Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki uregulowana jest między innymi w ustawie z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity Dz.U. 2020, poz. 1526 z późn. zm.) („k.s.h.”). Zgodnie z art. 299 § 1 k.s.h., jeżeli okaże się, że egzekucja przeciwko spółce jest bezskuteczna, to członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Na podstawie powołanego przepisu członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność tylko za te zobowiązania spółki, które powstały w okresie pełnienia przez nich tej funkcji. Członek zarządu nie będzie odpowiadał za zobowiązania spółki powstałe po zaprzestaniu pełnienia przez niego funkcji, niezależnie od tego, czy do zaprzestania pełnienia funkcji członka zarządu doszło w wyniku złożenia przez niego rezygnacji, odwołania przez uprawniony organ czy po prostu wygaśnięcia mandatu.
Zaprzestanie pełnienia funkcji nie powoduje także uchylenia odpowiedzialności byłego członka zarządu. Podstawy do zwolnienia członka zarządu od odpowiedzialności nie stanowi także okoliczność, iż członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem spółki.
Podstawowe przesłanki powstania omawianej odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki, to istnienie niezaspokojonych zobowiązań spółki oraz bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko spółce.
W praktyce najczęściej powoływanym dowodem na wykazanie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce jest postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z uwagi na bezskuteczność.
Wierzyciel w celu wykazania bezskuteczności egzekucji nie zawsze jednak musi powoływać się na postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, iż wystarczające jest, aby zostało udowodnione jakimkolwiek dokumentem, iż majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie wierzyciela (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r., sygn. V CKN 416/01).
Przesłanki wyłączające odpowiedzialność członka zarządu
Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki nie jest bezwzględna. Członek zarządu może uchylić się od odpowiedzialności za długi spółki. Przesłanki, które wyłączają odpowiedzialność członka zarządu, określone są w art. 299 § 2 k.s.h. Zgodnie z powołanym przepisem członek zarządu może zwolnić się z opisywanej odpowiedzialności, jeżeli wskaże choć jedną z wymienionych przesłanek:
- dokonał we właściwym czasie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienia o otwarciu postanowienia restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, lub że
- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy lub że
- pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Odpowiedzialność uregulowana w art. 299 § 1 k.s.h. oparta jest na zasadzie winy. Przepis ten przewiduje domniemanie winy członka zarządu w niezłożeniu lub opóźnionym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, lub wniosku o wszczęcie postępowania układowego. Ciężar wykazania okoliczności zwalniających członka zarządu z odpowiedzialności za zobowiązania spółki spoczywa na pociągniętym do odpowiedzialności członku zarządu, który z tej odpowiedzialności chce się uwolnić.
Przedawnienie roszczenia
Pamiętać należy, że na wytoczenie omawianego powództwa, zgodnie z art. 4421 § 1 k.c. jest 3 lata od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się, że egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Termin ten nie może być jednak dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Zdarzeniem wywołującym szkodę jest natomiast brak terminowej zapłaty zobowiązania przez spółkę na rzecz wierzyciela. Przekroczenie powyższych terminów może doprowadzić do sytuacji, że pociągnięty do odpowiedzialności członek zarządu odpowiedzialności tej ponosić nie będzie.
Okoliczności i powody, dla których dana osoba zaczyna pełnić funkcję członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością są różne. W każdym jednak przypadku, osoba pełniąca funkcję członka zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością musi sprawować tę funkcję świadomie, rozważnie, kierując się dobrem spółki. Tylko bowiem zachowanie odpowiedniego stopnia staranności może uchronić członka zarządu przed jego odpowiedzialnością osobistą za zobowiązania spółki.
Emilia Miśkiewicz – radca prawny wspólnik w JKM Kancelaria Radców Prawnych Jarzec-Koślacz Miśkiewicz s.c. Specjalizuje się w obsłudze korporacyjnej, postępowaniach sądowych, w windykacji należności i postępowaniu egzekucyjnym
Marta Stolarczyk – prawnik w JKM Kancelaria Radców Prawnych Jarzec-Koślacz Miśkiewicz s.c. Specjalizuje się prawie handlowym oraz w postępowaniach sądowych,
w szczególności postępowaniach spadkowych
