Nie chronią one praw pracowniczych osób zatrudnionych na ich podstawie i nie zapewniają im ochrony zatrudnienia i płac ani urlopu. Powoduje to niepewność zatrudnienia u pracownika i utrudnia mu w pewien sposób funkcjonowanie w społeczeństwie – taki pracownik, jeśli nie opłaca dodatkowych składek na ubezpieczenie chorobowe, nie może otrzymać zasiłku chorobowego czy macierzyńskiego. Natomiast banki niechętnie udzielają kredytu osobom zatrudnionym w oparciu o umowę cywilnoprawną. Dla pracodawców natomiast umowa o dzieło lub umowa zlecenie stanowią środki do ograniczania kosztów, związanych z zatrudnianiem pracowników – przy takim samym nakładzie pieniędzy pracownik dostanie o wiele wyższą pensję, niż w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
Umowa o pracę i umowa cywilnoprawna – ubezpieczenia
Umowa o pracę jest gwarantem objęcia pracownika wszelkimi ubezpieczeniami ZUS, co nie jest takie oczywiste w przypadku umów cywilnoprawnych. Ubezpieczenie w ZUS
zleceniobiorcy jest uzależnione od posiadanego tytułu.
Przykład: Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę z minimalnym wynagrodzeniem 
postanawia przyjąć dodatkowe zlecenie u innego pracodawcy. Z uwagi na to, że z tytułu umowy o pracę są odprowadzane składki ZUS od minimalnego wynagrodzenia za pracę, taka osoba z tytułu zawartej umowy zlecenia zostanie objęta obowiązkowo tylko ubezpieczeniem zdrowotnym.
Ważne! Szczególnie korzystne jest dla pracodawcy zatrudnienie na podstawie umowy cywilnoprawnej studenta lub ucznia do chwili ukończenia przez niego 26 roku życia. Przepisy zwalniają w takiej sytuacji pracodawcę z obowiązku objęcia go ubezpieczeniami ZUS.
Jeszcze inaczej jest w przypadku umowy o dzieło – w żadnym wypadku nie powoduje ona obowiązku objęcia wykonawcy dzieła ubezpieczeniem. Wyjątkiem jest jedynie
sytuacja, w której umowa o dzieło zawarta jest z osobą, z którą pracodawcę łączy już stosunek pracy, lub praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy.
Umowa zlecenie i zasiłek
Pracownik, który jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenie, może w niektórych przypadkach otrzymać zasiłek chorobowy. Warunków jest kilka:
- musi podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej umowy,
- musi przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,
- musi posiadać tzw. okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego (90 dni odlegania ubezpieczeniu chorobowemu).
Zleceniobiorca może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego na swój wniosek i być nim objęty aż do dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony.
Ważne! Kluczową kwestią, jeśli chodzi o zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jest posiadanie obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Od pierwszego dnia niezdolności od pracy zleceniobiorca otrzyma natomiast zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego, pod warunkiem jednak, że podlega ubezpieczeniu wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia, a niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Objęcie ubezpieczeniem wypadkowym jest obowiązkowe, jeśli zleceniobiorca wykonuje pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę i podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Umowa o dzieło i zasiłek
Pracownik, zatrudniony na podstawie umowy o dzieło, nie podlega ubezpieczeniom, nie ma więc prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego czy z ubezpieczenia wypadkowego.
Umowa o pracę – koszty
Umowy cywilnoprawne i umowę o pracę różni także wysokość wynagrodzenia. Przy tej samej kwocie, płaconej przez pracodawcę, do osoby pracującej na podstawie umowy o pracę trafi o wiele mniejsza suma. Dzieje się tak, ponieważ w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę składki ZUS są potrącane z wynagrodzenia pracownika, jak również ze środków pracodawcy. Oprócz tego przedsiębiorca ponosi o wiele więcej kosztów – poza wynagrodzeniem brutto musi odprowadzić także ok. 20 proc. wynagrodzenia brutto.
Jeżeli zatem pracodawca zatrudnia pracownika na podstawie umowy o pracę, a budżet, który przeznaczył na jego zatrudnienie to 4500 zł, do pracownika trafi mniej więcej 60 proc. tej sumy – ok. 2700 zł. Reszta – czyli 40 proc. – przeznaczona jest na:
- składki ZUS: 1230 zł,
- ubezpieczenie zdrowotne (NFZ): 300 zł,
- zaliczkę na podatek dochodowy: 270 zł.
Umowa o dzieło – koszty
W przypadku gdy pracodawca zatrudnia pracownika na podstawie umowy o dzieło, nie opłaca składek ZUS – jego obowiązkiem jest jedynie opłacenie zaliczki na podatek dochodowy za wykonawcę dzieła. Analogicznie do przykładu z akapitu o umowie o pracę, jeżeli przeznaczy na zatrudnienie pracownika 4500 zł i zamówi u niego wykonanie dzieła, wykonawca otrzyma 85 proc. tej sumy, czyli ok. 3850 zł. W pozostałych 15 proc., czyli ok. 650 zł, zawiera się podatek dochodowy (przy jego wyliczeniu stosuje się koszty uzyskania przychodów w wysokości 20 proc.).
