Znieważenie to działanie polegające na publicznym poniżeniu, ośmieszeniu lub obrażeniu innej osoby. Znieważenie może przyjmować różne formy, w zależności od kontekstu, w którym się odbywa, oraz użytych środków komunikacji.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przez znieważenie należy rozumieć wszelkie zachowania sprawcy, które w sposób demonstracyjny wyrażają pogardę dla innej osoby, a w szczególności mają poniżyć jej godność osobistą i sprawić, by poczuła się dotknięta lub obrażona (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2008 r., sygn. III KK 234/07).
Znieważenie może więc być dokonane słowem, pismem, drukiem, wizerunkiem (np. karykaturą), a nawet gestem. Co przy tym istotne, do dokonania tego przestępstwa nie jest konieczny żaden konkretny skutek, a w szczególności nie jest konieczne, aby adresat znieważającej wypowiedzi poczuł się dotknięty i aby w odczuciu pokrzywdzonego jego godność została naruszona.
Znieważenie w środkach masowego komunikowania
Środkami masowego komunikowania są przede wszystkim Internet oraz różnorodne platformy medialne. Wpis w Internecie może być dokonany na portalu społecznościowym, forum czy blogu – w każdym razie, aby stanowił zniewagę, musi być działaniem publicznym, a więc dostępnym dla szerszego grona użytkowników Internetu.
Znieważenie za pomocą środków masowego komunikowania może przybrać formę obraźliwych komentarzy pod artykułami, filmami czy postami w mediach społecznościowych, ale także tworzenia i udostępniania treści w postaci postów, memów lub grafik, które mają na celu poniżenie konkretnej osoby lub grupy. Zniewagą będzie również publikowanie wideo z takimi treściami, które mogą szybko rozprzestrzeniać się w Internecie, osiągając szerokie grono odbiorców.
Konsekwencje prawne
Poczucie anonimowości w sieci jest złudne. Nawet gdy użytkownik Internetu publikuje swój wpis bez podawania prawdziwego imienia i nazwiska, to osoba taka może zostać zidentyfikowana po adresie IP, a następnie ścigana.
W polskim prawie zgodnie z art. 216 § 2 Kodeksu karnego, za znieważenie innej osoby za pomocą środków masowego komunikowania można zostać ukaranym grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. W dodatku w razie skazania za to przestępstwo sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego (art. 216 § 4 k.k.).
Przestępstwo zniewagi jest ścigane w tzw. trybie prywatnoskargowym, co oznacza, że osoba pokrzywdzona takim czynem może skierować prywatny akt oskarżenia bezpośrednio do sądu. Przestępstwo zniewagi może być również wszczęte i ścigane przez prokuratora, jeśli uzna on to za celowe ze względu na interes społeczny. Postępowanie takie toczy się wówczas z urzędu, a pokrzywdzony może do niego przystąpić w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Ponadto w sytuacji, gdy znieważenie ma charakter szeroko rozpowszechniony, osoba znieważona może dochodzić swoich praw na drodze cywilnej z tytułu naruszenia jej dóbr osobistych (np. godność). Poszkodowany może wówczas żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (np. przeprosiny).
Przepisy Kodeksu Cywilnego przewidują również możliwość żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, a jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa – także jej naprawienia na zasadach ogólnych (art. 24 § 1 i 2 k.c.).
Podsumowanie
Znieważenie innej osoby za pomocą środków masowego komunikowania może mieć znaczące konsekwencje prawne. Umieszczanie wpisów w Internecie może wiązać się bowiem z odpowiedzialnością cywilną lub karną. Sprawcę nie chroni tzw. anonimowość w sieci – identyfikacja użytkownika, który dopuścił się zniewagi, jest możliwa na podstawie adresu IP urządzenia, z którego nastąpiło logowanie.
Autorka: adwokat, specjalizuje się w sprawach cywilnych gospodarczych i egzekucyjnych
