Podatek minimalny jest nową, równoległą formą opodatkowania obok tzw. „klasycznego” CIT. Stąd objęcie obowiązkiem zapłaty jednego podatku nie wyklucza zobowiązania do poniesienia ciężaru drugiego.

Zgodnie z art. 24ca ustawy o CIT, 10-procentowy minimalny podatek dochodowy od osób prawnych obciąża:

• spółki mające siedzibę lub zarząd na terytorium RP, podlegające obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania,
• podatkowe grupy kapitałowe, które w danym roku podatkowym poniosły stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych lub osiągnęły udział dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych (określonych w przepisach) w przychodach innych niż z zysków kapitałowych w wysokości nie większej niż 2 proc.

Ważny jest więc stosunek dochodu do przychodu. Jeśli będzie on mniejszy niż 2 proc., przedsiębiorca zapłaci podatek minimalny.

Ogólnie rzecz biorąc, 10-procentowemu podatkowi minimalnemu mają podlegać np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, proste spółki akcyjne, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne, a także pod pewnymi warunkami spółki jawne, których wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne czy podatkowe grupy kapitałowe, posiadające polską rezydencję podatkową, które spełnią opisane w przepisach warunki.
 

Możliwość zastosowania odliczenia
 

W praktyce możliwa jest sytuacja, gdy u podatnika CIT powstanie w jednym roku zobowiązanie podatkowe z tytułu „klasycznego” podatku CIT i podatku minimalnego zarazem.

W takim przypadku nie powinno jednak dojść do podwójnego opodatkowania, gdyż kwota podatku minimalnego do zapłaty będzie mogła zostać pomniejszona o należny „klasyczny” podatek CIT. Co istotne, jeśli podatnik zapłaci podatek minimalny, to będzie mógł go odliczyć od „klasycznego” CIT w zeznaniach składanych za kolejne 3 lata podatkowe.
 

Od kiedy podatek minimalny?
 

Przepisy dotyczące tej daniny weszły wprawdzie w życie 1 stycznia 2022 r., ale zostały znowelizowane, a ich stosowanie zawieszono do 31 grudnia roku 2023. Jeżeli nic się nie zmieni, to trzeba będzie zacząć je stosować od 1 stycznia 2024 r.

Oznacza to, że pierwszym rokiem, za który będzie należny podatek minimalny, będzie rok 2024 r. Jeśli chodzi o podatników, których rok podatkowy jest inny niż kalendarzowy i rozpoczął się przed 1 stycznia 2024 r., a zakończy się po 31 grudnia 2023 r., zwolnienie od podatku minimalnego obowiązuje do końca takiego roku podatkowego (art. 38ec ust. 2 ustawy o CIT).
 

Kogo nie dotyczą przepisy o podatku minimalnym?
 

Podatku minimalnego nie zapłacą podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych (czyli PIT), nie tylko opodatkowani w formie ryczałtu czy według skali lub podatkiem liniowy i w tym celu prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów), również w sytuacji, gdy byli zobowiązani do prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych.

Nie zapłacą go również spółki, których wspólnicy są wyłącznie podatnikami PIT (spółka cywilna, spółka jawna, która podlega pod PIT ze względu na charakter swoich udziałowców, spółka partnerska).

Podatek minimalny w zasadzie nie będzie dotyczył podmiotów nieposiadających statusu spółki w rozumieniu ustawy CIT i działających na podstawie odrębnych ustaw (np. spółdzielni, fundacji, stowarzyszeń, czy sp. z o.o.).

Obecnie spod przepisów o podatku minimalnym wyłączono również małych podatników CIT, których roczne przychody brutto ze sprzedaży nie przekraczają 2 mln euro oraz podatników rozpoczynający działalność – w roku rozpoczęcia działalności i w kolejnych dwóch latach podatkowych.
 

Jakich firm dotyczy podatek minimalny?
 

Podatek minimalny zasadniczo dotyczyć będzie dwóch grup podmiotów:

1. Spółek będących podatnikami CIT i posiadających siedzibę lub zarząd w RP, czyli spółek posiadających osobowość prawną, w tym też europejskich, spółek kapitałowych w organizacji, spółek komandytowych i spółek komandytowo-akcyjnych, oraz jawnych, jeżeli wspólnikami spółek jawnych nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz spółka jawna nie złoży informacji o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych, oraz o podatnikach podatku dochodowego od osób fizycznych posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki, lub aktualizacji tej informacji w terminie 14 dni, licząc od dnia zaistnienia zmian w składzie podatników.
2. Podatkowych grup kapitałowych.

W praktyce podatek minimalny może obciążyć firmy z branż charakteryzujących się niską dochodowością lub okresowymi stratami, np. z sektora: HoReCa (branża hotelarska oraz gastronomiczna), transportowego, nieruchomości, przemysłu, przetwórstwa, handlu hurtowego i detalicznego, budowlanego.
 

Czy podmioty zagraniczne zapłacą podatek minimalny?
 

Podatek minimalny może dotyczyć nierezydentów, prowadzących działalność w Polsce poprzez zagraniczny zakład. Tych ostatnich nowa forma opodatkowania obejmie w zakresie, w jakim przychody i straty związane są z działalnością takiego zakładu.

W przypadku przedsiębiorców zagranicznych kluczowe okaże się zbadanie charakteru aktywności prowadzonej w Polsce. Należy jednak pamiętać, że znalezienie się w jakiekolwiek z opisanych grupie nie oznacza jeszcze automatycznie konieczności zapłaty podatku minimalnego. Konieczne będzie ustalenie wyniku podatkowego takiego podmiotu.
 

Jak obliczyć podatek minimalny?
 

Stawka minimalnego podatku dochodowego ma wynieść 10 proc. podstawy opodatkowania stanowiącej sumę kilku składników. W dużym uproszczeniu na podstawę opodatkowania ma złożyć się suma 1,5 proc. przychodów z tzw. działalności operacyjnej (czyli wartość przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym) oraz „nadmiernych” kosztów finansowania dłużnego i usług niematerialnych ponoszonych na rzecz podmiotów powiązanych.

Chodzi o koszty finansowania dłużnego, które zostały poniesione na rzecz podmiotów powiązanych, przekraczające wartość 30 proc. podatkowej EBITDA oraz kwotę poniesionych na rzecz tych podmiotów kosztów usług lub praw niematerialnych przekraczających wartość 3 mln zł plus 5 proc. podatkowej EBITDA.

W konstrukcji podatku przewidziano liczne wyłączenia i odliczenia. W konsekwencji podatek minimalny będzie podlegał wyliczeniu w sposób inny niż na potrzeby klasycznego CIT. Wynikać to będzie m.in. z wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów opłat z tytułu umowy leasingu środków trwałych czy z przychodów oraz kosztów podatkowych wartości należności handlowych zbywanych na rzecz podmiotów z branży faktoringowej itp. czy odrębnego sposobu wyliczenia strat.

Do obliczenia straty oraz udziału dochodów w przychodach nie można będzie uwzględniać wydatków na nabycie środków trwałych, a także przychodów oraz kosztów uzyskania przychodów bezpośrednio lub pośrednio związanych z tymi przychodami.

Podatnik może również wybrać uproszczony sposób ustalania podstawy opodatkowania stanowiącej kwotę odpowiadającą 3 proc. wartości osiągniętych w roku podatkowym przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych. Jednak o wyborze takiego uproszczenia podatnik musi poinformować właściwy organ podatkowy w zeznaniu podatkowym, składanym za rok podatkowy dokonania tego wyboru.
 

Termin zapłaty podatku minimalnego
 

Konstrukcja minimalnego podatku dochodowego nie przewiduje odprowadzania w ciągu roku podatkowego zaliczek – choć ta kwestia w przepisach nie została bezpośrednio unormowana. Skoro jednak naliczenia podatku minimalnego dokonuje się raz do roku, przyjmuje się, że należy go zapłacić w terminie złożenia rocznego zeznania za dany rok.

Jeśli nie będzie żadnych zmian w przepisach podatkowych, podatnicy zapłacą podatek minimalny po raz pierwszy w 2025 r., gdy będą mieć straty podatkowe lub nie przekroczą 2-proc. progu rentowności (udziału dochodów w przychodach).
 

Podsumowanie
 

W praktyce każdy podatnik CIT będzie więc zobowiązany przeanalizować, czy znajduje się w grupie podmiotów objętych podatkiem minimalnym. Niestety przepisy normujące ten podatek są skomplikowane, przez co ich interpretacja może nastręczać szereg problemów. Zwłaszcza że podatek minimalny ma podlegać wyliczeniu w sposób inny niż na potrzeby klasycznego CIT-u.

Jeśli działalność jest prowadzona na terenie RP w formie spółki lub pomiot ma w Polsce zagraniczny zakład objęty CIT i brak jest możliwości skorzystania ze zwolnień, o których mowa w art. 24c ust. 14 ustawy CIT konieczna będzie coroczna weryfikacja wyniku podatkowego. Przy czym wynik ten będzie musiał być kalkulowany na zasadach odrębnych od „klasycznego” CIT.

Może być tak, że spółka wykaże stratę dla celów rozliczenia „klasycznego” CIT, natomiast uwzględniając przytoczone powyżej wyłączenia, nie poniesie straty w rozumieniu regulacji o podatku minimalnym i ostatecznie nie zapłaci nowego podatku. Jeśli jednak tak się nie stanie, konieczne będzie zapoznanie się z zasadami obliczania podatku minimalnego.

Przepisy o podatku minimalnym obowiązują od 1 stycznia 2024 r. Obecnie brak zapowiedzi, że obowiązki związane z podatkiem minimalnym zostaną po raz kolejny zmienione czy złagodzone.
W zrozumieniu kto i kiedy będzie płacić podatek minimalny, a także praktycznych aspektów stosowania tych nowych przepisów warto skorzystać z pomocy eksperta kancelarii podatkowo-prawnej, biura rachunkowego czy księgowej.

Jak wspomniano wyżej, przepisy ustawy CIT przewidują szereg zwolnień od podatku minimalnego, również dla przedsiębiorców osiągających przychody o co najmniej 30 proc. niższe niż w roku poprzednim, postawionych w stan upadłości, likwidacji lub objętych postępowaniem restrukturyzacyjnym czy będących stroną umowy o współdziałanie, o której mowa w art. 20s § 1 Ordynacji podatkowej.
 

Autor: radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec