EVA – ekonomiczna wartość dodana (ang. Economic Value Added) jest parametrem, który umożliwia nowe podejście do analizy finansowej przedsiębiorstwa. Założenia tego nowego sposobu badania efektywności firmy wywodzą się ze zdroworozsądkowego podejścia do jej funkcjonowania i opierają się na dwóch podstawowych czynnikach: wielkości wypracowanego przez firmę zysku netto oraz dostępności kapitału, który może być zaangażowany w działalność gospodarczą.

Zasada pierwsza: stopa zwrotu

Zgodnie z prezentowaną metodą, właściciela lub inwestora nie interesuje wielkość zadłużenia firmy (długo- lub krótkoterminowego), wartość jej majątku trwałego czy kapitałów własnych. Fundamentalne znaczenie ma natomiast wielkość wypracowanego przez przedsiębiorstwo zysku netto. Jest to wprost – stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału. Fundamentalne znaczenie dla właściciela firmy ma więc odpowiedź na pytanie: ile czystego zysku osiągnę na każdej złotówce zainwestowanej w dane przedsięwzięcie gospodarcze.

Do zasady tej stosuje się jedno podstawowe ograniczenie: osiągana przez właściciela stopa zwrotu musi być wyższa aniżeli inne, alternatywne możliwe do uzyskania w danej chwili na rynku. Tak więc efektywne zachowanie właściciela lub inwestora powinno sprowadzać się do poszukiwania najwyższej, możliwej do uzyskania w danej chwili stopy zwrotu z zaangażowanego kapitału.

Dla przykładu: efektywny inwestor nie będzie kupował akcji, które, jak wiadomo, obarczone są wysokim ryzykiem i dużym prawdopodobieństwem straty, skoro ma alternatywę w postaci gwarantowanych przez państwo, pozbawionych ryzyka rządowych obligacji. Tak więc dla inwestora stopa zwrotu ma zasadnicze znaczenie, jeżeli chodzi o ulokowanie własnych pieniędzy i nie powinien on inwestować w dane przedsięwzięcie, jeżeli zna bardziej pewny i mniej ryzykowny sposób na pomnożenie ich w tej samej skali.

Zasada druga: przepływ kapitału

W gospodarce światowej mamy do czynienia z ograniczoną wartością kapitału, który może zostać zainwestowany w przedsięwzięcia gospodarcze. Dlatego też trwa nieustające współzawodnictwo różnorodnych pomysłów na jego wykorzystanie.

Jest rzeczą jak najbardziej logiczną, że przepływ środków finansowych następuje w kierunku możliwie jak najwyższej (aktualnej lub prognozowanej) stopy zwrotu z inwestycji. Obserwujemy to w postaci migracji kapitału nie tylko między poszczególnymi branżami gospodarki ale również krajami.

Jednym z najlepszych przykładów takiej migracji kapitału była gorączka związana z nową gospodarką, kiedy dziesiątki miliardów dolarów ulokowano w przedsięwzięciach związane z nowoczesnymi technologiami i z Internetem. Inwestorzy zachęceni, nie do końca jasnymi i klarownymi, perspektywami związanymi z działalnością internetową oraz zapowiadaną przez analityków niebotyczną stopą zwrotu, tam właśnie ulokowali własne pieniądze. Niestety zakończyło się to dotkliwymi stratami i falą bankructw, jednak przykład ten doskonale obrazuje przepływ kapitałów na rynku.

Nowe podejście

Wychodząc z tych dwóch podstawowych zasad, analitycy stworzyli specjalny model oceny efektywności danego przedsięwzięcia gospodarczego. W modelu tym prześledzić można nową jakość tworzoną przez firmę w toku jej bieżącego funkcjonowania: wartość dodaną. To, najkrócej mówiąc, nadwyżka przychodów firmy nad poniesionymi kosztami. Aby określić tę nadwyżkę, wprowadzono dwa nowe pojęcia ekonomiczne:
1. Ekonomiczna wartość dodana EVA (ang. Economic Value Added).
2. Rynkowa wartość dodana MVA (ang. Market Value Added).
Pierwszy wskaźnik – EVA informuje nas o efektywności danego przedsięwzięcia gospodarczego oraz uzyskiwanej stopie zwrotu. Ponadto dostarcza informacji o tym, czy firma wypracowuje nowy majątek dla właścicieli czy też marnotrawi zainwestowany w nią kapitał.

Drugi ze wskaźników – MVA jest natomiast różnicą między wartością zainwestowanego w firmę kapitału a wartością rynkową przedsiębiorstwa. Różnica ta wskazuje, w jaki sposób rynek ocenia dotychczasowe osiągnięcia firmy oraz perspektywy jej dalszego rozwoju. W związku z powyższym wskaźnik MVA ma zastosowanie głównie do firm notowanych na giełdzie.
Oba wskaźniki są ze sobą nierozerwalnie związane, zgodnie z podstawową zasadą: wzrost ekonomicznej wartości przedsiębiorstwa pociąga za sobą wzrost jego wartości rynkowej.

Ekonomiczna wartość dodana

Jak zatem wyznaczyć ekonomiczną efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa? Przy obliczaniu tego wskaźnika wykorzystujemy zależność określoną następującym wzorem: EVA = (stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału - koszt pozyskania kapitału) x wartość zainwestowanego kapitału.

EVA jest zatem różnicą między stopą zwrotu z kapitału a kosztem jego pozyskania, pomnożoną przez wartość zainwestowanego kapitału. Stopa zwrotu z kapitału to z kolei stosunek wypracowanego przez firmę zysku netto do wartości aktywów firmy pomniejszonych o zobowiązania krótkoterminowe.

Najtrudniejszą do oszacowania składową wzoru jest koszt pozyskania kapitału przez firmę.

Według definicji koszt kapitału to minimalna stopa zwrotu, oczekiwana przez inwestora będąca rekompensatą za ryzyko inwestycji w dane przedsięwzięcie. W praktyce, kalkulując zaangażowanie się w dane przedsięwzięcie, racjonalny inwestor będzie żądał co najmniej stopy zwrotu na poziomie nie obarczonych ryzykiem obligacji skarbu państwa powiększonych o dodatkową premię za ryzyko. Szacuje się, że wartość tej premii wynosi
6 proc. ponad rentowność obligacji.

W praktyce do obliczenia wskaźnika EVA stosuje się wzór uproszczony, wykorzystujący wypracowany zysk netto firmy, koszt oraz wartość kapitału własnego.

W przypadku takiego ujęcia wzór przyjmuje następującą postać: EVA = zysk netto - koszt kapitału.

Zgodnie z założeniami prezentowanego wskaźnika EVA, ekonomiczno-finansowe efekty działalności firmy są uwarunkowane kilkoma podstawowymi parametrami. Z najważniejszych należy wymienić: potencjał rynku, na którym działa firma, siła bezpośrednich konkurentów, zadowolenie klientów oraz zaangażowanie pracowników.

Rodzina wskaźników

Wskaźnik EVA – stworzony i zarejestrowany przez amerykańska firmę Stern Steward & Co USA – jest parametrem, który coraz częściej wykorzystywany jest w ocenie efektów działalności firmy również w Polsce. 

EVA to jeden z czterech wskaźników wartości dodanej stosowanych przy wyznaczaniu strategicznych celów przedsiębiorstwa oraz oceny stopnia ich realizacji. Obok niego stosowane są również wskaźniki pomagające określić stopień satysfakcji pracowników (PVA – People Value Added – społeczna wartość dodana), zadowolenia klientów (CVA – Customer Value Added – rynkowa wartość dodana) oraz poziom jakości przedsiębiorstwa (CQA – Chairmans Quality Award – premia jakości).

Ostatecznie EVA jest wypadkową wymienionych wskaźników składowych. Graficzną prezentację zależności między przedstawionymi powyższymi czterema składowymi wskaźnika EVA zaprezentowano na rysunku.