W przyczynowej analizie wyniku finansowego firmy stosowane są w praktyce dwie podstawowe metody:
- analiza wartości sprzedaży i struktury asortymentowej,
- analiza odchyleń wyniku finansowego.
Każda z powyższych metod w specyficzny dla siebie sposób określa wpływ poszczególnych wskaźników finansowych na kształtowanie się ostatecznego wyniku przedsiębiorstwa.
Analizuj wartości sprzedaży
Wykorzystanie analizy wartości sprzedaży i struktury asortymentowej sprowadza się w gruncie rzeczy do przeprowadzenia przyczynowej analizy wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Przyjmuje się w niej, że na wynik finansowy firmy wpływają następujące podstawowe czynniki:
- wartość przychodów netto ze sprzedaży,
- struktura asortymentowa sprzedaży,
- koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa,
- zależność między kosztami stałymi a zmiennymi,
- saldo zysków oraz strat nadzwyczajnych,
- efektywność majątku trwałego i obrotowego.
Przyjmując powyższe założenia, możemy stwierdzić, że wraz ze wzrostem wartości sprzedaży (oczywiście przy założeniu, że jest ona rentowna) wzrasta również zysk przedsiębiorstwa i odwrotnie – wraz ze zmniejszaniem się wolumenu sprzedaży zysk przedsiębiorstwa maleje.
Struktura asortymentowa
Dla przeprowadzenia analizy sprzedaży fundamentalna jest jej struktura asortymentowa. Szczególne znaczenie ma ona wówczas, gdy poszczególne wyroby przynoszą różną wysokość zysku w stosunku do kosztów własnych, czyli posiadają zróżnicowaną rentowność.
W takim przypadku wzrost zysku możemy osiągnąć dzięki zwiększeniu w ogólnym wolumenie sprzedaży wyrobów o wyższej rentowności dla przedsiębiorstwa oraz obniżeniu udziału wyrobów mniej rentownych. Efektem przesunięć w strukturze asortymentowej, idących w odwrotnym kierunku, jest oczywiście zmniejszenie wyniku finansowego.
W przypadku produkcji jednoasortymentowej, wielkość przychodów ze sprzedaży można określić za pomocą iloczynu liczby wyprodukowanych wyrobów oraz ich ceny, natomiast wielkość kosztów jako iloczyn liczby wyrobów oraz jednostkowych kosztów produkcji. Zysk netto jest zatem różnicą między wartością przychodów a kosztów poniesionych na wyprodukowanie wyrobów.
Jednak w praktyce gospodarczej mamy częściej do czynienia z produkcją wieloasortymentową. Stąd też wartość przychodów oraz kosztów wytworzenia wyrobów przedstawia się za pomocą sumy obejmującej pełen asortyment wyrobów.
Przy ustalaniu i analizie zysku netto zastosowanie ma zatem następujący – najbardziej ogólny wzór:
Z=P-K
gdzie:
Z – zysk firmy,
P – wartość przychodów,
K – wartość kosztów.
Analizuj odchylenia wyniku
Przy analizie wyniku finansowego firmy można zastosować stosunkowo rzadko wykorzystywaną metodę oceny zysku netto – analizę odchyleń – i połączyć ją z analizą wykorzystania czynników produkcji. Jest to metoda czynnikowa, która analizuje osiągany przed przedsiębiorstwo zysk pod kątem efektywności poszczególnych czynników produkcji.
W analizie odchyleń zysku netto można wykorzystać metodę dwu-, trzy- lub czteroczynnikową. Najbardziej uniwersalną oraz kompleksowo oddającą zależność zysku netto od efektywności czynników produkcji jest metoda czteroczynnikowa. Pozwala ona ustalić wpływ poszczególnych czynników na ostateczną wartość zysku netto firmy.
Ujawnia także, czy zmiana zysku netto w firmie był wynikiem zmian w czynnikach ilościowych (czynnikach o charakterze ekstensywnym: zatrudnienie, wyposażenie majątkowe) czy też w czynnikach jakościowych (intensywnych: produktywności majątku, rentowności sprzedaży), które zależne są od jakości zarządzania firmą oraz wyposażenia jej w nowoczesne technologie i czynniki produkcji.
Przy wykorzystaniu czteroczynnikowej analizy odchyleń zysku netto, dynamikę zysku netto określa się za pomocą następującej równości:
Dzn=DzxDwmxDpmxDrs
gdzie:
Dzn – dynamika zysku netto,
Dz – dynamika zatrudnienia,
Dwm – dynamika wyposażenia majątkowego jednego zatrudnionego,
Dpm – dynamika produktywności majątku,
Drs – dynamika rentowności sprzedaży netto.
