Z uwagi na brak odpowiedzialności osobistej wspólników za zobowiązania spółki popularną i bezpieczną formą prowadzenia działalności gospodarczej jest utworzenie spółki kapitałowej tj. z o.o. lub akcyjnej. Nie można jednak zapominać, że za zaległości podatkowe spółki kapitałowej odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna.

Postępowań podatkowych i spraw sądowych w zakresie odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe jest coraz więcej. Tylko od stycznia do końca września 2019 r. sądy zajmowały się odpowiedzialnością byłych członków zarządu około 270 razy.
Członek zarządu odpowiedzialny za prowadzenie spraw spółki, powinien zatem orientować się w bieżącym stanie jej finansów by nie doprowadzić do naruszenia obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów prawa podatkowego oraz stanu jej niewypłacalności. Ewentualny brak wiedzy nie uwalnia członka zarządu od odpowiedzialności podatkowej.

Przesłanki odpowiedzialności

Zgodnie z art. 116 Ordynacji podatkowej „Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1. Nie wykazał, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2019 r. poz. 243 i 326) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, albo
• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.

2. Nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Bezskuteczność egzekucji

W praktyce przyjmuje się, że jedną z pozytywnych przesłanek obciążenia odpowiedzialnością członka zarządu to nieskuteczna w całości lub w części egzekucja z majątku spółki. Bezskuteczność egzekucji oznacza, że w wyniku wszczęcia i przeprowadzenia przez organ egzekucyjny egzekucji skierowanej do majątku spółki kapitałowej nie doszło do przymusowego zaspokojenia wierzyciela. Egzekucja przeprowadzona z wykorzystaniem jednego ze sposobów egzekucji nie wystarcza do przyjęcia bezskuteczności egzekucji jako przesłanki odpowiedzialności.

Pełnienie funkcji członka zarządu

Organ podatkowy musi wykazać, że zaległości dotyczą zobowiązań powstałych w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. Bez znaczenia pozostaje to, w jaki sposób członek zarządu wypełniał swoje obowiązki. Członek zarządu nie może się uwolnić od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że w składzie zarządu nastąpił podział czynności i do jego obowiązków nie należały sprawy finansowe spółki, nie pomoże także urlop wypoczynkowy lub macierzyński.

Przyjmuje się, że faktyczna wiedza członka zarządu o sprawach finansowych spółki, pozostaje bez wpływu na ustalenia zakresu odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki. Nie ma przy tym znaczenia także rodzaj stosunku prawnego łączącego członka zarządu ze spółką, tj. czy była to umowa o pracę, zlecenie, kontrakt menedżerski, bez znaczenia są też relacje między członkami zarządu czy też kwestia wynagrodzenia. Co więcej faktyczne wykonywanie obowiązków członka zarządu w spółce, nawet po formalnej rezygnacji z funkcji członka zarządu może powodować odpowiedzialność podatkową.

Co należy wykazać aby nie ponosić odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe

W celu uniknięcia odpowiedzialności członek zarządu musi wykazać:

• że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości lub
• w tym samym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, albo
• zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, albo
• że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy, albo
• majątek spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Kiedy złożyć wniosek o upadłość spółki kapitałowej

Za „właściwy czas” należy uznać zasadniczo termin 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości spółki kapitałowej. Upadłość ogłasza dłużnik który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza 3 miesiące. Dłużnik będący spółką kapitałową jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Dla spełnienia przesłanki uwalniającej członka zarządu od odpowiedzialności za zaległości spółki niewystarczające jest samo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Konieczne jest bowiem skuteczne zgłoszenie wniosku. Oddalenie przez sąd wniosku spółki o ogłoszenie upadłości oznacza, że postępowanie upadłościowe wobec spółki nie było w ogóle prowadzone.

Brak winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość

Członek zarządu nie będzie ponosił winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, jeżeli w okresie pełnienia przez niego tej funkcji nie zachodziły przesłanki jej ogłoszenia lub w sytuacji, gdy spółka ma tylko jednego wierzyciela. O przesłance „braku winy", można mówić także wtedy, gdy członek zarządu spółki, przy zachowaniu wszelkiej należytej staranności podczas prowadzenia jej spraw, wniosku takiego nie złożył z przyczyn od niego niezależnych. Dla wykazania tej przesłanki nie wystarczy subiektywne poczucie braku winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość np. z relacji gospodarczych ze spółką dominującą.

Można wykazać mienie spółki

Aby uwolnić się od odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki kapitałowej, należy organom podatkowym zgłosić takie mienie, z którego egzekucja jest rzeczywiście możliwa.
Nie wystarczy wykazanie istnienia jakiejkolwiek wierzytelności spółki, lecz konieczne jest wykazanie, że można z takiej wierzytelności prowadzić egzekucję, a więc, że jest ona wymagalna. W przypadku wykazania mienia spółki należy pamiętać, że majątek musi faktycznie istnieć i nadawać się do egzekucji pozytywnie rokującej na wyegzekwowanie zaległości podatkowych. Można tego dokonać w formie oświadczenia.

Podsumowanie

W postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podatkowej członka zarządu spółki kapitałowej organy podatkowe obowiązane są wykazać jedynie, że zaległości podatkowe spółki istnieją, a zobowiązania podatkowe, których dotyczą, powstały w okresie pełnienia funkcji przez tego członka zarządu oraz że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna.
Członka zarządu obciąża natomiast obowiązek wykazania istnienia przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność. Prowadząc sprawy spółki kapitałowej warto na bieżąco analizować sytuację podatkową spółki, w taki sposób, aby zminimalizować ewentualne ryzyko odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki.

Autor jest adwokatem w kancelarii adwokackiej Ziobrowski Tax&Law