Przepisy prawa chronią bowiem przedsiębiorcę przed uniemożliwieniem mu prowadzenia działalności gospodarczej na skutek skierowania przeciwko niemu egzekucji.
O swoje interesy dłużnik musi jednak zadbać sam – bez stosownego wniosku, komornik nie będzie szukał mienia zastępczego, z którego mógłby ściągnąć dług. Warto zatem wiedzieć co zrobić, aby skutecznie uchronić swoje mienie, a zwłaszcza nieruchomość, od egzekucji komorniczej.
Czy komornik może skierować egzekucję od razu do nieruchomości?
Przepisy prawa nie przewidują żadnej hierarchii składników majątku, która wskazywałaby na to, co komornik sądowy powinien zająć w pierwszej kolejności. Nakładają jednak na komornika wymóg stosowania takiego sposobu egzekucji, który byłby ,,najmniej uciążliwy” dla dłużnika.
W praktyce najpierw dokonuje się więc zajęcia rachunków bankowych, wynagrodzenia za pracę czy wierzytelności dłużnika. Dopiero w dalszej kolejności ulegają zajęciu rzeczy ruchome oraz nieruchomości. Pamiętajmy jednak, że komornik sam nie może dokonać zajęcia nieruchomości, gdy wierzyciel nie wskazał takiego składnika majątku we wniosku o wszczęcie egzekucji.
Czy na tym etapie można jeszcze coś zrobić, żeby uniknąć zlicytowania nieruchomości?
Zanim komornik przystąpi do czynności zmierzających do licytacji nieruchomości, musi jeszcze wezwać dłużnika do zapłaty długu, wyznaczając mu dodatkowy 2-tygodniowy termin, pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania nieruchomości.
Taki wymóg nakładają na komorników przepisy prawa i dotyczy to wyłącznie egzekucji skierowanej do mienia nieruchomego. Jest to zatem szansa na spłatę zadłużenia i uniknięcia sprzedaży nieruchomości przez komornika. Jednakże, po bezskutecznym upływie terminu określonego w wezwaniu, komornik dokonuje opisu i oszacowania zajętej nieruchomości, a następnie przeprowadza jej licytację.
Na tym etapie oczywiście możliwe jest jeszcze zawarcie ugody pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Po podpisaniu ugody, wierzyciel może zwrócić się do komornika ze stosownym wnioskiem, a postępowanie egzekucyjne zostanie zawieszone lub umorzone. Porozumienie się z wierzycielem jest więc dla dłużnika szansą na wstrzymanie egzekucji komorniczej.
Co prawda, bez takiego porozumienia, dłużnik również może wnioskować o zawieszenie lub umorzenie egzekucji, ale tylko w sytuacji, kiedy spełnione są określone przepisami prawa przesłanki np. gdy sąd zawiesił natychmiastową wykonalność tytułu, na podstawie którego egzekucja została wszczęta.
Jeżeli zaś nieruchomość, która pozostaje w zainteresowaniu komornika, jest wykorzystywana do prowadzenia działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, przepisy przewidują możliwość całkowitego wyłączenia jej spod zajęcia egzekucyjnego (art. 1061 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego).
Nic nie dzieje się jednak „z urzędu” – to znaczy, że do wyłączenia spod egzekucji składnika majątku dłużnika może dojść tylko na jego wniosek. Z takim wnioskiem dłużnik może wystąpić na każdym etapie egzekucji, dopóki rzecz nie zostanie sprzedana. Najlepiej jednak działać jak najszybciej.
Co taki wniosek powinien zwierać?
Aby wniosek był skuteczny, trzeba wykazać, że dana rzecz – w tym wypadku nieruchomość – jest dłużnikowi niezbędna do prowadzenia działalności gospodarczej. Nie wystarczy zatem sam fakt, że jest to składnik przedsiębiorstwa czy gospodarstwa rolnego. Musi to być rzecz „niezbędna” do jego funkcjonowania.
Ponadto, musimy od razu wskazać inne składniki majątku, z którego komornik mógłby dokonać ściągnięcia wierzytelności, w zamian za zwolnienie nieruchomości z egzekucji. Musi to być jednak majątek wystarczający na zaspokojenie roszczenia wierzyciela. Dlatego mienie zastępcze wskazane we wniosku powinno być co najmniej takiej samej równowartości, jak mienie, które ma zostać zwolnione przez sąd.
Zalecam, aby wniosek taki został rzetelnie uzasadniony i – o ile to możliwe – poparty stosownymi dowodami. Należy konkretnie opisać, do jakich celów wykorzystywana jest nieruchomość. Warto też zaznaczyć, że pozbawienie dłużnika własności zajętej nieruchomości będzie skutkowało niemożnością kontynuowania działalności gospodarczej, co wypełni warunek „niezbędności” tego składnika dla funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Nie bez znaczenia jest również interes dłużnika w uzyskaniu zwolnienia danej rzeczy spod egzekucji. Niekiedy prowadzona przez dłużnika działalność jest wyłącznym źródłem utrzymania jego oraz jego rodziny. W takim wypadku za zwolnieniem nieruchomości spod egzekucji dodatkowo może przemawiać argument, iż pozbawienie dłużnika możliwości kontynuowania działalności narazi zarówno jego, jak i osób pozostających na jego utrzymaniu na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Pamiętajmy, że sąd, rozpoznając wniosek, bierze pod uwagę także społeczno-gospodarcze znaczenie działalności gospodarczej dłużnika.
Gdzie należy taki wniosek złożyć i z jakimi kosztami trzeba się liczyć?
Wniosek o wyłączenie nieruchomości spod zajęcia składamy do sądu rejonowego, który jest właściwy do rozpoznania skargi na czynności komornika prowadzącego postępowanie egzekucyjne. Czyli co do zasady będzie to sąd, przy którym działa komornik.
Wniosek taki może być złożony oddzielnie bądź może zostać zawarty w skardze na czynność komornika. Wniosek o zwolnienie spod zajęcia jest wolny od opłaty, chyba że zgłoszony został w skardze na czynność komornika – opłacie podlega wtedy skarga.
Autorka: adwokat, specjalizuje się w sprawach cywilnych gospodarczych i egzekucyjnych
