Z raportu BIG InfoMonitor możemy również wyczytać, że po trzech tygodniach od ataku Rosji na Ukrainę większość z MSP, 56 proc. (w tym 18 proc. zdecydowanie), jest przekonana, że nie uniknie negatywnych skutków konfliktu. Wojny boją się prawie wszyscy, zarówno powiązani z Ukrainą, Rosją i Białorusią (72 proc.), handlujący z innymi państwami (69 proc.) oraz działający wyłącznie na krajowym rynku (47 proc.). Wojna to również uderzające w biznes wzrosty cen paliw, energii (76 proc.), problemy z dostępnością surowców, półproduktów (38 proc.) oraz droższe finansowanie i wzrost kosztów podwykonawców (po 31 proc.).

Co wprowadzają sankcje

Spośród nałożonych sankcji kluczowe dla małych i średnich przedsiębiorstw obejmują m.in.:

• indywidualne kary nałożone na wybrane rosyjskie oraz białoruskie podmioty i osoby fizyczne.Skutkują one nie tylko zamrożeniem aktywów tych osób, lecz również uniemożliwiają realizację płatności na rzecz powiązanych z nimi podmiotów, 
• nowe sankcje geograficzne dotyczące ukraińskich obwodów – donieckiego (DNR) oraz ługańskiego (LNR), w tym całkowity zakaz eksportu i importu, finansowania i dokonywania transakcji dotyczących podmiotów i nieruchomości oraz oferowania usług turystycznych, 
• zakaz eksportu określonych produktów i usług do Rosji lub Białorusi, w tym m.in. towarów i technologii podwójnego zastosowania, sprzętu morskiego i lotniczego, dóbr luksusowych oraz wykorzystywanych w branży energetycznej czy przy produkcji ropy, zakaz świadczenia usług ratingowych, 
• ograniczenia eksportowe na produkty wytworzone z pomocą amerykańskich zasobów, w tym oprogramowania, albo zaprojektowane w USA, 
• ograniczenia importu z Rosji i Białorusi wybranych grup towarów, w tym niektórych produktów żywnościowych, alkoholu, kamieni szlachetnych, produktów wykorzystywanych przy produkcji chlorku potasu, produktów mineralnych, wyrobów tytoniowych, z drewna, cementu, żelaza, stali lub gumy, 
• zakaz obrotu akcjami i długiem wybranych rosyjskich i białoruskich spółek, a także udzielania im pożyczek, 
• zamknięcie przestrzeni lotniczej Unii Europejskiej, USA i Wielkiej Brytanii dla rosyjskich samolotów. Rosyjskie statki nie mogą cumować w brytyjskich portach.

W odpowiedzi Rosja wprowadziła szereg własnych sankcji i ograniczeń dotyczących między innymi eksportu wybranych grup towarów. By powstrzymać odpływ kapitału zakazano obywatelom rosyjskim transferowania majątku za granicę, zaś obcokrajowcy nie mogą zbywać swoich aktywów.

Zawieszono również wypłaty z tytułu rosyjskich papierów wartościowych na rzecz osób i podmiotów zagranicznych. Rosyjscy eksporterzy muszą pozbyć się 80 proc. waluty obcej, jaka zasiliła ich konta od 1 stycznia 2022 r. Rosyjska przestrzeń lotnicza została zamknięta dla 36 krajów.

Ryzyka

Nowo nałożone sankcje gospodarcze mogą mieć istotny wpływ na polskie przedsiębiorstwa, które prowadzą handel z Rosją, Białorusią, a także Ukrainą. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy transakcje odbywają się bezpośrednio z klientami czy dostawcami, jak również gdy powiązania są pośrednie – poprzez łańcuch dostaw, przebieg szlaków handlowych czy specyfikę usług lub materiałów.

W szczególności należy zwrócić uwagę na:

• ryzyko nieumyślnego, również pośredniego naruszenia sankcji gospodarczych, jeżeli sankcjonowany podmiot znajduje się w łańcuchu dostaw,
• problemy w przepływie środków finansowych, w związku z sankcjami nałożonymi na instytucje finansowe pośredniczące w transakcjach,
• zatrzymanie transakcji finansowych (zamrożenie środków) przez banki, w związku z identyfikacją podmiotów lub osób objętych sankcjami w strukturach zarządczych lub właścicielskich partnerów biznesowych,
• ograniczenia w handlu związane z uczestnictwem w łańcuchach dostaw przechodzących przez tereny objęte sankcjami,
• ryzyka pośrednie, związane z konsekwencjami współdzielenia systemów i rozwiązań technologicznych (w tym oprogramowania) dostarczanych przez firmy ze Stanów Zjednoczonych, z podmiotami, które np.: mają siedziby lub operują na terytoriach objętych sankcjami, znajdują się na listach sankcyjnych czy są kontrolowane przez beneficjentów rzeczywistych (UBO) objętych sankcjami.

Rozwiązania

W związku z zawiłymi i szybko zmieniającymi się okolicznościami wokół sankcji warto skupić się na rozwiązaniach jakie mogą nas ochronić przed wejściem w relację biznesową z podmiotami czy osobami objętymi sankcjami. Od czego zacząć takie działania?

Na pewno kluczowa będzie ocena ryzyka portfela kontrahentów oraz łańcucha dostaw pod kątem aktualnych sankcji gospodarczych – uzupełnienie informacji o kontrahentach (struktury właścicielskie, beneficjenci rzeczywiści, sposoby finansowania handlu, źródło pochodzenia towarów, szlaki transportowe itp.) oraz weryfikacja kontrahentów pod kątem różnych typów sankcji – osobowych, kapitałowych, geograficznych itp.

W przypadku podejrzeń, że partner biznesowy może podlegać sankcjom gospodarczym, niezbędna jest analiza, aby uzyskać dodatkowe informacje oraz ocenić prawne i ekonomiczne możliwości zerwania istniejących relacji.

Drugim i równie istotnym rozwiązaniem będzie aktualizacja i dostosowanie procesów oraz polityk i procedur w zakresie zapewnienia przestrzegania sankcji gospodarczych i weryfikacji ryzyka związanego z kontrahentami. Będzie to przykładowo zapewnienie bieżącego monitoringu ryzyk, przegląd umów oraz kontraktów pod kątem klauzul sankcyjnych lub dostosowanie szablonów nowych umów.

Przedsiębiorca może mieć trudności w odnalezieniu się w nowej sytuacji geopolitycznej, która silnie determinuje jego możliwości operacyjne. Warto więc polegać na zewnętrznych rozwiązaniach, gdzie specjaliści w sprawny sposób docierają do najbardziej aktualnych informacji.