Dla wielu początkujących firm istotnym problemem staje się utrzymanie przewagi konkurencyjnej i walka z naśladowcami, którymi są często firmy z branż pokrewnych, posiadające większe doświadczenie. Od pomysłu dużo ważniejsza jest umiejętność jego implementacji i zarządzania nowym przedsiębiorstwem. Nawet posiadając innowacyjny pomysł musimy mieć odpowiednią wiedzę z marketingu, Public Relations czy zarządzania zasobami ludzkimi. Trzeba wiedzieć, jak sprzedawać swój nowy produkt, w jaki sposób docierać do klientów oraz jak zarządzać działaniami operacyjnymi.

Odwracając powyższy tok rozumowania możemy stwierdzić, że gdy posiadamy odpowiednią wiedzę i znamy najlepsze praktyki, każdy pomysł czy branża potrafi być atrakcyjna. Takie możliwości daje franczyza.

Franczyza to pewien system dystrybucji, system sprzedaży produktów, usług lub technologii, oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami – franczyzodawcą i franczyzobiorcami, którzy tworzą sieć franczyzową.

Franczyzodawca to strona umowy udostępniająca innym podmiotom opracowany przez siebie pakiet franczyzowy , czyli zestaw uprawnień i świadczeń obejmujący np. prawo do korzystania ze znaku firmowego, znaków towarowych, patentów i wynalazków i know-how. Franczyzobiorcą nazywamy podmiot gospodarczy lub osobę fizyczną, która kupuje pakiet franczyzowy i prowadzi działalność zgodnie z jego warunkami określonymi w umowie franczyzowej zawartej z franczyzodawcą.

Polska Organizacja Franczyzodawców wymienia ponadto dwie cechy odróżniające systemy franczyzowe od innych systemów dystrybucji:

1. trwały, kontraktowy stosunek umowny łączący franczyzodawcę i franczyzobiorcę, z którego wynika obowiązek franczyzodawcy przekazywania franczyzobiorcy know-how w sposób ciągły, przez cały okres obowiązywania umowy, i który nakłada na franczyzobiorcę obowiązek uiszczania na rzecz franczyzodawcy opłat franczyzowych, lub innych świadczeń, w sposób uzgodniony pomiędzy stronami;

2.  niezależność gospodarcza, prawna i organizacyjna franczyzobiorcy względem franczyzodawcy (czego odzwierciedleniem na gruncie polskiego systemu prawnego jest m.in. w przypadku działalności w ramach franczyzy adresowanej do konsumentów – posiadanie własnych kas rejestrujących).

Podsumowując, w zamian za regularne opłaty, w zdecydowanej większości liczone jako procent od wartości sprzedaży, przedsiębiorca korzysta ze znanej i wypromowanej marki, otrzymuje know-how z danej branży i często pomoc przy zakładaniu firmy. Rozwiązanie to zmniejsza ryzyko działalności i ułatwia prowadzenie biznesu. Słabą stroną franczyzy jest jednak to, że przedsiębiorca nie ma już takiej autonomii działania, jak w przypadku całkowicie niezależnej działalności, i jest zobowiązany do realizowania strategii całej sieci franczyzowej.

Na polskim podwórku

Rynek franczyzy w Polsce nabrał rozpędu dopiero w ostatnich latach XX w. Dla niektórych jest to coraz częstszy sposób na ekspansję rynkową poprzez budowanie sieci franczyzowej, inni widzą we franczyzie możliwość prowadzenia własnego biznesu pod parasolem ochronnym franczyzodawcy. Coraz więcej firm wykorzystuje powiązania franczyzowe, które pojawiają się w coraz większej liczbie branż. Efektem wzrostu roli franczyzy w Polsce jest m.in. powstanie Polskiej Organizacji Franczyzodawców, której podstawowym celem jest ochrona praw i reprezentowanie interesów zrzeszonych członków wobec organów władzy i administracji państwowej oraz innych organizacji lub instytucji, także na forum międzynarodowym. Ponadto, wraz ze wzrostem atrakcyjności franchisingu dla polskich przedsiębiorców, temat franczyzy staje się bardziej popularny w mediach. Popularne stają się czasopisma i portale branżowe, corocznie odbywają się także targi franczyzy.

O atrakcyjności franczyzy najlepiej mówią dane statystyczne. Liczba sieci franczyzowych wzrasta od 2002 r. średnio o 16 proc. rocznie, podczas gdy liczba jednostek (franczyzobiorców) o prawie 15 proc. Trend wzrostowy utrzymuje się nawet w czasie recesji gospodarczej. Franczyza okazała się dobrym sposobem na bezpieczną działalność w trudniejszych czasach.

Z racji tego, że tematyka franczyzy jest omawiana w kontekście pomysłu na biznes, w dalszej części skoncentruję się wyłącznie na stronie jednostek franczyzowych. Polscy franczyzobiorcy znacznie chętniej wybierają handel niż usługi. Najbardziej popularna jest branża artykuły spożywcze i przemysłowe, w drugiej odzież i obuwie. W sektorze usług z kolei najchętniej wybiera się gastronomię.

Wybór branży jest bardzo istotny dla przyszłego franczyzobiorcy.

Na tym etapie decydujemy o rodzaju naszej przyszłej działalności. Każda branża wymaga różnych nakładów inwestycyjnych, specyficznej wiedzy, jak również przynosi inne zyski. Do wyboru mamy tak naprawdę firmy wszelkiego rodzaju (handel i usługi), różnej wielkości (od małych do dużych przedsiębiorstw) czy ukierunkowane na różne grupy docelowe (zarówno B2C, jak B2B).

Aby założyć firmę w branży nieruchomości wystarczy na początku działalności zaledwie 30 tys. zł, jednak średnie miesięczne przychody dla tego rodzaju działalności wyniosły w 2009 r. niewiele ponad 30 tys. zł. Stacja benzynowa będzie z drugiej strony wymagała początkowej inwestycji wielkości średnio 3,2 mln zł, ale średnie miesięczne przychody sięgają 800 tys. zł.

Niezależnie od osobistych preferencji przedsiębiorców, środków, które mogą poświęcić na rozpoczęcie działalności czy po prostu rentowności poszczególnych branż, najważniejsze jest staranne i rzetelne przygotowanie się do podjęcia decyzji.

Po wyborze potencjalnego pomysłu na biznes trzeba zanalizować franczyzodawców, z którymi moglibyśmy współpracować. Należy zwrócić uwagę nie tylko na opłaty licencyjne czy pakiet franczyzowy, ale także na bardziej miękkie aspekty, takie jak sposób współpracy czy po prostu zadowolenie dotychczasowych biorców systemu.

Franczyza nie jest rozwiązaniem, które będzie odpowiednie dla wszystkich. Ograniczenia ze strony franczyzodawcy czy stale pobierana prowizja od przychodów są w stanie  mocno zniechęcić do inwestycji. Z drugiej strony w zamian otrzymujemy dużo większe bezpieczeństwo działalności, wypróbowane narzędzia, a na nasz sukces pracują pośrednio wszyscy członkowie sieci franczyzowej. Franczyza może być drogą na skróty do prowadzenia działalności pod znaną, rozpoznawalną marką, co dla regularnej firmy jest celem bardzo odległym w czasie i niezwykle trudnym do osiągnięcia.