Przepisy ustawy stosuje się w razie rozwiązania przez pracodawcę (w drodze wypowiedzenia, a także na mocy porozumienia stron) stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienia obejmują co najmniej:
@@
Co ważne, pracownik nabywa prawo do odprawy także wówczas gdy do rozwiązania umowy o pracę dochodzi w wyniku nieprzyjęcia przez pracownika nowych warunków pracy i płacy. W tym miejscu należy jednak wskazać na ciekawe orzeczenie Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2012 r. (I PK 144/11), zgodnie z którym sąd powinien w takiej sytuacji wziąć pod uwagę nie tylko interes pracownika, ale także zakładu pracy, analizując, czy zaproponowane pracownikowi nowe warunki pracy są usprawiedliwione sytuacją pracodawcy i czy – rozsądnie rzecz biorąc – pracownik powinien tę ofertę przyjąć. O ile odmowa przyjęcia nowych warunków nie zasługuje na aprobatę, wówczas – w ocenie Sądu Najwyższego – nie ma racjonalnego powodu, który usprawiedliwiałby wypłacanie w takiej sytuacji odprawy.
Następnie, bardzo istotną regulację zawiera art. 10 ustawy, zgodnie z którym odprawy należy wypłacać pracownikom także wówczas, gdy w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienia – z przyczyn, o których mowa wyżej – obejmują mniejszą liczbę pracowników. W praktyce może to zatem dotyczyć nawet jednego pracownika, jeśli tylko zwolnienie następuje wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracowników.
Niezależnie jednak od tego, czy mamy do czynienia ze zwolnieniami grupowymi, czy też zwolnieniami indywidualnymi dokonywanymi w trybie ustawy, wysokość odprawy pieniężnej jest uzależniona od stażu pracy u danego pracodawcy i wynosi odpowiednio:
koniec_str_1#
Odprawy wolne od składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, ale z podatkiem
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.
Odprawy wypłacane zwalnianym pracownikom, przysługujące na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych nie podlegają zatem oskładkowaniu emerytalno- rentowemu, a tym samym nie stanowią także podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Niezależnie od powyższego, należy jednak pamiętać, że odprawy te podlegają opodatkowaniu, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Zwrot odprawy w przypadku przywrócenia do pracy
Do bardzo interesujących zagadnień związanych z odprawami wypłacanymi na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych należy kwestia ich ewentualnego zwrotu na rzecz pracodawcy w przypadku uwzględniania przez sąd pracy odwołania pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 5 listopada 2007 r. (II PK 29/07) skutkiem takiego orzeczenia musi być bowiem uznanie bezpodstawności wypłaty uprzednio odprawy pieniężnej i zakwalifikowanie odprawy jako świadczenia nienależnego w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Poinformowanie pracowników o powyższym może zatem stać się skutecznym sposobem na uniknięcie postępowań sądowych przed sądem pracy, skoro – przykładowo – uzyskując odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie z pracy będą oni jednocześnie zobowiązani do zwrotu na rzecz pracodawcy wypłaconej uprzednio odprawy.
- dziesięciu pracowników, kiedy pracodawca zatrudnia mniej niż stu pracowników,
- 10 proc. pracowników, kiedy pracodawca zatrudnia co najmniej stu, lecz mniej niż trzystu pracowników,
- 30 pracowników, kiedy pracodawca zatrudnia trzystu lub więcej pracowników.
@@
Co ważne, pracownik nabywa prawo do odprawy także wówczas gdy do rozwiązania umowy o pracę dochodzi w wyniku nieprzyjęcia przez pracownika nowych warunków pracy i płacy. W tym miejscu należy jednak wskazać na ciekawe orzeczenie Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2012 r. (I PK 144/11), zgodnie z którym sąd powinien w takiej sytuacji wziąć pod uwagę nie tylko interes pracownika, ale także zakładu pracy, analizując, czy zaproponowane pracownikowi nowe warunki pracy są usprawiedliwione sytuacją pracodawcy i czy – rozsądnie rzecz biorąc – pracownik powinien tę ofertę przyjąć. O ile odmowa przyjęcia nowych warunków nie zasługuje na aprobatę, wówczas – w ocenie Sądu Najwyższego – nie ma racjonalnego powodu, który usprawiedliwiałby wypłacanie w takiej sytuacji odprawy.
Następnie, bardzo istotną regulację zawiera art. 10 ustawy, zgodnie z którym odprawy należy wypłacać pracownikom także wówczas, gdy w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienia – z przyczyn, o których mowa wyżej – obejmują mniejszą liczbę pracowników. W praktyce może to zatem dotyczyć nawet jednego pracownika, jeśli tylko zwolnienie następuje wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracowników.
Niezależnie jednak od tego, czy mamy do czynienia ze zwolnieniami grupowymi, czy też zwolnieniami indywidualnymi dokonywanymi w trybie ustawy, wysokość odprawy pieniężnej jest uzależniona od stażu pracy u danego pracodawcy i wynosi odpowiednio:
- jednomiesięczne wynagrodzenie (jeżeli zatrudnienie trwało krócej niż dwa lata);
- dwumiesięczne wynagrodzenie (od dwóch do ośmiu lat),
- bądź też trzymiesięczne wynagrodzenie (ponad osiem lat stażu pracy).
koniec_str_1#
Odprawy wolne od składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, ale z podatkiem
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.
Odprawy wypłacane zwalnianym pracownikom, przysługujące na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych nie podlegają zatem oskładkowaniu emerytalno- rentowemu, a tym samym nie stanowią także podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Niezależnie od powyższego, należy jednak pamiętać, że odprawy te podlegają opodatkowaniu, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Zwrot odprawy w przypadku przywrócenia do pracy
Do bardzo interesujących zagadnień związanych z odprawami wypłacanymi na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych należy kwestia ich ewentualnego zwrotu na rzecz pracodawcy w przypadku uwzględniania przez sąd pracy odwołania pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 5 listopada 2007 r. (II PK 29/07) skutkiem takiego orzeczenia musi być bowiem uznanie bezpodstawności wypłaty uprzednio odprawy pieniężnej i zakwalifikowanie odprawy jako świadczenia nienależnego w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego.
Poinformowanie pracowników o powyższym może zatem stać się skutecznym sposobem na uniknięcie postępowań sądowych przed sądem pracy, skoro – przykładowo – uzyskując odszkodowanie za niesłuszne zwolnienie z pracy będą oni jednocześnie zobowiązani do zwrotu na rzecz pracodawcy wypłaconej uprzednio odprawy.
Maciej Pietrzycki – prawnik w kancelarii KSP Legal & Tax Advice w Katowicach
