Pytanie o wpływ nowych technologii na przyszłość rynku pracy zadają sobie ekonomiści od pokoleń. Jednak radykalne przyspieszenie rozwoju – w szczególności sztucznej inteligencji (AI) i automatyzacji – wywołuje obawy wielu osób przed utratą zatrudnienia.

Niedawno opublikowany przez World Economic Forum (WEF) raport „The Future of Jobs 2025” analizuje główne trendy, które będą kształtować globalny rynek pracy do 2030 r. To kolejna edycja badania – pierwszy raport z tej serii ukazał się w 2016 r.

Wśród kluczowych czynników wpływających na rynek pracy jego autorzy wymieniają: zmiany technologiczne, fragmentację geogospodarczą, niepewność ekonomiczną oraz przemiany demograficzne. Badanie oparli na opiniach ponad 1.000 pracodawców reprezentujących 14 mln pracowników z 55 gospodarek świata, pochodzących z UE, USA, Kanady, Australii, Południowej Ameryki, Północnej i Środkowej Afryki, Bliskiego i Dalekiego Wschodu, czy Azji Centralnej.
 

Główne trendy transformacyjne
 

1. Rozwój technologiczny
 

Największy wpływ na rynek pracy będzie miało poszerzenie dostępu do technologii cyfrowych. Sztuczna inteligencja, automatyzacja oraz innowacje w energetyce będą napędzać popyt na umiejętności związane z AI, big data, sieciami oraz cyberbezpieczeństwem.
 

2. Wzrost kosztów życia
 

To drugi z najważniejszych czynników, mogący wpłynąć na decyzje 50 proc. firm do 2030 r. Wzrośnie znaczenie kompetencji takich jak kreatywność, odporność psychiczna i elastyczność.
 

3. Zmiany klimatyczne
 
Działania proekologiczne oraz adaptacja do nowych warunków klimatycznych będą miały istotne przełożenie na rynek pracy. Wzrośnie zapotrzebowanie na inżynierów energii odnawialnej, specjalistów ds. środowiska oraz ekspertów od pojazdów elektrycznych.
 
4. Zmiany demograficzne
 
Starzejące się społeczeństwa w krajach rozwiniętych oraz przyrost ludności w krajach rozwijających się wpływają na rosnące zapotrzebowanie na specjalistów z obszaru opieki zdrowotnej, edukacji i zarządzania talentami.
 

5. Fragmentacja geogospodarcza
 
Czynniki takie jak rosnące taryfy celne i zmieniająca się polityka przemysłowa zmuszają firmy do redefinicji strategii. Wzrośnie znaczenie umiejętności z zakresu cyberbezpieczeństwa, odporności organizacyjnej i przywództwa.

Warto zauważyć, że główne trendy nie uległy zasadniczej zmianie w porównaniu z raportem z 2016 r., zwłaszcza w obszarach demograficznych i społecznych. Wyjątkiem jest jednak znaczny wzrost znaczenia pracy zdalnej. Zmiany widać również w technologii: w 2016 r. na pierwszym miejscu wskazywano Internet mobilny i technologie chmurowe, podczas gdy sztuczna inteligencja zajmowała dopiero szóste miejsce za Internetem rzeczy czy robotyką.
 

Co się zmieni w strukturze zatrudnienia?
 
Autorzy raportu prognozują, że 22 proc. obecnych stanowisk pracy ulegnie transformacji. Przewidywane jest utworzenie na świecie około 170 mln nowych miejsc pracy, przy jednoczesnej likwidacji 92 mln, co daje netto wzrost o 7 proc. Największy wzrost zatrudnienia przewidywany jest w sektorach:

• opieki zdrowotnej,
• logistyki,
• budownictwa,
• edukacji.

Wśród najszybciej rozwijających się zawodów dominują:

• specjaliści AI,
• inżynierowie fintech,
• programiści,
• eksperci ds. zielonej energii.

Największy spadek zatrudnienia dotyczyć będzie zawodów administracyjnych, takich jak:

• kasjerzy,
• pracownicy pocztowi,
• operatorzy wprowadzania danych.

Zgodnie z raportem, aż 39 proc. obecnych umiejętności pracowników stanie się nieaktualne do 2030 r. Tempo tych zmian jednak spowalnia. Kluczowe kompetencje przyszłości to: analityczne myślenie, odporność, elastyczność, kreatywność i zdolności przywódcze. Znaczenia nabiorą również tzw. umiejętności miękkie, takie jak motywowanie, mentoring czy komunikacja.

85 proc. pracodawców planuje inwestować w rozwój kompetencji swoich pracowników, a 70 proc. deklaruje chęć zatrudniania osób z nowymi kwalifikacjami. Jednocześnie szacuje się, że 59 proc. pracowników będzie wymagać przekwalifikowania, a 11 proc. może nie zdobyć niezbędnych umiejętności, co może skutkować ryzykiem utraty zatrudnienia.

Przewidywania raportu WEF pokrywają się z wnioskami z najnowszego raportu Deloitte „Tech Trends 2025”, którego autorzy podkreślają, że sztuczna inteligencja jest już obecna „wszędzie” i staje się technologią dojrzałą. Jako istotny trend wskazują konwergencję oraz integrację rozwiązań technologicznych.
 

Rosnąca rola agencyjnej AI
 
Specjaliści z sektora AI zwracają również uwagę na rosnącą rolę tzw. agencyjnej AI (ang. agentic AI), która będzie miała kluczowy wpływ na wiele sektorów gospodarki. Jest to sztuczna inteligencja, która działa autonomicznie, realizując złożone cele dzięki pamięci, zdolności uczenia się i współpracy z innymi agentami bez stałego nadzoru człowieka. W przeciwieństwie do tradycyjnej AI, nie tylko odpowiada na pojedyncze polecenia, ale potrafi planować, podejmować decyzje i wykonywać wieloetapowe zadania w dynamicznym środowisku.

Coraz więcej mówi się też o potencjalnym znaczeniu komputerów kwantowych – szczególnie w kontekście cyberbezpieczeństwa. Technologia komputerów kwantowych opiera się na zjawiskach mechaniki kwantowej, takich jak superpozycja i splątanie, co pozwala komputerom kwantowym przetwarzać ogromne ilości danych równocześnie, znacznie szybciej niż tradycyjne komputery w określonych zadaniach. Komputery kwantowe mogą być wykorzystywane m.in. do łamania szyfrowania, projektowania leków, optymalizacji procesów i modelowania złożonych zjawisk fizycznych czy chemicznych.

Ton raportu WEF jest umiarkowanie optymistyczny. Rynek pracy do 2030 r. będzie kształtowany przez intensywny rozwój technologii, zmiany klimatyczne, czynniki demograficzne i polityczne. Choć niektóre zawody zostaną wyparte przez nowe technologie, w ich miejsce powstaną inne, wymagające nowych kompetencji.

Adaptacja do nadchodzących zmian będzie wymagać przemyślanych strategii zarówno po stronie pracodawców, jak i pracowników – z naciskiem na edukację, rozwój kompetencji i elastyczność zawodową.
 
Autor jest członkiem TEP, wykładowcą Uniwersytetu Civitas, prezesem Ai4smart