Niezależnie od sposobu zarządzania przedsiębiorstwem, talentów zarządczych jej menedżerów i kultury korporacyjnej, każde przedsiębiorstwo musi przestrzegać określonych norm prawnych.
Obowiązki pracodawcy względem zatrudnianych przez niego pracowników wynikają z kodeksu pracy, a także układów zbiorowych, regulaminów i z samej umowy o pracę, która zawierana jest przez pracodawcę z pracownikiem. Obowiązków tych jest wiele, jednak kilka można wymienić jako fundamentalne, biorąc pod uwagę istotę samego stosunku zatrudnienia. Można do nich zaliczyć obowiązek poszanowania praw pracownika, obowiązek wypłaty wynagrodzenia i obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa oraz higieny w pracy, a także obowiązek związany z poszanowaniem prawa do wypoczynku.
Obowiązek poszanowania praw pracownika
Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest obowiązek poszanowania pracownika jako człowieka, tj. szanowania jego godności i poszanowanie dóbr osobistych. Obowiązek ten w ramach poszanowania praw pracownika podlega rozszerzeniu także na zakaz dyskryminacji i nakaz równego traktowania wszystkich pracowników(1). W zakresie ochrony dóbr osobistych pracownika odpowiednie zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu cywilnego, który w art. 23 wskazuje katalog dóbr osobistych człowieka podlegających ochronie: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazczość i racjonalizatorstwo. Przepis ten przewiduje ochronę każdej osoby fizycznej, której dobra osobiste są lub mogą być naruszone. W tym zakresie pracownik może wymagać takiej ochrony od pracodawcy, który powinien zapewnić odpowiednie warunki w celu ich ochrony.
@@
Zasada poszanowania praw pracownika rozciąga się także na szeroko rozumiany zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu, co dotyczy zarówno bezpośredniej, jak i pośredniej formy dyskryminacji(2). Wprowadzona norma obejmuje zakaz dyskryminowania m.in. ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także z uwagi na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Obowiązek wypłaty wynagrodzenia
Do podstawowych obowiązków pracodawcy można zaliczyć przede wszystkim obowiązek wypłaty pracownikowi należnego mu wynagrodzenia. Można powiedzieć, że z punktu widzenia pracownika jest to jeden z najważniejszych obowiązków pracodawcy – pracownik wykonuje bowiem pracę w celu uzyskania tego wynagrodzenia. Jedynie w sporadycznych przypadkach zdarza się, że pracownicy pracują dla tzw. idei czy też aby realizować inne swoje cele, np. przyuczenie do zawodu.
Co ważne pracownikowi zasadniczo przysługuje jedynie wynagrodzenie za pracę wykonaną(3). W pewnych przypadkach wynagrodzenie to może przysługiwać także wówczas, gdy praca nie jest wykonywana, jednak wówczas muszą to przewidywać przepisy lub zawarta umowa o pracę (np. dyżury, urlopy).
Jeżeli chodzi o obowiązek wypłaty wynagrodzenia, to pracodawca zobowiązany jest do terminowego i prawidłowego wypłacania godziwego wynagrodzenia, jakie należne jest pracownikowi. Wynagrodzenie za pracę wypłacane powinno być pracownikowi zgodnie z zawartą umową, raz w miesiącu z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, ale nie później niż w ciągu pierwszych dziesięciu dni następnego miesiąca kalendarzowego(4). Jeśli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym, np. w przypadku gdy wynagrodzenie ma być wypłacone dziesiątego, a jest to niedziela, winno zostać wypłacone w ósmego, czyli w piątek).
Co ważne, liczy się chwila wypłaty wynagrodzenia, co w przypadku dokonywania wynagrodzenia w formie przelewu na rachunek bankowy pracownika oznacza uznanie rachunku bankowego pracownika. Naruszenie tego obowiązku pracodawcy stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i może stanowić nawet podstawę rozwiązania umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia(5). Prawo pracownika do wynagrodzenia podlega ochronie prawnej, co oznacza także, że pracodawca nie może dokonywać z niego żadnych potrąceń – poza tymi, które są dopuszczalne na podstawie przepisów kodeksu pracy(6). Ochrona prawa do wynagrodzenia przejawia się także wprowadzeniem sankcji karnej dla pracodawcy, który nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia pracownikowi lub innego świadczenia jakie mu przysługuje albo bezpodstawnie je obniża lub dokonuje bezpodstawnych potrąceń z tego wynagrodzenia(7). W takim przypadku osoba działająca w imieniu pracodawcy podlegać będzie karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy
Kolejnym istotnym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom przy wykonywaniu pracy. Jak wynika z przepisów kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki(8).
koniec_str_1#
W szczególności pracodawca jest zobowiązany do takiego organizowania pracy, aby zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca powinien także reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy.
Do obowiązków związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i higieny pracy należy także obowiązek informowania przez pracodawcę pracowników o zagrożeniach dla zdrowia i życia, występujących w zakładzie pracy oraz działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń. Pracownik powinien także być poinformowany przez pracodawcę o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy. Podobnie jak w przypadku ochrony wynagrodzenia, ustawodawca zabezpiecza wykonywanie obowiązków z zakresu BHP poprzez nałożenie sankcji na osobę, która – będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi – nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W takim wypadku osoba ta podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł(9).
Obowiązek poszanowania prawa do odpoczynku
Równie istotnym obowiązkiem jak wyżej wymienione jest także zapewnienie pracownikowi poszanowania prawa do odpoczynku. Obowiązek ten realizowany jest poprzez zapewnienie pracownikom zarówno uprawnień urlopowych, jak również zagwarantowanie określonych norm godzinowych w zakresie wolnego czasu na odpoczynek między świadczeniem pracy przez pracownika. Także w tym zakresie ustawodawca zabezpiecza wykonanie tych obowiązków przez pracodawcę, wprowadzając określone sankcje za naruszenie przepisów o czasie pracy lub przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych, a także za nie udzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego. W takich wypadkach osoba działająca w imieniu pracodawcy, która dopuszcza się tych naruszeń, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł(10).
Podsumowanie
Na pracodawcy ciąży szereg obowiązków związanych ze stosunkiem pracy. Pracodawca jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracowników w czasie wykonywania pracy, ich prawidłowe instruowanie, nadzór nad nimi, ale także za to, aby przestrzegane były normy czasu pracy. Pracodawca z jednej strony korzysta zatem z owoców pracy pracowników, ale aby owoce te były osiągnięte, ma prawny obowiązek wywiązać się wobec pracowników z ciążących na nim obowiązków. Zatrudniając pracowników zawsze należy sporządzać odpowiednią dokumentację pracowniczą. W tym zakresie warto korzystać z gotowych wzorców, które przygotowane są przez prawników. Wzorce takie można pobrać z największego serwisu zajmującego się taka tematyką tj. SerwisPrawa.pl (http://www.dokumenty.serwisprawa.pl), gdzie wzory przygotowywane są przez radców prawnych i adwokatów. Jednocześnie za pośrednictwem serwisu można zlecić opinie dotyczące takiej dokumentacji.
Jarosław Olejarz
radca prawny
www.SerwisPrawa.pl
1. Art. 11[1] K.p.
2. Art. 18[3a] K.p.
3. Art. 80 K.p.
4. Art. 85 § 2 K.p.
5. Art. 55 § 1 [1] K.p.
6. Art. 87 K.p.
7. Art. 282 § 1 pkt. 1 K.p.
8. Art. 207 § 2 K.p.
9. Art. 283 K.p.
10. Art. 282 § 1 pkt. 2 K.p.
Obowiązki pracodawcy względem zatrudnianych przez niego pracowników wynikają z kodeksu pracy, a także układów zbiorowych, regulaminów i z samej umowy o pracę, która zawierana jest przez pracodawcę z pracownikiem. Obowiązków tych jest wiele, jednak kilka można wymienić jako fundamentalne, biorąc pod uwagę istotę samego stosunku zatrudnienia. Można do nich zaliczyć obowiązek poszanowania praw pracownika, obowiązek wypłaty wynagrodzenia i obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa oraz higieny w pracy, a także obowiązek związany z poszanowaniem prawa do wypoczynku.
Obowiązek poszanowania praw pracownika
Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest obowiązek poszanowania pracownika jako człowieka, tj. szanowania jego godności i poszanowanie dóbr osobistych. Obowiązek ten w ramach poszanowania praw pracownika podlega rozszerzeniu także na zakaz dyskryminacji i nakaz równego traktowania wszystkich pracowników(1). W zakresie ochrony dóbr osobistych pracownika odpowiednie zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu cywilnego, który w art. 23 wskazuje katalog dóbr osobistych człowieka podlegających ochronie: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazczość i racjonalizatorstwo. Przepis ten przewiduje ochronę każdej osoby fizycznej, której dobra osobiste są lub mogą być naruszone. W tym zakresie pracownik może wymagać takiej ochrony od pracodawcy, który powinien zapewnić odpowiednie warunki w celu ich ochrony.
@@
Zasada poszanowania praw pracownika rozciąga się także na szeroko rozumiany zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu, co dotyczy zarówno bezpośredniej, jak i pośredniej formy dyskryminacji(2). Wprowadzona norma obejmuje zakaz dyskryminowania m.in. ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także z uwagi na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Obowiązek wypłaty wynagrodzenia
Do podstawowych obowiązków pracodawcy można zaliczyć przede wszystkim obowiązek wypłaty pracownikowi należnego mu wynagrodzenia. Można powiedzieć, że z punktu widzenia pracownika jest to jeden z najważniejszych obowiązków pracodawcy – pracownik wykonuje bowiem pracę w celu uzyskania tego wynagrodzenia. Jedynie w sporadycznych przypadkach zdarza się, że pracownicy pracują dla tzw. idei czy też aby realizować inne swoje cele, np. przyuczenie do zawodu.
Co ważne pracownikowi zasadniczo przysługuje jedynie wynagrodzenie za pracę wykonaną(3). W pewnych przypadkach wynagrodzenie to może przysługiwać także wówczas, gdy praca nie jest wykonywana, jednak wówczas muszą to przewidywać przepisy lub zawarta umowa o pracę (np. dyżury, urlopy).
Jeżeli chodzi o obowiązek wypłaty wynagrodzenia, to pracodawca zobowiązany jest do terminowego i prawidłowego wypłacania godziwego wynagrodzenia, jakie należne jest pracownikowi. Wynagrodzenie za pracę wypłacane powinno być pracownikowi zgodnie z zawartą umową, raz w miesiącu z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, ale nie później niż w ciągu pierwszych dziesięciu dni następnego miesiąca kalendarzowego(4). Jeśli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym, np. w przypadku gdy wynagrodzenie ma być wypłacone dziesiątego, a jest to niedziela, winno zostać wypłacone w ósmego, czyli w piątek).
Co ważne, liczy się chwila wypłaty wynagrodzenia, co w przypadku dokonywania wynagrodzenia w formie przelewu na rachunek bankowy pracownika oznacza uznanie rachunku bankowego pracownika. Naruszenie tego obowiązku pracodawcy stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i może stanowić nawet podstawę rozwiązania umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia(5). Prawo pracownika do wynagrodzenia podlega ochronie prawnej, co oznacza także, że pracodawca nie może dokonywać z niego żadnych potrąceń – poza tymi, które są dopuszczalne na podstawie przepisów kodeksu pracy(6). Ochrona prawa do wynagrodzenia przejawia się także wprowadzeniem sankcji karnej dla pracodawcy, który nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia pracownikowi lub innego świadczenia jakie mu przysługuje albo bezpodstawnie je obniża lub dokonuje bezpodstawnych potrąceń z tego wynagrodzenia(7). W takim przypadku osoba działająca w imieniu pracodawcy podlegać będzie karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy
Kolejnym istotnym obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom przy wykonywaniu pracy. Jak wynika z przepisów kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki(8).
koniec_str_1#
W szczególności pracodawca jest zobowiązany do takiego organizowania pracy, aby zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca powinien także reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy.
Do obowiązków związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i higieny pracy należy także obowiązek informowania przez pracodawcę pracowników o zagrożeniach dla zdrowia i życia, występujących w zakładzie pracy oraz działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń. Pracownik powinien także być poinformowany przez pracodawcę o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy. Podobnie jak w przypadku ochrony wynagrodzenia, ustawodawca zabezpiecza wykonywanie obowiązków z zakresu BHP poprzez nałożenie sankcji na osobę, która – będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi – nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W takim wypadku osoba ta podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł(9).
Obowiązek poszanowania prawa do odpoczynku
Równie istotnym obowiązkiem jak wyżej wymienione jest także zapewnienie pracownikowi poszanowania prawa do odpoczynku. Obowiązek ten realizowany jest poprzez zapewnienie pracownikom zarówno uprawnień urlopowych, jak również zagwarantowanie określonych norm godzinowych w zakresie wolnego czasu na odpoczynek między świadczeniem pracy przez pracownika. Także w tym zakresie ustawodawca zabezpiecza wykonanie tych obowiązków przez pracodawcę, wprowadzając określone sankcje za naruszenie przepisów o czasie pracy lub przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych, a także za nie udzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego. W takich wypadkach osoba działająca w imieniu pracodawcy, która dopuszcza się tych naruszeń, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł(10).
Podsumowanie
Na pracodawcy ciąży szereg obowiązków związanych ze stosunkiem pracy. Pracodawca jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracowników w czasie wykonywania pracy, ich prawidłowe instruowanie, nadzór nad nimi, ale także za to, aby przestrzegane były normy czasu pracy. Pracodawca z jednej strony korzysta zatem z owoców pracy pracowników, ale aby owoce te były osiągnięte, ma prawny obowiązek wywiązać się wobec pracowników z ciążących na nim obowiązków. Zatrudniając pracowników zawsze należy sporządzać odpowiednią dokumentację pracowniczą. W tym zakresie warto korzystać z gotowych wzorców, które przygotowane są przez prawników. Wzorce takie można pobrać z największego serwisu zajmującego się taka tematyką tj. SerwisPrawa.pl (http://www.dokumenty.serwisprawa.pl), gdzie wzory przygotowywane są przez radców prawnych i adwokatów. Jednocześnie za pośrednictwem serwisu można zlecić opinie dotyczące takiej dokumentacji.
Jarosław Olejarz
radca prawny
www.SerwisPrawa.pl
1. Art. 11[1] K.p.
2. Art. 18[3a] K.p.
3. Art. 80 K.p.
4. Art. 85 § 2 K.p.
5. Art. 55 § 1 [1] K.p.
6. Art. 87 K.p.
7. Art. 282 § 1 pkt. 1 K.p.
8. Art. 207 § 2 K.p.
9. Art. 283 K.p.
10. Art. 282 § 1 pkt. 2 K.p.
