Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych („Ustawa”) w pojęciu składek jako pojęciu zbiorczym mieszczą się, składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek".
Powyższe nieopłacone w terminie podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 sierpnia 2017 roku o sygn. akt: I UK 325/16 cyt: „składki na ubezpieczenia społeczne są daniną publiczną o charakterze ubezpieczeniowym i ekwiwalentnym oraz podlegają szczególnej ochronie”.
Warunki przedawnienia
W myśl z art. 24 ust. 5 Ustawy nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem. Termin przedawnienia od 2012 roku wynosi 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, uprzednio jednak termin ten był znacznie dłuższy i wynosił 10 lat. Ustawodawca wyszedł naprzeciw dłużnikom, wskazując, iż jeżeli przedawnienie w płatnościach składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rozpoczęło się przed rokiem 2012, wówczas należy ustalić który termin byłby korzystniejszy dla dłużnika, a następnie go zastosować.
Aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógł skutecznie zawiesić bieg przedawnienia, w pierwszej kolejności musi doręczyć przedsiębiorcy-dłużnikowi upomnienie bądź tytuł wykonawczy w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wykonanie takowej czynności powoduje już, iż termin biegu przedawnienia ulega zawieszeniu. Orzecznictwo w tej kwestii jest jednolite.
Dla przykładu można wskazać wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 maja 2022 roku o sygn, akt III AUa 377/22 cyt.: „Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, co do zasady nie może być wszczęte postępowanie egzekucyjne w administracji bez wcześniejszego doręczenia upomnienia.
Postępowanie rozpoczęte bez dopełnienia tego obowiązku podlega umorzeniu. Wobec czego, upomnienie to należy uznać za obligatoryjny element postępowania egzekucyjnego, bez którego egzekucja skutecznie nie może być wszczęta i prowadzona. Jest więc ono pierwszą i do tego konieczną czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, skoro bez doręczenia upomnienia wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie byłoby możliwe.
Czynność ta mieści się przeto w dyspozycji art. 24 ust. 5b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wobec czego należy przyjąć, że skutkiem doręczenia takiego zawiadomienia jest zawieszenie bieg terminu przedawnienia do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego”.
Skuteczne doręczenie
Ważnym aspektem jest, aby organ doręczył skutecznie upomnienie bądź tytuł wykonawczy przedsiębiorcy-dłużnikowi. Istotą upomnienia jest wezwanie przedsiębiorcy-dłużnika do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucji administracyjnej.
Jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie doręczy skutecznie upomnienia bądź tytułu wykonawczego wówczas przedsiębiorca – dłużnik ma prawo złożyć stosowne pismo do organu, powołując się na art. 59 par 1 pkt 1 ustawy o postępowaniu w egzekucji administracyjnej, stanowiący, że postępowanie egzekucyjne, zainicjowane bez wymaganego upomnienia jest niedopuszczalne i musi zostać umorzone. W przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego, dokonane czynności egzekucyjne winny zostać uchylone.
Zgodnie z art. 24 ust 5 Ustawy „Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia”.
Wobec tego, jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzyska wpis hipoteki na danej nieruchomości będącej własnością przedsiębiorcy, wówczas może się z niej zaspakajać.
Jeżeli wnioski o wpis hipoteki przymusowej obejmują swym zakresem zaległości przedawnione, przedsiębiorca powinien, zgodnie z przysługującym mu prawem, podnieść zarzut przedawnienia. Natomiast, należy to zrobić na etapie wpisania do księgi wieczystej wzmianki o wpis hipoteki. Jeżeli wpis hipoteki przymusowej na nieruchomości już nastąpi, wówczas zgodnie z art. 24 ust. 5 Ustawy, organ może skutecznie się zaspokoić.
Klaudyna Jarzec-Koślacz – radca prawny, wspólnik w JKM Kancelaria Radców Prawnych Jarzec-Koślacz Miśkiewicz s.c. Specjalizuje się w prawie nieruchomości, kosmetycznym i administracyjnym. Doradza deweloperom i wspólnotom mieszkaniowym, producentom kosmetyków, przedszkolom i żłobkom
Kamila Jarocka – prawnik JKM Kancelaria Radców Prawnych Jarzec-Koślacz Miśkiewicz s.c. Specjalizuje się w prawie cywilnym i konstytucyjnym
