Zwiększające się zobowiązania Państwa względem obywateli w postaci coraz to nowych programów pomocowych, jak +500, czy obniżenie wieku emerytalnego sprawiają że Ministerstwo Finansów prowadzi coraz to bardziej restrykcyjną politykę fiskalną, której celem jest poszukiwanie dochodów wszędzie i od każdego. Z naturalnych względów „oko Saurona” skupia się na tych co generują wspomnianą większość naszego PKB.

Problemy nagminnych utarczek i bojów z różnego typu służbami kontrolnymi to norma i pytanie nie jest czy, tylko kiedy i ile będzie to kosztować. Polski przedsiębiorca niestety nie może wyłącznie skupiać się na rozwoju biznesu, powiększaniu oferty i poszukiwaniu nowych klientów i rynków zbytu. Musi jednocześnie wciąż oglądać się do tyłu i sprawdzać czy aby wszystko pod względem administracyjnym, formalnym i urzędowym było idealnie.

Szczególnie mijający rok był obfity w nowe obowiązki. Poczynając od jednolitego pliku kontrolnego, ustawy o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych tzw. RODO, po „split payment” i nowej ustawie o dystrybucji ubezpieczeń. Niestety ta ostatnia nie dotyczy tylko ubezpieczycieli czy pośredników ale w swoisty sposób z prawie każdego pracodawcy czyni dystrybutora ubezpieczeń.

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat świadomość roszczeniowa społeczeństwa bardzo wzrosła. To powoduje, że nie tylko organy nadzoru Państwa mogą mieć do nas pretensje i roszczenia ale może je mieć i zwykle ma prywatna osoba. Wiedza ludzi nie opiera się już tylko na zagranicznych news-ach o milionowych odszkodowaniach za oparzenie gorącym kubkiem w McDonalds, ale na dynamicznie rozwijającym się rynku usług prawnych adwokatów i kancelarii odszkodowawczych, które sukcesywnie pilnują i docierają z ofertą aby każdy wypadek, zatarg, niewywiązanie się z umowy czy błąd, został zaspokojony odszkodowaniem czy finansową rekompensatą od sprawcy.
Taki stan rzeczy sprawia, że każda firma powinna mieć dwa typy ubezpieczeń związane z odpowiedzialnością cywilną. Pierwszy to OC z tytułu prowadzonej działalności, i dotyczy firmy i jej pracowników jako podmiotu działającego na rynku. Drugi to OC konkretnych, fizycznych osób w tej firmie, które podejmują decyzje.

Obie zabezpieczają niezależnie od siebie ale tylko razem dają pewne bezpieczeństwo zarówno firmie jak i pracujących dla niej osób. Bo czasem Pracownik/Współpracownik może mieć roszczenie do firmy a czasem firma do Pracownika/Współpracownika. Mając obie polisy, bezpieczeństwo w biznesie mamy pod kontrolą.

Odpowiedzialność cywilna firmy

Przy tym pierwszym ryzyku praktyka pokazuje, że niektóre przedsiębiorstwa mają już wykupione takie polisy. Jednak niestety większość z nich kupowana jest „bo trzeba” i niewielu przedsiębiorców w procesie zakupu kieruje się zakresem ubezpieczenia tylko zwraca uwagę głównie na cenę.
A pierwszym pytaniem powinno być czy polisa opiera się na odpowiedzialności deliktowej, kontraktowej czy na obu na jednocześnie. Powinna na obu. Warto zatem zapoznać się
z definicjami:
Odpowiedzialność kontraktowa: dłużnik, w przypadku polisy, patrz ubezpieczyciel, obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Podstawowymi przesłankami powstania odpowiedzialności ubezpieczyciela w tym przypadku są: niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, powstanie szkody i związek przyczynowy między tymi dwoma zjawiskami.
Odpowiedzialności deliktowa: dłużnik, patrz ubezpieczyciel, obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z wykonania czynu niedozwolonego, niezgodnego z prawem, za którego popełnienie grozi sankcja prawna.

Jak już mamy jasność co do definicji odpowiedzialności, zwróćmy uwagę na definicje szkody jaką możemy jako funkcjonujące przedsiębiorstwa wyrządzić. Tu wśród ofert ubezpieczycieli nie ma większych wątpliwości, że szkoda to nie tylko uszczerbek na dobrach prawnie chronionych (życie, zdrowie, dobra osobiste majątkowe i niemajątkowe (bycie rodzicem, poczucie wartości w społeczności, itp.) ale również utracone korzyści, czyli to co mógłby poszkodowany osiągnąć gdyby nie doszło do szkody. Można to podsumować jako szkody rzeczowe, szkody osobowe oraz czyste starty finansowe.

Zakres ryzyk podlegających ubezpieczeniu

Kluczowe przy konstruowaniu zakresu ryzyk podlegających ubezpieczeniu są tzw klauzule rozszerzające oto kilka z nich:

• włączenie odpowiedzialności za szkody powodujące roszczenia pomiędzy ubezpieczonymi na podstawie tej samej umowy ubezpieczenia oraz pomiędzy Ubezpieczonymi i ich podwykonawcami,
• włączenie odpowiedzialności za szkody w rzeczach ruchomych użytkowanych przez ubezpieczonego na podstawie umowy najmu, dzierżawy, użyczenia, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze,
• włączenie odpowiedzialności za szkody w rzeczach stanowiących przedmiot obróbki, czyszczenia, naprawy, serwisu, pakowania lub innych czynności wykonywanych w ramach usług prowadzonych przez ubezpieczonego,
• włączenie odpowiedzialności za szkody w rzeczach ruchomych znajdujących się w pieczy, pod dozorem lub kontrolą ubezpieczonego,
• włączenie odpowiedzialności za szkody osobowe i rzeczowe wyrządzone pracownikom ubezpieczonego,
• włączenie odpowiedzialności za czyste szkody majątkowe,
• włączenie odpowiedzialności za szkody powstałe pośrednio lub bezpośrednio z emisji, wycieku, uwalniania się lub innej formy przedostania się do powietrza, wody lub gruntu jakichkolwiek substancji niebezpiecznych,
• włączenie odpowiedzialności za szkody poniesione przez osoby trzecie z powodu wadliwości produktu końcowego, powstającego w wyniku połączenia lub zmieszania produktów dostarczonych przez ubezpieczonego z innymi wyrobami,
• włączenie odpowiedzialności za koszty osób trzecich poniesione na usunięcie, demontaż lub odsłonięcie wadliwych produktów oraz na montaż, umocowanie lub położenie produktu bez wad.

Ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela

Analizując dalej polisę niezbędne jest przyjrzenie się podstawowym ograniczeniom odpowiedzialności ubezpieczyciela, które określane są mianem wyłączeń. Do podstawowych ograniczeń odpowiedzialności cywilnej kontraktowej należą kary umowne oraz roszczenia wynikające z gwarancji należytego wykonania kontraktu, i usunięcia wad i usterek. Jednak w przypadku wymienionych gwarancji możemy wesprzeć się dedykowanym tym ryzkom osobnymi produktami ubezpieczeniowymi.

Podobnie jest z wyłączeniem dotyczącym szkód w środowisku. Standardowa polisa OC wyklucza jakiekolwiek świadczenia z tym związane. Nie każda firma może oczywiście zagrozić środowisku ale jeżeli już do tego dojdzie szkody mogą być olbrzymie i doskwierać przez dłuższy czas. Bo oprócz kar nakładanych przez organ kontrolny (WIO¦), firma może zostać zobowiązana do przeprowadzenia szczegółowej analizy wyrządzonych strat, przywrócenia warunków
z przed szkody oraz dokonywanie czasowych kontroli w czasie i po procesie odtworzeniowym.
Taka sytuacja skłania nas w podsumowaniu do pytania o wysokość sumy ubezpieczenia czy tzw. sum gwarancyjnych. W przypadku polis OC, szkody jakie możemy wyrządzić są trudne do oszacowania dla pracowników firmy nie mającej na co dzień z nimi do czynienia. Zatem czy wysokość generowanych rocznych obrotów jest ważna, a może średnia wysokość kontraktowanych zleceń.

Czy mała firma to małe ryzyko? Niestety nie. Zdarza się coraz częściej że małe (kilkuosobowe) ale sprawne i rzetelne firmy remontowe czy serwisowe dostają zlecenia od dużych firm produkcyjnych i majątek przy którym procują wart jest dziesiątki milionów złotych. Czy zatem jeżeli taka firma wykonuje zlecenie za 20 tys. to taką powinna mieć sumę gwarancyjną polis OC. To co w przypadku użycia niebezpiecznego narzędzia i zaprószenia ognia w efekcie którego spłonie hala za 10 mln zł tego klienta/zleceniodawcy.
Tylko doświadczenie i świadomość szkód może pomóc w ustaleniu właściwej sumy ubezpieczenia. Nie wychodźmy zatem od naszej skali działalności tylko od skali naszych kontrahentów.

Odpowiedzialność cywilna kluczowych osób w firmie, tzw. ubezpieczenie D&O

Istotą tego zabezpieczenia jest świadczenie ochrony ubezpieczeniowej określonej grupie osób fizycznych na wypadek pojawienia się w stosunku do nich zarzutów w związku
w wykonywaną pracą.
I tu tak jak wspomniałem na początku artykułu, poszkodowanym może być samo zarządzane przez sprawcę przedsiębiorstwo, które może przeprowadzić egzekucję roszczenia
z prywatnego majątku osoby sprawującej funkcję zarządczą lub nadzorczą. Umowa ubezpieczenia D&O nie ogranicza liczby ani statusu uprawnionych osób do odszkodowania. Mogą to być zarówno pracownicy, udziałowcy, kontrahenci jaki i skarb państwa (US, ZUS), czy wierzyciele.

Ważne jest aby do końca zrozumieć kto jest ubezpieczony w takiej polisie. Definicje zawarte w umowie ubezpieczenia nie definiują konkretnego stanowiska jak (Dyrektor Generalny, Zarządzający czy Wykonawczy).
Cechą wspólną wyróżniającą grupę objętą ubezpieczeniem jest możliwość bezpośredniego wpływu na sytuację finansową spółki poprzez wykorzystanie uzyskanych pełnomocnictw do decydowania w poszczególnych obszarach finansów, zasobów ludzkich, inwestycji, handlu i marketingu.

Kilka poniższych przykładów roszczeń w stosunku do zarządzających pozwoli lepiej zrozumieć nie tylko samo zdarzenie objęte ubezpieczeniem ale i skalę roszczeń:

• Postępowanie karne prowadzone przez prokuraturę. W związku ze śmiertelnym wypadkiem przy pracy prokuratura wszczęła postępowanie przeciwko członkowi zarządu w trybie art. 220 Kodeksu Karnego.
• Korekta finansowa do kontraktu współfinansowanego przez UE. Roszczenie do członków zarządu o pokrycie straty wynikającej z obniżenia dotacji UE do realizowanego projektu. KE zaleca wymierzenie kary finansowej konkretnemu członkowi zarządu w związku z zarzucanymi spółce nieprawidłowościami w procedurze przetargowej.
• Postępowanie Urzędu Kontroli Skarbowej w sprawie o nieprawidłowe rozliczanie podatku CIT/VAT. Udział byłych i obecnych członków zarządu w postępowaniu karnoskarbowym, dotyczącym rzekomego poniesienia przez Skarb Państwa wielomilionowych strat na skutek nieprawidłowości w deklaracjach podatkowych.
• Postępowanie wszczęte przez kontrahenta.  Kontrahent spółki złożył wniosek o orzeczenie wobec członków zarządu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członków organów w spółkach.
• Zobowiązania podatkowe dochodzone w trybie art. 116 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy domaga się od członków zarządu zapłaty zaległego zobowiązania podatkowego spółki.
• Roszczenia wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nakaz zapłaty złożony przez kontrahenta na podstawie art. 299 Kodeksu Spółek Handlowych przeciwko byłemu prezesowi w związku z bezskutecznością egzekucji wierzytelności bezpośrednio od spółki, pomimo uzyskanego wyroku zasądzającego.
• Roszczenie mniejszościowego udziałowca. Mniejszościowy udziałowiec spółki wystąpił w jej imieniu z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko członkom zarządu i rady nadzorczej o naprawienie szkody, którą zdaniem roszczącego poniosła spółka, w wyniku zawarcia niekorzystnej umowy.
• Roszczenie spółki. W spółce zostały zawarte transakcje na instrumentach pochodnych, które spowodowały straty finansowe w przedsiębiorstwie. W konsekwencji spółka wystąpiła z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko byłemu prezesowi, zarzucając nieprawidłowości przy zarządzaniu ryzykiem finansowym.
• Prywatny akt oskarżenia. Prokuratura wszczęła postępowanie na podstawie prywatnego aktu oskarżenia przeciwko członkom zarządu o przestępstwo z art. 212§1 Kodeksu Karnego i art. 216§1 KK tj. w związku z zarzucanymi pomówieniami i oszczerstwami pod adresem zwolnionego pracownika.
• Roszczenie pracownika. Pracownik wniósł powództwo sądowe przeciwko członkom rady nadzorczej o naruszenie dóbr osobistych.

Co więc pokrywa ubezpieczenie w obliczy powyższych zaistniałych sytuacji? Przede wszystkim musi wpłynąć pisemne roszczenie skierowane do konkretnej, kluczowej osoby w firmie. To pozwala uruchomić procedury i po szybkiej analizie wypłacane są „awaryjne koszty obrony”. Następnie, wszystkie koszty związane z opracowaną argumentacją i obroną, kosztami prawnymi, wydatki na kaucje, poręczenia i gwarancje.

W razie przegranej zasądzone kary, grzywny oraz odszkodowania i rekompensaty, również w wyniku wynegocjowanych ugód. Zdarza się, że roszczenie przeciwko nam staje się medialne i wówczas, z polisy pokryte zostaną koszty wynajęcia agencji PR, której celem będzie ochrona lub przywrócenie dobrego imienia sprawcy i firmy.

Przy wyborze takiej polisy na koniec trzeba przeanalizować wielkość potencjalnych roszczeń bo od tego będzie uzależniona wysokość szacowanej sumy ubezpieczenia. I tu znów jak przy OC firmy istotna jest nie tylko wielkość samej firmy ale branża i środowisko społeczne w jakiej funkcjonuje, wysokość zobowiązań fiskalnych, liczba pracowników i charakter ich pracy.
Drogi czytelniku jeżeli masz jakieś dodatkowe pytania uwzględniające specyfikę twojej działalności, skontaktuj się ze mną gw@bezpieczenstwowbiznesie.pl

Autor jest Brokerem Ubezpieczeniowym, Członkiem Zarządu, portalu bezpieczenstwowbiznesie.pl, ekspertem ds. odszkodowań. W branży ubezpieczeniowej od1999 r. Absolwent UMK w Toruniu z tytułem MBA Dominican University w Chicago (USA)