W ramach polskiego systemu emerytalnego wyróżniamy:

I FILAR

ZUS (KRUS) jest to system składek obowiązkowych, pobieranych na rachunek Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) a wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Jest to system repartycyjny, co oznacza, że składki wpłacane przez obecnie pracujących są wykorzystywane do wypłaty bieżących emerytur.

Od osób zatrudnionych na etacie odprowadzane są składki w wymiarze 19,52 proc. podstawy wymiaru składki (pensja brutto), po 9,76 proc. od pracownika i pracodawcy. W przypadku przedsiębiorcy podstawę stanowi 60 proc. prognozowane przeciętnego wynagrodzenia brutto za dany rok.

II FILAR

Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) to również system obowiązkowy, ale funkcjonujący jako subkonto w ZUS albo jako OFE + subkonto. OFE zostały wprowadzone w ramach reformy systemu emerytalnego w 1999 r. i funkcjonują do dziś, choć już w innym kształcie niż pierwotnie zakładano.

Składka emerytalna, która tu trafia, jest dzielona w proporcjach 12,22 proc. do ZUS, 4,38 proc. na subkonto w ZUS i 2,92 proc. do OFE. Co 4 lata w okresie pomiędzy 1 kwietnia a 31 lipca otwiera się tzw. okienko transferowe i osoby ubezpieczone w tym systemie mogą podjąć decyzję czy chcą przenieść cześć swojej składki emerytalnej do OFE. Właśnie teraz w roku 2024 do 31 lipca trwa takie okienko transferowe.

III FILAR

Jest opcjonalny, indywidualnie wybierany i może obejmować takie rozwiązania jak:

Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)
To możliwość gromadzenia środków na dodatkową prywatną emeryturę przy współudziale pracodawcy, który odprowadza do 7 proc. brutto wynagrodzenia pracownika, a wypłata środków na emeryturze wolna jest od podatku od zysków kapitałowych.

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)
System gromadzenia środków na poczet przyszłej emerytury przy współudziale 3 stron – pracodawcy (1,5 proc. wynagrodzenia brutto + ewentualnie dobrowolnie do 2,5 proc. brutto), pracownika (2 proc. wynagrodzenia brutto + ewentualnie dobrowolnie dodatkowe 2 proc. brutto) i państwa (250 zł wpłata powitalna i 240 zł co roku).

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE)
Indywidualne gromadzenie oszczędności aktualnie maksymalna wpłata w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć równowartości 300 proc. przeciętnego wynagrodzenia brutto, możliwość wypłaty środków bez „podatku Belki” po 60 roku życia lub 55, jeśli posiadacz IKE nabył prawa do wcześniejszej emerytury, pod warunkiem dokonania wpłat w co najmniej 5 latach kalendarzowych lub zgromadzenia połowy wartości środków w IKE co najmniej 5 lat przed dokonaniem wypłaty. Maksymalna kwota wpłaty na rok 2024 wynosi 23.472 zł.

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)
Można posiadać niezależnie od tego, czy się jest posiadaczem IKE, aby skorzystać z ulg podatkowych (odliczanie od podstawy naliczania podatku dochodowego) maksymalna kwota wpłaty w roku 2024 wynosi 9.388,80 zł a dla osób prowadzących pozarolniczą działalność 14.083,20 zł. Limity co roku podawane są przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Indywidualne polisy emerytalne
Rozwiązanie, które pozwoli systematycznie gromadzić kapitał w programach wieloletnich, bez opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych i jednocześnie stanowiących zabezpieczenie na wypadek śmierci wraz z możliwością dodatkowych opcji zabezpieczenia na wypadek utraty zdrowia bądź innych zdarzeń losowych.

Ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1969 r. zostali, z pewnymi wyjątkami, objęci zasadami nowego systemu emerytalnego. Ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1968 r. zostali objęci całkowicie zasadami nowego systemu emerytalnego.

Od 1 stycznia 2009 r. rozpoczęto wypłatę pierwszych emerytur z nowego systemu emerytalnego opartego na zasadzie zdefiniowanej składki. Oznacza to, że wysokość emerytury uzależniona jest od kwoty składek wpłaconych przez ubezpieczonego.

I tu jest odpowiedni moment na zatrzymanie się. Przedsiębiorca skupia się na maksymalizacji zysków z prowadzonej działalności, ale jeśli chodzi o odprowadzanie składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, z których część (19,52 proc.) jest odprowadzana na konto emerytalne, to korzysta z wszystkich dostępnych preferencji, by te obciążenia minimalizować.

W roku 2024 najniższą możliwą do zadeklarowania kwotą na część emerytalną jest 916 zł a przy największej z możliwych to kwota 3.814,01 zł. Trzeba jednak przyznać, że bardzo niewielka liczba przedsiębiorców świadomie decyduje się na ten krok. Skutkiem tego jest naliczanie emerytury przedsiębiorcy (o ile wcześniej nie miał innych źródeł naliczania składki) w wysokości często niższej niż najniższa kwota emerytury, która w roku 2024 wynosi 1.780,96 zł.

W takiej sytuacji doliczana jest kwota wyrównująca do poziomu najniższej emerytury. Według prognoz ZUS przedsiębiorca-emeryt po 35 latach odprowadzania składek w 2039 r. powinien mieć emeryturę na poziomie 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia, czyli 3.456 zł brutto. Czy to wystarczy, aby zachować godny poziom życia?

Prognozowanie, jak dokładnie będzie wyglądać emerytura przedsiębiorcy, jest trudne z uwagi na wiele zmiennych czynników, takich jak polityka państwa, zmiany demograficzne, sytuacja gospodarcza czy postęp technologiczny. Niemniej jednak, możemy przyjrzeć się kilku kluczowym aspektom, które mogą wpłynąć na przyszłe emerytury przedsiębiorców.

Zmiany demograficzne
Starzenie się społeczeństw, zwłaszcza w krajach rozwiniętych, może wpłynąć na systemy emerytalne. Możliwe są różne scenariusze:

• wzrost wieku emerytalnego. Ze względu na dłuższą oczekiwaną długość życia, państwa mogą podnosić wiek emerytalny,
• zmniejszenie świadczeń. Systemy państwowych emerytur mogą być pod presją, co może skutkować obniżeniem wysokości świadczeń.

Ochrona zdrowia i życie na emeryturze
Zmiany w systemach ochrony zdrowia oraz podejście do zdrowego trybu życia mogą wpłynąć na jakość życia emerytów:

• dłuższe życie w zdrowiu. Lepsza opieka zdrowotna może prowadzić do dłuższego i zdrowszego życia na emeryturze,
• koszty opieki zdrowotne. Wzrost kosztów opieki zdrowotnej może wpłynąć na potrzebę większych oszczędności.

Rady dla przedsiębiorców planujących emeryturę

1. Zacznij oszczędzać wcześnie. Im wcześniej zaczniesz oszczędzać, tym większy kapitał zgromadzisz dzięki efektowi procentu składanego.
2. Dywersyfikuj inwestycje. Rozłóż swoje oszczędności na różne formy inwestycji, aby zminimalizować ryzyko.
3. Korzystaj z ulg podatkowych. Zbadaj dostępne ulgi i zachęty podatkowe związane z oszczędzaniem na emeryturę.
4. Planuj na przyszłość. Regularnie przeglądaj swoje plany emerytalne i dostosowuj je do zmieniających się okoliczności.
5. Ubezpiecz się. Rozważ ubezpieczenia zdrowotne i na życie, aby zabezpieczyć się przed nieprzewidzianymi wydatkami.

Podsumowując, przyszłość emerytur przedsiębiorców będzie zależała od wielu zmiennych, ale odpowiednie planowanie i dywersyfikacja źródeł dochodu mogą pomóc w zapewnieniu stabilnej i komfortowej emerytury.

Autorka: ekspert z zakresu indywidualnych ubezpieczeń na życie www.annaremza.pl