Postępujący rozwój technologii opartych na sztucznej inteligencji (AI) wywiera coraz silniejszy wpływ na globalny rynek pracy. Według raportu World Economic Forum (WEF), do 2030 r. transformacji ulegnie około 22 proc. obecnych stanowisk pracy¹. Zmiany te obejmują zarówno eliminację zawodów o charakterze rutynowym i administracyjnym, jak i powstawanie nowych ról, m.in. w sektorze opieki zdrowotnej, edukacji, zielonej energii oraz technologii cyfrowych².
Kompetencje pracowników
W obliczu tych przemian kluczowego znaczenia nabierają kompetencje pracowników. Szacuje się, że aż 39 proc. aktualnych umiejętności zawodowych stanie się przestarzała jeszcze przed końcem obecnej dekady³. Polska, podobnie jak wiele innych państw, boryka się z niedoborem zarówno specjalistów tworzących systemy AI, jak i użytkowników zdolnych do ich efektywnego wykorzystywania. Bez szeroko zakrojonych działań systemowych w obszarze edukacji i polityki rynku pracy może dojść do sytuacji, w której nowe miejsca pracy pozostaną nieobsadzone⁴.
Według szacunków WEF, nawet 59 proc. pracowników będzie wymagało przekwalifikowania, z czego 11 proc. może nie uzyskać niezbędnych kompetencji⁵. Jednocześnie Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO) wskazuje, że jedynie około 2,3 proc. stanowisk na świecie ma potencjał do pełnej automatyzacji przy użyciu technologii AI⁶. Oznacza to, że większość zawodów zostanie raczej przekształconych niż całkowicie zlikwidowanych.
Zróżnicowanie wpływu AI jest jednak znaczące. Pracownicy administracyjno-biurowi, szczególnie kobiety, są znacznie bardziej narażeni na automatyzację – 24 proc. ich zadań charakteryzuje się wysoką ekspozycją na AI, a 58 proc. średnią⁷. ILO szacuje, że globalnie 3,7 proc. miejsc pracy kobiet może zostać zautomatyzowanych, w porównaniu z 1,4 proc.
w przypadku mężczyzn⁸. Dysproporcje te są szczególnie widoczne w krajach wysoko rozwiniętych.
Różnice geograficzne są równie istotne. Choć AI może zwiększać produktywność i eliminować monotonne czynności, jej wdrożenie wymaga odpowiedniej infrastruktury
cyfrowej i kompetencji, których brakuje w wielu krajach Globalnego Południa⁹. Przykładowo, w Ameryce Łacińskiej niemal połowa zawodów, które mogłyby być wspomagane przez AI, nie wykorzystuje nawet komputerów w codziennej pracy¹⁰.
Kształcenie ustawiczne
Warto zwrócić uwagę, że wiele systemów AI, mimo że pozornie zautomatyzowanych, wymaga znacznego wkładu człowieka – zarówno na etapie trenowania modeli, jak i w bieżącej obsłudze¹¹. Co więcej, nowe technologie rodzą zapotrzebowanie na zawody, które jeszcze dekadę temu nie istniały, jak np. specjaliści ds. zarządzania danymi czy trenerzy modeli językowych¹².
Wobec szybkiego tempa zmian technologicznych niezbędne staje się promowanie kształcenia ustawicznego (lifelong learning) jako filaru nowoczesnej polityki edukacyjnej. Pracownicy powinni mieć możliwość ciągłego uzupełniania kwalifikacji, szczególnie w zakresie kompetencji cyfrowych i AI.
W Polsce konieczna jest nie tylko rozbudowa programów przekwalifikowania, ale także gruntowna reforma systemu nauczania – zarówno w szkołach, jak i na uczelniach wyższych. Zgodnie z unijnymi rekomendacjami, edukacja powinna obejmować nie tylko aspekty techniczne, lecz także etyczne i społeczne wykorzystania AI¹³.
Komisja Europejska, m.in. w ramach AI Act i Digital Education Action Plan, wskazuje na potrzebę rozwijania tzw. AI literacy, promowania interdyscyplinarności oraz wdrażania AI do programów nauczania, np. poprzez wspieranie kierunków łączących informatykę z prawem, psychologią czy etyką¹⁴.
Wysokie ryzyko związane z zastosowaniem AI w edukacji (np. w procesach oceniania lub rekrutacji) wymaga szczególnej odpowiedzialności instytucji szkolnictwa wyższego, które powinny również aktywnie wspierać nauczycieli akademickich w zdobywaniu nowych kompetencji¹⁵.
AI nie oznacza końca pracy, lecz jej głęboką przemianę. To narzędzie o ogromnym potencjale – zarówno zagrożeń, jak i szans. Przyszłość zależy od tego, czy uda się zapewnić sprawiedliwy i inkluzywny model transformacji, który umożliwi ludziom nabycie nowych kompetencji, a firmom – pełne wykorzystanie możliwości technologii. Bez świadomych, systemowych działań cyfrowa rewolucja może pogłębić już istniejące nierówności – zamiast je niwelować.
Autor jest członkiem Towarzystwa Ekonomistów Polskich i prezesem Ai4smart
1. World Economic Forum, The Future of Jobs Report 2023, Geneva 2023.
2. Ibid.
3. Ibid.
4. UNRIC, Artificial intelligence and the future of work: Will AI replace our jobs?, 2025.
5. World Economic Forum, op. cit.
6. International Labour Organization, Generative AI and Jobs: A Global Analysis of Potential Effects on Job Quantity and Quality, 2023.
7. Ibid.
8. Ibid.
9. ILO, Mind the A.I. Divide, 2024.
10. Gmyrek P., Winkler H., AI Augmentation Potential and Digital Readiness in Latin America, ILO & World Bank, 2023.
11. Janine Berg (ILO), interview with UNRIC, 2025.
12. Brynjolfsson E., McAfee A., The Second Machine Age, Norton, 2014.
13. European Commission, Ethical Guidelines on the Use of Artificial Intelligence and Data in Teaching and Learning for Educators, 2022.
14. European Commission, Artificial Intelligence for Europe, 2018; AI Act (2024), Digital Education Action Plan 2021–2027.
15. European AI Alliance, Mapping AI in Higher Education: Key Guidelines and Policy Recommendations, 2025
