Osiągnięte przychody w pierwszej kolejności muszą bowiem pokryć poniesione koszty produkcji. Warto jednak zastanowić się, przy jakiej wartości sprzedaży i odpowiadającym im poziomie kosztów obie pozycje bilansują się, a firma zaczyna przynosić zysk.
Break Even Point
Możliwość określenia momentu, w którym przedsiębiorstwo zaczyna przynosić zyski, daje tzw. progowa analiza rentowności w przedsiębiorstwie. Próg rentowności (Break Even Point – BEP) jest to zatem taka wielkość sprzedaży firmy, która umożliwia pokrycie wszystkich kosztów występujących w przedsiębiorstwie – zarówno stałych, jak i zmiennych. Dzięki analizie można jednocześnie odpowiedzieć na fundamentalne z punktu widzenia przedsiębiorców pytania:
Założenia wstępne
Jak każdy rodzaj analizy, także ta dotycząca progu rentowności podlega kilku wstępnym założeniom:
Pierwszym krokiem do określenia progu rentowności w przedsiębiorstwie jest wyodrębnienie ze struktury kosztów ogółem kosztów stałych, które w określonym przedziale produkcji nie ulegają zmianie. Wśród najważniejszych kosztów stałych są:
Kolejnym krokiem jest obliczenie wartości kosztów zarówno stałych, jak również zmiennych, przypadających na jednostkę produkcji firmy.
Przychody
Stąd już tylko krok do określenia wielkości produkcji i sprzedaży, która zapewnia pokrycie kosztów zmiennych i stałych w firmie. Próg rentowności, a zatem wielkość produkcji, przy której firma zrealizuje zakładany zysk ze sprzedaży, możemy zaprezentować na podstawie następującej zależności:
BEP=(Zs+Ks)/(Cj-Jk)
gdzie:
BEP – próg rentowności
Zs – zysk ze sprzedaży
Ks – koszty stałe
Cj – cena jednostkowa produktu
Jk – jednostkowe koszty zmienne.
W zaprezentowanym wzorze licznik wyraża sumę zysku ze sprzedaży i kosztów stałych, czyli marżę brutto przedsiębiorstwa, natomiast mianownik różnicę między jednostkową ceną i jednostkowymi kosztami stałymi, czyli jednostkową marżę brutto.
Najczęściej przy obliczaniu progu rentowności przyjmuje się zysk ze sprzedaży na poziomie 0. Umożliwia to obliczenie wartości sprzedaży na poziomie progowym, czyli takim, na którym firma (przy danym poziomie sprzedaży) wkracza w obszar rentowności.
Taka wartość progowa wyznaczana jest za pośrednictwem następującego wzoru:
BEP=Ks/(Cj-Jk)
gdzie:
BEP – próg rentowności
Ks – koszty stałe
Cj – cena jednostkowa produktu
Jk – jednostkowe koszty zmienne.
Praktyka gospodarcza
Obliczmy zatem próg rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym dla przedsiębiorstwa osiągającego następujące parametry finansowe:
Dla owej firmy poziom progowy wynosi zatem 1833 sztuki, co oznacza, że właśnie przy takim poziomie produkcji przychody ze sprzedaży bilansują poniesione przez firmę koszty produkcji. W ujęciu wartościowym będzie to natomiast 3660 tys. zł, ponieważ: 1833 sztuki x 2000 zł = 3660 tys. zł.
Spróbujmy zobrazować zależności między wielkością produkcji, poniesionymi przez firmę kosztami, ceną jednostkową produkcji i osiągniętym punktem przełamania (poziomem progowym). Poszczególne elementy wykresu obrazują:
Zmieniając podstawowe parametry dotyczące kosztów funkcjonowania
firmy (Ks1 i Kc1) i wielkości produkcji (S1), zmienimy także nasz punkt przełamania (P1). Zwróćmy uwagę, że w przypadku zwiększonej wartości sprzedaży przesunięciu ulega także punkt P1.
Wypływa stąd praktyczna wskazówka dotycząca wykorzystania analizy progu rentowności. Umiejętnie modyfikując dane wyjściowe, a zatem poziom kosztów, przychody ze sprzedaży czy cenę jednostkową produktu, firma może na własne potrzeby analizować różne, możliwe do osiągnięcia progi rentowności.
Break Even Point
Możliwość określenia momentu, w którym przedsiębiorstwo zaczyna przynosić zyski, daje tzw. progowa analiza rentowności w przedsiębiorstwie. Próg rentowności (Break Even Point – BEP) jest to zatem taka wielkość sprzedaży firmy, która umożliwia pokrycie wszystkich kosztów występujących w przedsiębiorstwie – zarówno stałych, jak i zmiennych. Dzięki analizie można jednocześnie odpowiedzieć na fundamentalne z punktu widzenia przedsiębiorców pytania:
- W którym momencie sprzedaż firmy zacznie przynosić zysk?
- Jaki jest graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych?
- Jaki jest graniczny poziom jednostkowych cen wyrobów firmy?
Założenia wstępne
Jak każdy rodzaj analizy, także ta dotycząca progu rentowności podlega kilku wstępnym założeniom:
- wielkość produkcji jest równoznaczna z wielkością sprzedaży przedsiębiorstwa,
- wyodrębnione zostają dwa rodzaje kosztów: koszty stałe i zmienne,
- koszty stałe pozostają na niezmienionym poziomie,
- koszty zmienne rosną proporcjonalnie do wzrostu produkcji firmy,
- poziom jednostkowych kosztów stałych i zmiennych nie ulega zmianie w badanym okresie,
- nie ulega zmianie wydajność, ani efektywność produkcji.
Pierwszym krokiem do określenia progu rentowności w przedsiębiorstwie jest wyodrębnienie ze struktury kosztów ogółem kosztów stałych, które w określonym przedziale produkcji nie ulegają zmianie. Wśród najważniejszych kosztów stałych są:
- stałe koszty wytwarzania,
- koszty ogólne zarządu,
- koszty finansowe,
- koszty sprzedaży,
- wynagrodzenia.
Kolejnym krokiem jest obliczenie wartości kosztów zarówno stałych, jak również zmiennych, przypadających na jednostkę produkcji firmy.
Przychody
Stąd już tylko krok do określenia wielkości produkcji i sprzedaży, która zapewnia pokrycie kosztów zmiennych i stałych w firmie. Próg rentowności, a zatem wielkość produkcji, przy której firma zrealizuje zakładany zysk ze sprzedaży, możemy zaprezentować na podstawie następującej zależności:
BEP=(Zs+Ks)/(Cj-Jk)
gdzie:
BEP – próg rentowności
Zs – zysk ze sprzedaży
Ks – koszty stałe
Cj – cena jednostkowa produktu
Jk – jednostkowe koszty zmienne.
W zaprezentowanym wzorze licznik wyraża sumę zysku ze sprzedaży i kosztów stałych, czyli marżę brutto przedsiębiorstwa, natomiast mianownik różnicę między jednostkową ceną i jednostkowymi kosztami stałymi, czyli jednostkową marżę brutto.
Najczęściej przy obliczaniu progu rentowności przyjmuje się zysk ze sprzedaży na poziomie 0. Umożliwia to obliczenie wartości sprzedaży na poziomie progowym, czyli takim, na którym firma (przy danym poziomie sprzedaży) wkracza w obszar rentowności.
Taka wartość progowa wyznaczana jest za pośrednictwem następującego wzoru:
BEP=Ks/(Cj-Jk)
gdzie:
BEP – próg rentowności
Ks – koszty stałe
Cj – cena jednostkowa produktu
Jk – jednostkowe koszty zmienne.
Praktyka gospodarcza
Obliczmy zatem próg rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym dla przedsiębiorstwa osiągającego następujące parametry finansowe:
- Koszty stałe (Ks) 2200 tys. zł.
- Cena jednostkowa (Cj) 2000 zł.
- Jednostkowe koszty zmienne (Kz) 800 zł.
Dla owej firmy poziom progowy wynosi zatem 1833 sztuki, co oznacza, że właśnie przy takim poziomie produkcji przychody ze sprzedaży bilansują poniesione przez firmę koszty produkcji. W ujęciu wartościowym będzie to natomiast 3660 tys. zł, ponieważ: 1833 sztuki x 2000 zł = 3660 tys. zł.
Spróbujmy zobrazować zależności między wielkością produkcji, poniesionymi przez firmę kosztami, ceną jednostkową produkcji i osiągniętym punktem przełamania (poziomem progowym). Poszczególne elementy wykresu obrazują:
- prosta Ks – sumę kosztów stałych w firmie,
- prosta Kc – koszty całkowite firmy (suma kosztów stałych i zmiennych),
- prosta S – wielkość sprzedaży firmy,
- punkt P – punkt przełamania,
- graniczna wartość sprzedaży firmy, przy której firma bilansuje swoje przychody i koszty: powyżej tego punktu firma zaczyna przynosić zysk, poniżej – realizuje stratę.
Zmieniając podstawowe parametry dotyczące kosztów funkcjonowania
firmy (Ks1 i Kc1) i wielkości produkcji (S1), zmienimy także nasz punkt przełamania (P1). Zwróćmy uwagę, że w przypadku zwiększonej wartości sprzedaży przesunięciu ulega także punkt P1.
Wypływa stąd praktyczna wskazówka dotycząca wykorzystania analizy progu rentowności. Umiejętnie modyfikując dane wyjściowe, a zatem poziom kosztów, przychody ze sprzedaży czy cenę jednostkową produktu, firma może na własne potrzeby analizować różne, możliwe do osiągnięcia progi rentowności.
