Można byłoby do tego podejść naukowo i rozpisywać się np. o elastyczności, VUCA (V – zmienność, ang. volatility; U – niepewność, ang. uncertainty; C – złożoność, ang. complexity; A – niejednoznaczność, ang. ambiguity) i innych teoriach lub konceptach, ale chcielibyśmy podejść do zagadnienia w sposób bardziej praktyczny i bardziej zrozumiały.
Uważamy, że w prowadzeniu przedsiębiorstwa liczy się: misja/wizja, strategia, taktyka i poziom operacyjny. Oczywiście na każdy z tych tematów napisano grube tomy, a artykuł nie może być dłuższy niż parę stron. Dlatego tylko zasygnalizujemy kilka rzeczy.
Misja/wizja
Proszę wyobrazić sobie, że właśnie nasz kolega namówił nas do tego, by wziąć udział w biegu maratońskim. Jeżeli regularnie trenujemy bieganie długodystansowe, to nie ma problemu. Jeżeli jednak biegamy co najwyżej po sklepach w poszukiwaniu jajek albo świeżego pieczywa i mamy lekką nadwagę, to próba wstania od stołu i przebiegnięcia maratonu skończy się na pewno porażką. Ponadto grozić nam będzie kontuzja.
Bieganie to proces. Oprócz wizji (że przebiegniemy maraton) wymagana jest strategia i trening (dużo treningu). Cały proces zaczyna się od wizji, czyli tego, co chcemy osiągnąć.
W podobny sposób każdy przedsiębiorca może zadać sobie pytanie: jaki jest główny cel istnienia jego przedsiębiorstwa? Czy ma jasno sprecyzowaną tę wizję? Czy rozplanował okres, w jakim się to dokona, jaki ma pomysł na poznawanie siebie, swoich możliwości i tego, jak odbiera go rynek, a także jakie wyznaje wartości i jakie wartości chce realizować poprzez swe przedsiębiorstwo.
Zasadniczo firmy są tworzone po to, by zarabiać pieniądze. Bez tego nie będą istnieć, bo po prostu nie utrzymają się na rynku. Pytanie zasadnicze jest takie: czy sama koncentracja tylko na zarabianiu powinna być celem nadrzędnym?
Wartości i misja firmy są dla przedsiębiorstw tym, czym kompas dla statków. Pozwala uniknąć raf i trafić prosto do portu. Z drugiej też strony nie po to buduje się statki by w czasach burzy stały w portach. Twoja firma powinna być jak dobrze skonstruowany okręt, który śmiało wyruszy w trasę, dostarczy bezpiecznie towar, otrzyma za to zapłatę i przetrwa po drodze nie jedną niespodziewaną burzę.
Przedsiębiorca jest de facto takim właśnie statkiem. Powinien mieć wizję tego, gdzie będzie pływał, co będzie dostarczał i jak jest przygotowany na odbycie każdego rejsu. Nie jest ważne czy to wizja jednoosobowej firmy, małego zakładu, średniej fabryki czy olbrzymiej korporacji. Każda wizja jest dobra, byle byłaby spójna i wcześniej przemyślana i zaplanowana.
Wizja i misja daje przedsiębiorcy wiedzę, do czego dąży. Pozwala podjąć decyzję CO ROBIć, gdy trafimy na złe warunki, które napotkamy na naszej drodze do sukcesu. Bardzo często to właśnie wizja i misja stanowi fundament/rdzeń kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa.
Strategia
Według A.A. Thompson, A.J. Strickland strategia:
- Jest planem działania.
- Odzwierciedla wzór zarządzania w sferze rynku.
- Wskazuje jak wypełnić misję i osiągnąć założone cele.
Według R.W. Griffin dobrze pomyślana strategia koncentruje się na czterech podstawowych czynnikach:
- Zasięgu strategii – zespole rynków, na których organizacja będzie konkurować.
- Dystrybucji zasobów – sposobie, w jaki organizacja rozdziela swe zasoby pomiędzy różne zastosowania.
- Wyróżnienie kompetencji – tym, co organizacja robi szczególnie dobrze.
- Synergii – sposobie, w jaki różne dziedziny działalności firmy uzupełniają się lub wspomagają.
Strategia jest tym elementem, który łączy misję/wizję z działalnością operacyjną. Strategia powinna mieć charakter kompleksowy. Powinna obejmować całą organizację i funkcjonowanie całego systemu. Brać pod uwagę przeszłość, teraźniejszość i przyszłość organizacji.
Strategia w przedsiębiorstwach:
- obejmuje cele ogólne i cele cząstkowe (od utworzenia podmiotu, poprzez jego funkcjonowanie i rozwój aż po jego likwidację, sukcesję lub sprzedaż),
- uwzględnia czynniki zewnętrzne (otoczenie) w tym konkurencję i czynniki wewnętrzne,
- powinna być zapisana w formie planów lub programów. Przy czym zarówno w ujęciu globalnym, jak i w ujęciu dotyczącej danej funkcji przedsiębiorstwa,
- powinien być wyznaczony pewien horyzont planowania, ale często musi być on elastyczny,
- powinna funkcjonować w cyklu Deminga – musi być czymś żywym i stale udoskonalanym.
Poziom operacyjny
Poziom operacyjny to działalność bezpośrednio związana z prowadzeniem działalności gospodarczej: produkcją, usługami, handlem itd. To zespół funkcji w przedsiębiorstwie związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i tworzących pewien funkcjonalny system. Naukowcy dzielą te funkcje na podstawowe i pomocnicze. Oczywiście powinny one tworzyć maksymalnie efektywny system.
Zawsze w każdym przedsiębiorstwie coś można poprawić, by było ono bardziej efektywne. Trzeba jednak pamiętać, że funkcje w przedsiębiorstwie stanowią system naczyń połączonych. Dlatego zmiana jednego elementu wpływa również na inne elementy. Często w sposób zaskakujący.
To połączenie nauki i sztuki. Wymaga wiedzy praktycznej i teoretycznej. I co do zasady interdyscyplinarnej. Przy czym przestrzegamy przed prostymi rozwiązaniami. Dokonywałem kiedyś audytu spółki. Był tam prezes, który stosował filozofię: „Pracownik to koszt. Trzeba ciąć koszty, by zwiększyć dochodowość (zysk). Trzeba więc zwolnić pracowników. Im więcej, tym lepiej”. I przeprowadził zwolnienia grupowe.
Jaki był tego efekt? W wyniku tych decyzji spadły przychody, a w podmiocie zaczęły pojawiać się błędy a wraz z nimi dodatkowe wcześniej nieprzewidziane koszty. Przy okazji zostało zniszczone zaufanie do zarządu ponieważ spółka miała zapisane w wartościach firmy, że jej misją jest dbanie o pracowników, gdyż wywodzi się z funkcjonującej przed laty spółdzielni pracy.
Integrity (integralność)
Pojęcie Integrity (integralność) oznacza spójność wartości, wizji, misji przedsiębiorstwa z jej strategią i realnymi działaniami. Niektórzy stawiają integralność w opozycji wobec hipokryzji. Dlatego niektórzy sprowadzają integralność do uczciwości. Według nas uczciwość to tylko jeden z elementów składowych integralności.
Integralność zapewnia spójność organizacji. Czyni ją twardą i odporną jak diament. Buduje zaufanie wszystkich interesariuszy. Od pracowników po klientów. A na koniec to ludzie czynią firmy podmiotami odpornymi na wichry losu i nieprzewidziane burze.
Reasumując. Wyobraźmy sobie przedsiębiorstwo, które:
- wie jak oraz komunikuje swą misję/wizję, którą posiada,
- posiada spójną strategię, którą aktualizuje i realizuje,
- ma uporządkowany poziom operacyjny,
- jest integralne i rozpoznawalne w powyższych trzech aspektach.
Takie przedsiębiorstwo jest jak dąb. Ma ono szansę funkcjonować przez dekady lub dłużej. Jest lepiej postrzegane niż firmy konkurencyjne nieposiadające takiego modelu funkcjonowania. Jest lepiej przygotowane na to, co je może spotkać na rynku.
Takie też przedsiębiorstwo daje jasny i klarowny sygnał docelowym inwestorom, czym tak naprawdę jest i jak poważnie podchodzi się w nim do przewidywania i planowania przyszłych zysków i strat.
Jerzy Kossakowski – prezes w Firma Bez Problemu Sp. z o.o.
Paweł Bronisław Ludwiczak – radca prawny
Kancelaria Radcy Prawnego Paweł Ludwiczak
