W przypadku nawiązania relacji z nowym klientem konieczne jest sprawdzenie, czy klient ma jakiekolwiek powiązania z eksponowanym stanowiskiem politycznym. Może sam piastować taki tytuł, może to być członek jego rodziny lub bliski współpracownik. Nawiązanie takich relacji może nieść z sobą szereg ryzyk związanych z nierównością stron biznesowych. Osoba politycznie eksponowana może wywierać presję na przedsiębiorcę poprzez swoje umocowania w urzędach i innych podległych państwu instytucjach.

Wszelkie nowelizacje zapisów dotyczących AML okazały się dużym wyzwaniem dla instytucji obowiązanych, a szczególnie małych i średnich podmiotów, które nie dysponowały środkami finansowymi na zakup kosztownych systemów AML czy międzynarodowych baz PEP.

Kim w świetle przepisów jest PEP

Terminu „osoba na eksponowanym stanowisku politycznym” użyto po raz pierwszy w poprawionych Wytycznych dotyczących Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy dla Sektora Finansowego, opracowanych przez Komisję Nadzoru Finansowego Jersey we wrześniu 2001 r. W dokumencie tym dla PEP zastępczo stosowany był także termin „poten-taci” (potentates), który oznacza osoby na wyższych (senior) stanowiskach politycznych oraz ich najbliższych (immediate): rodzinę oraz bliskich współpracowników.

Przez osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne, zgodnie z treścią art. 2 ust. 2 pkt 11 Ustawy AML, w brzmieniu nadanym nowelizacją z dnia 30 marca 2021 r., rozumie się, osoby zajmujące znaczące stanowiska publiczne lub pełniące znaczące funkcje publiczne, z wyłączeniem grup stanowisk średniego i niższego szczebla, w tym:

• szefów państw, szefów rządów, ministrów, wiceministrów oraz sekretarzy stanu,
• członków parlamentu lub podobnych organów ustawodawczych,
• członków organów zarządzających partii politycznych,
• członków sądów najwyższych, trybunałów konstytucyjnych oraz innych organów sądowych wysokiego szczebla, których decyzje nie podlegają zaskarżeniu, z wyjątkiem trybów nadzwyczajnych,
• członków trybunałów obrachunkowych lub zarządów banków centralnych,
• ambasadorów, chargés d’affaires oraz wyższych oficerów sił zbrojnych,
• członków organów administracyjnych, zarządczych lub nadzorczych przedsiębiorstw państwowych, spółek z udziałem Skarbu Państwa, w których ponad połowa akcji albo udziałów należy do Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych,
• dyrektorów, zastępców dyrektorów oraz członków
• organów organizacji międzynarodowych lub osoby pełniące równoważne funkcje w tych organizacjach,
• dyrektorów generalnych w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych oraz dyrektorów generalnych urzędów wojewódzkich,
• inne osoby zajmujące stanowiska publiczne lub pełniące funkcje publiczne w organach państwa lub centralnych organach administracji rządowej.

Stanowiska i funkcje publiczne z listy PEP

Dnia 27 lipca 2021 r. w Dzienniku Ustaw zostało opublikowane Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej w sprawie wykazu krajowych stanowisk
i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi. Rozporządzenie weszło w życie 31 października 2021 r.

Rozporządzenie to stanowi wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 46c ustawy AML z 1 marca 2018 r., a w szczególności zmian wprowadzonych nowelizacją z dnia 30 marca 2021 r. Rozporządzenie określa wykaz krajowych stanowisk i funkcji publicznych będących eksponowanymi stanowiskami politycznymi, o których mowa w art. 2 ust. 2 pkt 11 lit. a–g i oraz ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

W rozporządzeniu zostało umieszczonych 215 stanowisk i funkcji publicznych, które są uznawane za eksponowane stanowiska polityczne. Wśród nich znajdują się m.in.:
Prezes Głównego Urzędu Statystycznego,

• Rzecznik Praw Obywatelskich,
• wojewoda,
• wicewojewoda,
• marszałek województwa,
• wójt i jego zastępca,
• burmistrz i jego zastępca,
• prezydent miasta i jego zastępca,
• starosta,
• inny niż starosta członek powiatu,
• Szef Służby Cywilnej,
• Komendant Główny Policji oraz jego zastępca,
• Rzecznik Praw Pacjenta.

Jakie ryzyko?

Skandale finansowe, których bohaterami są dyktatorzy, wysocy rangą politycy, a także urzędnicy państwowi na całym świecie, sprawiły, że osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne zostały zaliczone do klientów instytucji finansowych o podwyższonym ryzyku.

Identyfikacja PEP jest kluczowa przede wszystkim ze względu na to, że osoby mające ten status są szczególnie narażone na pokusę korupcji i w konsekwencji mogą podejmować próby nacisku na swoich potencjalnych lub obecnych klientów. Kolejnym ryzykiem jest podjęcie przez nie działań umożliwiających pranie pieniędzy pochodzących z łapówek. To samo dotyczy członków rodziny oraz osób znanych jako bliscy współpracownicy osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne.

Jakie trafnie zidentyfikować PEP-a?

Instytucje obowiązane, szczególnie mali i średni przedsiębiorcy mają kłopot z realizacją obowiązku nałożonego przez Ustawę AML, ponieważ definicje użyte w ww. ustawie nie są jednoznaczne. Samodzielne dokonywanie weryfikacji statusu osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne jest czasochłonne oraz wymaga bardzo dobrej znajomości przepisów prawa, w szczególności Ustawy AML.

Wyjątkową trudność może stanowić ustalenie bliskich współpracowników osób o statusie PEP określonych w art. 2 ust. 2 pkt 12 Ustawy AML. Trudności nastręcza również weryfikacja prawdziwości składanych oświadczeń. Same osoby zainteresowane często nie posiadają wiedzy lub pozostają w błędnym przeświadczeniu o byciu PEP-em lub nie.

Dobrymi i kluczowymi narzędziami, które wspierają instytucje obowiązane w wypełnianiu obowiązków w kontekście współpracy z PEP, są zautomatyzowane systemy AML oraz tzw. listy PEP. Dedykowane rozwiązania pozwalają szybko i niezawodnie zidentyfikować osoby o statusie PEP, korzystając z aktualnych i wiarygodnych danych na temat osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne.

W momencie, kiedy firma nie ma doświadczenia i przygotowania, aby rzetelnie podejść do tematu – może swobodnie skorzystać z zewnętrznej firmy. Usługa weryfikacji przyszłego kontrahenta pozwala na gruntowne sprawdzenie jego historii biznesowej oraz powiązań personalnych – tak w odniesieniu do właścicieli firmy, jak i osób bezpośrednio zaangażowanych we współpracę.

Autor: ekspert w wywiadowni gospodarczej Verificators. Dostarcza raporty o osobach i firmach