Zgodnie z art. 57b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227), za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które – co do zasady – nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania pracy lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.
@@
Jednocześnie przyjęło się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana (jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby), a także wówczas gdy droga (nie będąc drogą najkrótszą) była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Ponadto, za drogę do pracy lub z pracy uważa się – prócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu – również drogę do miejsca lub z miejsca:
W istocie, jedynym (choć kluczowym) obowiązkiem pracodawcy jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, dokonywane w karcie wypadku. Treść karty stanowi załącznik do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz.U. z 2013 r. poz. 924). Najważniejszą częścią
karty jest szczegółowy opis czasu, okoliczności, miejsca i przyczyn wypadku, które to informacje pracodawca uzyskuje na podstawie:
Wypadek czy nie?
Z pomocą przy ustalaniu istnienia (bądź nieistnienia) wypadku w drodze do pracy i z pracy przychodzą pracodawcy wypracowane poglądy orzecznictwa i doktryny prawniczej. W mojej ocenie warto zwrócić uwagę przede wszystkim na następujące wnioski:
Pierwotnie wskazywano, że stan nietrzeźwości pracownika stanowi podstawę odmowy uznania zdarzenia za wypadek przy pracy (wyrok SN z 1 XII 1998 r., sygn. akt II UKN 355/98). Nowsze orzecznictwo wypowiada się przeciwko takiej koncepcji. Obecnie przeważa stanowisko, zgodnie z którym decydujące znaczenie mają okoliczności konkretnej sprawy (m.in. wyrok SN z 25 VI 2010 r., sygn. akt II UK 75/10), z kolei w wyroku z 27 IX 2002 r. (sygn. akt II UKN 579/01) Sąd Najwyższy stwierdził wręcz, że spożywanie przez pracownika alkoholu w czasie pracy lub stan nietrzeźwości w czasie wykonywania pracy nie wykluczają uznania danego zdarzenia za wypadek.
Należy pamiętać, że stanowisko pracodawcy wyrażone w karcie wypadku nie przesądza o otrzymaniu przez pracownika określonych świadczeń.
W istocie, o tym czy dane zdarzenie zostanie uznane za wypadek w drodze do pracy i z pracy ostatecznie i tak zadecyduje bowiem organ rentowy, czyli ZUS. Nie można natomiast wykluczyć możliwości wystąpienia przez osobę poszkodowaną z powództwem do sądu przeciwko pracodawcy o ustalenie (w trybie art. 189 k.p.c.), że konkretne zdarzenie było wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy. Stąd też tak istotne dla pracodawcy może okazać się prawidłowe ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, dokonywane w karcie wypadku.
@@
Jednocześnie przyjęło się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana (jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby), a także wówczas gdy droga (nie będąc drogą najkrótszą) była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Ponadto, za drogę do pracy lub z pracy uważa się – prócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu – również drogę do miejsca lub z miejsca:
- innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;
- zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;
- zwykłego spożywania posiłków;
- odbywania nauki lub studiów.
W istocie, jedynym (choć kluczowym) obowiązkiem pracodawcy jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, dokonywane w karcie wypadku. Treść karty stanowi załącznik do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (Dz.U. z 2013 r. poz. 924). Najważniejszą częścią
karty jest szczegółowy opis czasu, okoliczności, miejsca i przyczyn wypadku, które to informacje pracodawca uzyskuje na podstawie:
- oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków;
- informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy (takich jak Pogotowie, Policja czy Straż Pożarna);
- dodatkowych, własnych ustaleń.
Wypadek czy nie?
Z pomocą przy ustalaniu istnienia (bądź nieistnienia) wypadku w drodze do pracy i z pracy przychodzą pracodawcy wypracowane poglądy orzecznictwa i doktryny prawniczej. W mojej ocenie warto zwrócić uwagę przede wszystkim na następujące wnioski:
- nagłość zdarzenia wywołana przyczyną zewnętrzną oznacza, że nie może ono przejawiać się w postaci powolnego rozwoju objawów chorobowych, co jest charakterystyczne dla chorób zawodowych lub pracowniczych, ale oznacza krótkie, najczęściej jednorazowe, gwałtowne działanie przyczyny zewnętrznej (wyrok SN z 16 II 2000 r., II UKN 425/99);
- przyczyna zewnętrzna nie musi być przyczyną wyłączną; dla zakwalifikowania nagłego zdarzenia jako wypadku, wystarczy że zewnętrzny czynnik stanowić będzie tzw. współprzyczynę tego zdarzenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 24 I 2013 r. III AUa 1040/12);
- przerwa w odbywaniu przez pracownika drogi z pracy do domu związana z udziałem w spotkaniu towarzyskim wyłącza możliwość uznania zdarzenia za wypadek w drodze z pracy (wyrok SN z 10 XII 1997 r., II UKN 383/97);
- codzienne, zwyczajowe dokonywanie zakupów artykułów spożywczych podczas odbywania najkrótszej drogi z pracy do domu nie przerywa tej drogi, także wówczas gdy dokonaniu zakupu towarzyszy spożycie alkoholu (wyrok SN z 20 IV 2001 r., II UKN 347/00);
- pracownik odbywający drogę do pracy lub z pracy własnym samochodem nie przerywa tej drogi, jeśli usuwa usterkę samochodu i w trakcie tej czynności ulega wypadkowi. Zdarzenie jest wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, niezależnie od tego, do kogo należał teren, na którym nastąpiło (wyrok SN z 22 I 1998 r., II UKN 462/97);
- okoliczność, że do zdarzenia doszło na skutek nieostrożności kierowcy samochodu i popełnionych przez niego błędów w czasie jazdy nie ma znaczenia dla oceny przesłanek wypadku, jeżeli zdarzenie miało charakter nagły (wyrok SN z 15 V 2001 r., II UKN 392/00).
Pierwotnie wskazywano, że stan nietrzeźwości pracownika stanowi podstawę odmowy uznania zdarzenia za wypadek przy pracy (wyrok SN z 1 XII 1998 r., sygn. akt II UKN 355/98). Nowsze orzecznictwo wypowiada się przeciwko takiej koncepcji. Obecnie przeważa stanowisko, zgodnie z którym decydujące znaczenie mają okoliczności konkretnej sprawy (m.in. wyrok SN z 25 VI 2010 r., sygn. akt II UK 75/10), z kolei w wyroku z 27 IX 2002 r. (sygn. akt II UKN 579/01) Sąd Najwyższy stwierdził wręcz, że spożywanie przez pracownika alkoholu w czasie pracy lub stan nietrzeźwości w czasie wykonywania pracy nie wykluczają uznania danego zdarzenia za wypadek.
Należy pamiętać, że stanowisko pracodawcy wyrażone w karcie wypadku nie przesądza o otrzymaniu przez pracownika określonych świadczeń.
W istocie, o tym czy dane zdarzenie zostanie uznane za wypadek w drodze do pracy i z pracy ostatecznie i tak zadecyduje bowiem organ rentowy, czyli ZUS. Nie można natomiast wykluczyć możliwości wystąpienia przez osobę poszkodowaną z powództwem do sądu przeciwko pracodawcy o ustalenie (w trybie art. 189 k.p.c.), że konkretne zdarzenie było wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy. Stąd też tak istotne dla pracodawcy może okazać się prawidłowe ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, dokonywane w karcie wypadku.
