Ciekawym pytaniem na początku jest to, czy powinniśmy mówić o zarządzaniu ryzykiem czy ryzykami? Cały czas za poprawną formę przyjmuje się „zarządzanie ryzykiem”. Z praktycznego punktu widzenia „zarządzanie ryzykami” lepiej oddaje współczesne podejście w tym zakresie.

Zarządzanie ryzykiem było kiedyś częścią obszaru „Zarządzanie projektami”. Już od wielu lat ryzyko wyewoluowało do osobnego zagadnienia. Obecnie mówimy o zarządzaniu ryzykami, ponieważ aby się dobrze zrozumieć, musimy od razu wziąć pod uwagę ryzyko w kilku kategoriach tematycznych.
 

Różnorodne zagrożenia
 

Zarządzanie ryzykiem zarówno w firmach korporacyjnych, jak i w MŚP obejmuje różnorodne zagrożenia, które mogą zagrażać ich stabilności i rozwojowi. Wyróżnić można:

• ryzyko operacyjne, czyli problemy wynikające z codziennych operacji, takie jak awarie sprzętu, błędy ludzkie czy zakłócenia w łańcuchu dostaw,
• ryzyko finansowe obejmujące m.in. ryzyko kredytowe, płynnościowe oraz zmienności stóp procentowych, a ryzyko strategiczne może być wiązane z długoterminowymi decyzjami, niewłaściwym planowaniem czy reakcją na zmiany rynkowe,
• ryzyko regulacyjne wynikające z nieprzestrzegania przepisów prawnych,
• ryzyko rynkowe związane z wahaniem popytu, zmianami preferencji klientów oraz konkurencją.

MŚP wyróżniają się unikalną dynamiką i strukturą, która znacząco wpływa na zarządzanie ryzykiem. Firmy często dysponują ograniczonymi zasobami finansowymi i ludzkimi, co może utrudniać efektywne zarządzanie ryzykami.

Z drugiej strony, ich elastyczność i zdolność do szybkiego adaptowania się do zmian mogą stanowić istotne atuty.

We współczesnym biznesie metodyczne podejście do zarządzania ryzykami jest strategicznie ważne z wielu powodów. Ochrona przed stratami finansowymi: efektywne zarządzanie ryzykiem pomaga firmom unikać lub minimalizować straty finansowe wynikające z różnych nieprzewidzianych zdarzeń, takich jak katastrofy naturalne, problemy prawne, zmiany regulacyjne czy awarie technologiczne.

Zapewnienie ciągłości działania: identyfikacja i zarządzanie ryzykami operacyjnymi pozwala firmom utrzymać ciągłość działania nawet w obliczu kryzysów. Dzięki planom awaryjnym i np. strategiom odzyskiwania danych firmy mogą szybciej wrócić do normalnego funkcjonowania po awarii. Ochrona reputacji: reputacja jest jednym z najcenniejszych aktywów firmy.
 

Zarządzanie ryzykiem
 

Zarządzanie ryzykiem pozwala na identyfikację potencjalnych zagrożeń dla reputacji i opracowanie strategii ich minimalizowania, co jest kluczowe w dobie mediów społecznościowych i szybkiego rozprzestrzeniania się informacji.

W jakich sytuacjach możemy zatem wykorzystać zarządzanie ryzykiem? Badanie zgodność z regulacjami. Wiele branż podlega surowym regulacjom. Zarządzanie ryzykiem pomaga firmom upewnić się, że przestrzegają wszystkich obowiązujących przepisów, co z kolei minimalizuje ryzyko kar finansowych i prawnych.

Wsparcie decyzji strategicznych. Zarządzanie ryzykiem dostarcza cennych informacji, które mogą wspierać procesy decyzyjne na poziomie strategicznym. Pozwala to na lepsze planowanie długoterminowe i alokację zasobów w sposób, który minimalizuje ryzyko i maksymalizuje potencjalne korzyści.

Zwiększenie konkurencyjności. Firmy, które efektywnie zarządzają ryzykiem, są w stanie szybciej reagować na zmieniające się warunki rynkowe, co daje im przewagę konkurencyjną. Mogą również lepiej planować inwestycje i rozwijać innowacje.

Zarządzanie zasobami. Zarządzanie ryzykiem pozwala firmom lepiej alokować zasoby, w tym kapitał ludzki i finansowy. Dzięki temu mogą skuteczniej zarządzać swoimi projektami i operacjami, minimalizując marnotrawstwo i zwiększając efektywność.

Budowanie zaufania interesariuszy. Dobre zarządzanie ryzykiem buduje zaufanie wśród inwestorów, klientów, pracowników i innych interesariuszy, ponieważ pokazuje, że firma jest przygotowana na różne scenariusze i potrafi radzić sobie z potencjalnymi zagrożeniami.

Aby je uporządkować, dzielimy ryzyka na określone kategorie. Najczęściej podaje się cztery główne kategorie ryzyk w organizacji:

• Biznesowe.
• Administracyjne.
• Finansowe.
• Technologiczne.

Diagnoza
 

Kluczową siłą jest diagnoza. Współczesne metody zarządzania ryzykiem w MŚP zawsze zaczynają się od diagnozy. Profesjonalne narzędzia diagnostyczne w biznesie umożliwiają identyfikację ukrytych problemów i szans, co jest kluczowe dla strategii rozwoju i konkurencyjności firm naszych klientów. Dzięki niej, decyzje strategiczne opierają się na solidnych danych i analizie, co znacznie zwiększa szanse na sukces i minimalizuje ryzyko niepowodzenia.

Identyfikowanie i eliminowanie wąskich gardeł w procesach biznesowych jest współcześnie jednym z głównych kluczy do sukcesu. To bezpośrednio przekłada się na zwiększenie zysków i rozwój w biznesie.

Podstawą zarządzania ryzykiem jest jego skuteczna identyfikacja. Podkreślam znaczenie systematycznego podejścia do tego procesu, które obejmuje:

• analizę danych historycznych dotyczących incydentów i strat,
• konsultacje z pracownikami na różnych szczeblach organizacji,
• monitorowanie zmian w otoczeniu rynkowym i regulacyjnym.

Wykorzystanie narzędzi takich jak analiza SWOT (mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia) oraz BAFeT (czynniki biznesowe, administracyjne, finansowe i technologiczne) pozwalają na kompleksową identyfikację potencjalnych zagrożeń. Przy okazji BAFeT jest mnemotechniką fonetyczną. Słowo BAFET brzmieniowo dla wielu z nas kojarzy się ze światowym guru w zakresie zarządzania ryzykiem, Warrenem Buffettem.
 

Ocena
 

Kolejnym krokiem po diagnozie jest ocena zidentyfikowanych ryzyk, co umożliwia określenie ich priorytetów. Widzimy od razu, że chociaż możemy używać różnych nazw, to są zawsze dwa kluczowe obszary – analiza i ocena.

W praktyce ocena obejmuje:

• prawdopodobieństwo wystąpienia – analiza, jak często dane ryzyko może się zmaterializować,
• skutki – ocena potencjalnych konsekwencji dla przedsiębiorstwa.

Wykorzystanie matryc ryzyka, które krzyżują prawdopodobieństwo z wpływem, umożliwia skoncentrowanie zasobów na najistotniejszych zagrożeniach. W praktyce często ocena następuje już podczas diagnozy. Uwaga praktyczna. W trakcie pracy z zespołem nad ryzykami warto chwilę kontynuować dyskusję o ocenie danego ryzyka. To rozgrzewa umysły i jest przydatne do poszukiwania kolejnych zagrożeń. Trzeba tylko pamiętać, aby etap oceny nie zdominował etapu diagnozy. Chwilę możemy podyskutować nad oceną i przechodzimy ponownie do diagnozy.
 

Strategia zarządzania ryzykiem
 

Wieloletnie doświadczenie pokazało mi, że skuteczne zarządzanie ryzykiem wymaga stosowania zróżnicowanych strategii:

• przenoszenie ryzyka – transfer ryzyka na inne podmioty, np. poprzez ubezpieczenia albo angażowanie doświadczonych podwykonawców. To oczywiście nie zwalnia nas z czujności. Trzeba mieć pewność, że to działanie będzie skuteczne,
• akceptacja ryzyka – uzyskanie zgody na wystąpienie ryzyka i przygotowanie się na jego skutki,
• redukcja ryzyka – wdrażanie środków zmniejszających prawdopodobieństwo lub skutki danego ryzyka,
• unikanie ryzyka – unikanie działań, które mogą prowadzić do wystąpienia ryzyka. Czasami warto rozważyć rezygnację, o ile to możliwe.

Monitorowanie i kontrola
 

Zarządzanie ryzykiem to proces ciągły. Wymaga regularnego monitorowania i dostosowywania strategii. Niezbędne są dla utrzymania skutecznego zarządzania ryzykiem praktyki takie jak:

• przeglądy, regularne aktualizacje planów zarządzania ryzykiem,
• monitorowanie wskaźników ryzyka,
• wdrażanie systemów wczesnego ostrzegania.

Współczesne zarządzanie ryzykiem w MŚP wymaga zintegrowanego podejścia do identyfikacji, oceny, zarządzania i monitorowania ryzyk. Wykorzystanie nowoczesnych technologii, takich jak systemy informacyjne i analiza predykcyjna, znacząco zwiększa skuteczność tych działań.

Mimo licznych wyzwań, takich jak ograniczone zasoby i dynamiczne otoczenie, MŚP mogą skutecznie zarządzać ryzykiem, stosując dobre praktyki, takie jak współpraca, szkolenia i odpowiednie ubezpieczenia. Kluczowe jest budowanie świadomości na temat znaczenia zarządzania ryzykiem i traktowanie go jako integralnej części strategii biznesowej. W mojej wieloletniej praktyce doradczej i trenerskiej wielokrotnie przekonałem się, że efektywne zarządzanie ryzykiem jest fundamentem długoterminowego sukcesu małych i średnich przedsiębiorstw.

W drugiej części artykułu, który ukaże się w sierpniowym wydaniu Gazety MSP, pojawią się:

• przykłady stosowanych narzędzi analitycznych,
• wykorzystanie technologii w zarządzaniu ryzykiem,
• wyzwania i bariery w zarządzaniu ryzykiem w MŚP.

Autor: trener i coach z ponad 20-letnim doświadczeniem. Zarządzał i współzarządzał jednymi z największych biznesowych wdrożeń edukacyjnych w Polsce. Specjalizuje się w obszarach sprzedaży i zarządzania. Autor Systemu Edukacji Menedżerskiej ZEBRA®, kompendium wiedzy dla współczesnych menedżerów w oparciu o postawy Human to Human. W zarządzaniu ryzykiem promuje realne podejście z wykorzystaniem narzędzi analitycznych.
www.zebraedukacja.pl, robert.chojnacki69@gmail.com