Takie stanowisko znajdziemy np. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., sygn. akt II UZP 2/05 oraz wyrokach z dnia 22 kwietnia 2008 r., sygn. akt II UK 210/07, z dnia 19 maja 2009 r., sygn. akt III UK 7/09, z dnia 5 czerwca 2009 r., sygn. akt I UK 19/09).

W uchwale z dnia 27 kwietnia 2005 r., sygn. akt II UZP 2/05 – Sąd Najwyższy stwierdził, że „W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137 poz. 887 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k. c)”.

Sąd najwyższy ponadto wyraził pogląd, który został utrwalony przez późniejsze orzeczenia Sądu Najwyższego, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga zaś uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza co ma istotne znaczenie przy rozstrzyganiu przedstawionego zagadnienia – rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

Praktyka pokazuje, że ZUS najczęściej podważa wysokość wynagrodzenia pracownika, wydając decyzję obniżającą podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia, gdy:

1. Ma miejsce zatrudnienia u członka rodziny np. przez rodzica lub małżonka.
2. Zakres obowiązków pracownika czy wkład pracy nie odpowiada otrzymywanemu wynagrodzeniu (według ZUS).
3. Wynagrodzenie pracownika pozostaje w dużej dysproporcji do wynagrodzeń pobieranych przez pozostałych pracowników w danej firmie.

Wynika z tego, że na pytanie postawione w tytule, jeszcze kilka lat temu odpowiedź była dość mocno jednoznaczna – TAK może! Orzecznictwo sądów powszechnych dopuszczało bowiem dotychczas możliwość kwestionowania wysokości wynagrodzenia pracownika przez ZUS. Jednakże w ostatnich latach zaczęły pojawiać się wyroki przeciwne, gdzie sądy jednoznacznie wskazują, że nie ma regulacji ustawowych, które uprawniałyby organy ZUS do swobodnego określenia wysokości wynagrodzenia według nieznanych ustawą kryteriów.

Sąd Okręgowy w Częstochowie w wyroku z dnia 25 lipca 2018 r. w sprawie o sygn. akt IV U 385/18 wskazał, że: „Praktyki ZUS definiowania właściwej podstawy wymiaru składki po jej uprzednim pobraniu nie mają oparcia w ustawach. Tym samym ustalenia treści umowy o pracę, w tym wysokości wynagrodzenia pracownika należy do swobody pracodawcy. Według art. 22 Konstytucji pracodawca ma prawo kształtowania treści umowy, gdyż jako podmiot prywatny nie jest objęty ograniczeniami ustawy kominowej. Nie ma regulacji ustawowych, które uprawniałyby organy ZUS do swobodnego określenia wysokości wynagrodzenia według nieznanych ustawą kryteriów stron wbrew ich woli według kryterium korzyści ZUS zwanego obroną skarbu Państwa”.