw. buyback, czyli wykup i umorzenie własnych akcji (wspomniany przy fazie dojrzałości, jednak tu stosowany na większą skalę). W rezultacie znacznie wzrasta ryzyko finansowe działalności i ryzyko niewypłacalności, a co za tym idzie, brak zainteresowania ze strony nowych inwestorów. Dochodzi także do jeszcze większego udziału finansowania dłużnego, jednak w tym wypadku nowe zobowiązania wykorzystuje się do spłaty uprzednio zaciągniętych. Najbardziej korzystną taktyką, jaką mogą obrać właściciele, jest stopniowe wycofywanie kapitału z firmy, głównie poprzez wspomniane wypłacanie wysokich dywidend lub buyback, oczywiście kosztem przejęcia wartości firmy przez wierzycieli.
Problem z finansowaniem rozwoju firmy dotyka w pewnym momencie niemal każdego przedsiębiorcę. Jednak w każdej fazie cyklu życia istnieją rozwiązania, które zapewnią niezbędny dopływ gotówki i pomogą firmie w dalszej ekspansji.
Dominik Domarecki,
Project Manager
Aleksandra Fiała,
Business Consultant
Project Manager
Aleksandra Fiała,
Business Consultant
ConQuest Consulting
