Ministerstwo Sprawiedliwości uznało, iż sprawy gospodarcze winny być rozpoznawane szybciej niż pozostałe, a to z uwagi na fakt, że stronami są podmioty profesjonalne, więc można na nie nałożyć surowsze wymagania i rygory procesowe.

Postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych będzie dotyczyło tylko postępowań w procesie, a nie w postępowaniu nieprocesowym czy w egzekucyjnym (np. postępowanie rejestrowe nie zostanie objęte nowymi przepisami).

Jakie sprawy będziemy mogli nazwać sprawami gospodarczymi?

Sprawy gospodarcze od 3 maja 2012 r. sądy rozpoznają w zwykłym procesie jako sprawy cywilne. Należy je rozumieć jako sprawy ze stosunków cywilnych pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, nawet jeśli któraś ze stron zaprzestała prowadzenia już prowadzenia takiej działalności (np. sprawy ze stosunków spółki, sprawy z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego).

Obecne zmiany wprowadzają do katalogu spraw gospodarczych sprawy z zakresu umów o roboty budowlane, czy związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych. Ustawodawca do spraw gospodarczych zaliczył również sprawy przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy także posiłkowo lub solidarnie. Sprawami gospodarczymi nie będą sprawy o podział majątku wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu.

Niezwykle ważną kwestią jest termin – wniosek o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych należy złożyć w terminie tygodnia od dnia doręczenia pouczeń otrzymanych z sądu. Jeśli termin nie zostanie zachowany, to sprawa zostanie rozpoznana w trybie przewidziany dla spraw gospodarczych.

Jak ma wyglądać praktyka?

Z założenia ma być sprawniej i szybciej. Termin na rozpoznanie sprawy w postępowaniu gospodarczym ma wynosić 6 miesięcy (liczone od dnia wniesienia odpowiedzi na pozew). Aby sprawa mogła zostać jak najszybciej rozstrzygnięta, strony będą miały obowiązek podać wszystkie swoje twierdzenia i dowody na ich poparcie już w pierwszych pismach składanych do sądu, chyba że taka potrzeba zaistnieje dopiero w toku rozpatrzenia sprawy.

Ciekawą nowością jest również obowiązkowe pojawienie się adresu e-mail stron w pierwszych pismach procesowych, chyba że strona takiego adresu nie używa. Jeśli jednak przedsiębiorca posługuje się adresem poczty elektronicznej i nie wskaże go w pozwie, to będzie stanowiło to brak formalny uniemożliwiający nadanie takiemu pismu prawidłowego biegu.

Intencją nowelizacji jest, aby przed sąd nie trafiały sprawy, które mogłyby zostać załatwione poza nim w drodze negocjacji. Rozwiązywanie sprawy przed sądem bez wcześniejszych prób załatwienia sprawy w drodze ugody ma stanowić wyjątek i po zmianach będzie podlegało sankcji. Jeżeli strona przed złożeniem sprawy w sądzie nie próbowała dobrowolnie się porozumieć, to sąd będzie mógł obciążyć ją kosztami procesu niezależnie od wyniku sprawy.

Zmiany w opłatach sądowych

Co zmieniło się w ustawie kosztach sądowych w sprawach cywilny, a co uderza po kieszeni przedsiębiorców? Wprowadzono wiele zmian, w związku z tym, że celem nowelizacji jest obciążenie obowiązkiem fiskalnym obywateli w większym stopniu poprzez podwyższenie opłat sądowych.

Po pierwsze, opłata od pozwu w sprawie rozwiązania spółki, wyłączenia wspólnika ze spółki, uchylenia/stwierdzenia nieważności uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki, ustalenia istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki i innych (art. 29 uksc) wzrosła do poziomu 5000 zł (z 2000 zł).

Po drugie, opłata od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, tj. łatwo dostępnej instytucji służącej w praktyce przede wszystkim do skutecznego przerwania biegu przedawnienia roszczeń wzrosła z 40 zł przy wartości przedmiotu sporu do 10000 zł i 300 zł przy wartości przedmiotu sporu powyżej 10000 zł aż do poziomu 1/5 opłaty przewidzianej przy składaniu pozwu przy dochodzeniu tego roszczenia (art. 19 uksc w zw. z art. 13 uksc).

Po trzecie, opłata w sprawach o ochronę praw autorskich i praw pokrewnych, w tym również dot. zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji (art. 26a uksc) dotychczas nieuregulowana odrębnie, obecnie opłata stała lub stosunkowa w kwocie określonej w art. 13-13d uksc od każdego roszczenia pieniężnego, a od każdego innego roszczenia opłata stała w kwocie 300 zł.
Po czwarte, wprowadzono obostrzenia dotyczące zwolnienia od kosztów sądowych osób prawnych (art. 103 uksc), spółka handlowa powinna dodatkowo wykazać, że jej wspólnicy lub akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki, lub udzielenie spółce pożyczki, co praktycznie zamyka osobom prawnym drogę do skutecznego skorzystania z instytucji zwolnienia od kosztów sądowych.

Obowiązkowa strona WWW

Od 01.01.2020 r. na spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne nałożony został obowiązek prowadzenia stron internetowych, co również wiązać się będzie z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów. Każda spółka akcyjna i spółka komandytowo-akcyjna (bez względu na rozmiar i rodzaj prowadzonej działalności czy strukturę akcjonariatu), musi na swojej stronie www przewidzieć wydzielone miejsce na komunikację z akcjonariuszami i ogłoszenia pochodzące od spółki.

Centralny rejestr beneficjentów

Kolejną nowością jest działający od 13 października 2019 r. Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Jego funkcje mają być w pełni użyteczne po 13 kwietnia 2020 r., do kiedy to podmioty zobowiązane muszą dokonać wpisu do systemu. Jest to rejestr, w którym gromadzone i przetwarzane są informacje o beneficjentach rzeczywistych, tj. osobach fizycznych sprawujących bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad spółką. W rejestrze znajdą się informacje o osobach związanych z ponad 450.000 spółek.

Jednym z głównych zadań CRBR jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Rejestr ma charakter publiczny, dzięki czemu umożliwia każdemu nieodpłatny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych oraz zapewnia większą kontrolę informacji przez społeczeństwo obywatelskie. Kampania informacyjna dotycząca rejestru jest bardzo okrojona, wielu przedsiębiorców nie identyfikuje się z obowiązkiem rejestracji, który dotyczyć będzie beneficjentów rzeczywistych spółek jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością, prostych spółek akcyjnych (od 1 marca 2020 r.), akcyjnych z wyjątkiem spółek publicznych. Wspomniane osoby fizyczne będą musiały wprowadzić dane do CRBR samodzielnie. Brak zgłoszenia do rejestru powodować może nałożenie sankcji za zobowiązanego w wysokości do nawet 1 mln złotych.

Pouczenia zamiast kar

Od nowego roku przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi zarejestrowanymi w CEiDG przez pierwszy rok od podjęcia działalności nie będą karani za naruszenia, a będą jedynie pouczani, po czym będą musieli naprawić swój błąd. Należy pamiętać, że powyższe dotyczy tylko przedsiębiorców, którzy podejmują działalność po raz pierwszy lub ponownie po upływie co najmniej 36 miesięcy od dnia ostatniego zawieszenia, lub zakończenia działalności. Ustawa wprowadza też konstrukcję zbliżoną do czynnego żalu.

Przedsiębiorca naruszający przepisy będzie mógł uniknąć nałożenia lub wymierzenia mu administracyjnej kary pieniężnej także w sytuacji, jeśli dobrowolnie usunie w okresie 12 miesięcy naruszenia prawa oraz skutki tych naruszeń jeszcze przed wezwaniem przez właściwe organy. Należy podkreślić, że są przypadki w których przedsiębiorca nie może skorzystać z prawa do błędu.

Tych regulacji nie stosuje się, jeśli przedsiębiorca nie wyciąga wniosków i kolejny raz postępowanie dotyczy tych samych przepisów prawa, które naruszył już w przeszłości. Kary nie uniknie też, jeśli naruszenie przepisów prawa jest rażące, a także że naruszeń nie da się już usunąć.

Autorka: radca prawny, Kolmers Legal